İNGİLTERE’NİN AKDENİZ SİYASETİNDE KIBRIS (1580-1878)

Öz Bu çalışmanın amacı, 1580-1878 yılları arasında İngiltere’nin Akdeniz siyaseti bağlamında Kıbrıs’a olan ilgisini araştırmaktır. Çalışmanın başlangıcında, Kıbrıs’ın Levant bölgesinde tarih boyunca oynamış olduğu rolden bahsedilmiştir. Ardından, Ortaçağlar boyunca Doğu ile Batı arasındaki ilişkilerde Kıbrıs’ın önemi ele alınmıştır. Daha sonra da, İngiltere’nin Kıbrıs siyasetine ağırlık verilmiştir. Çalışma, İngiltere’nin ilk başta Kıbrıs’a ticari bir anlam yüklediğini vurgulamış ve bu süreçte yaşanan gelişmeler aktarılmıştır. Akdeniz’in yeniden uluslararası ilişkilerin gündemine girmesiyle değişen şartlardan dolayı, Kıbrıs’a yönelik ilginin zamanla siyasi bir ilgiye dönüştüğü tespit edilmiştir. Bu nedenle, İngiltere’nin Akdeniz siyasetinin önem kazanmasına paralel olarak Kıbrıs’ın da İngiltere nazarında değer kazandığı iddiası, bu çalışmanın temelini oluşturmuştur. Sonuç olarak, uluslararası ticaret yollarının güvenliği, Rusya’nın Akdeniz’de oluşturduğu tehdit ve Osmanlı Devleti’nin geleceğiyle ilgili tartışmalar şeklinde sıralanabilecek bir takım faktörlerin, adanın İngiltere tarafından işgalinde etken olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Kıbrıs; İngiltere; Levant; Akdeniz; Hindistan; Süveyş Kanalı

PDF

___

ALTUNDAĞ, Şinasi, Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı Mısır Meselesi 1831 – 1841, TTK Basımevi, Ankara, 1945.

BEDİZ, Danyal, “Süveyş Kanalı’nın Önemi”, Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, Cilt: 9/3, 1951, s. 329-352.

BERRIDGE, G. R., British Diplomacy in Turkey 1583 to the Present, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden&Boston, 2009.

BOOGERT, Maurits H. van den, Kapitülasyonlar ve Osmanlı Hukuk Sistemi, Çev. Ali Coşkun Tuncer, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2014.

BOSTAN, İdris, “Akdeniz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2, İstanbul, 1989.

BOURNE, Kenneth, The Foreign Policy of Victorian England, 1830-1902, Clarendon Press, Oxford, 1970.

BRAUDEL, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası, Cilt I, Çev. Mehmet Ali Kılıçbay, Eren, İstanbul, 1989.

BRUMMETT, Palmira, Osmanlı Denizgücü Keşifler Çağında Osmanlı Denizgücü ve Doğu Akdeniz’de Diplomasi, Çev. H. Nazlı Pişkin, Timaş Yayınları, İstanbul, 2009.

BUCKLE, George Earle, The Life of Benjamin Disraeli, Vol. VI, The Macmillan Company, New York, 1920.

CECIL, Lady Gwendolen, Life of Robert Marquis of Salisbury, Vol. II, Hodder and Stoughton Limited, London, 1921.

COBHAM, Claude Delaval, Excerpta Cypria Materials for A History of Cyprus, Cambridge University Press, 1908.

DALLAM, Thomas, Early Voyages and Travels in The Levant, Read Books Limited, 2013.

DISRAELI, Benjamin, Tancred: The New Crusade, Vol I, Henry Colburn, London, 1847.

DRUMMOND, Alexander, Travels Through Different Cities of Germany, Italy, Greece and Several Parts of Asia, London, 1754.

EPSTEINT, M., The Early History of The Levant Company, George Routledge & Sons Limited, London, 1908.

ERDÖNMEZ, Celal, “Tanzimat Devrinde İngiltere Konsoloslarının Kıbrıs’taki Faaliyetleri (1839-1856)”, bilig, Sayı 58, 2011, s. 91-118.

GLADSTONE, W. E., Bulgarian Horrors and the Question of the East, John Murray, London, 1876.

………………, W. E., Lessons in Massacre, John Murray, London, 1876.

GÜREL, Şükrü Sina, Kıbrıs Tarihi (1878-1960), Cilt I, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1984.

HESS, Andrew, Unutulmuş Sınırlar 16. Yüzyıl Akdeniz’inde Osmanlı – İspanyol Mücadelesi, Çev. Özgür Kolçak, Küre Yayınları, İstanbul, 2010.

HEYD, W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, Çev. Enver Ziya Karal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.

İBNİ CÜBEYR, Endülüsten Kutsal Topraklara, Çev. İsmail Güler, Selenge Yayınları, İstanbul, 2003.

İNALCIK, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, Cilt I, Eren Yayıncılık, İstanbul, 2009.

KALLEK, Cengiz, “Ticaret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Cilt 41, İstanbul, 2012.

KARACA, Taha Niyazi, Büyük Oyun İngiltere Başbakanı Gladstone’un Osmanlı’yı Yıkma Planı, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.

KINNEIR, John Macdonald, Journey Through Asia Minor, Armenia and Koordistan, John Murray, London, 1818.

KISSINGER, Henry, Diplomasi, Çev. İbrahim H. Kurt, 10. Baskı, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2011.

KNAPLUND, Paul, Gladstone's Foreign Policy, Frank Cass and Company Limited, London, 1970.

KRAFFT, H. U., Türklerin Elinde Bir Alman Tacir, Çev. Turgut Akpınar, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.

KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., Balta Limanı’na Giden Yol Osmanlı – İngiliz İktisadi Münâsebetleri (1580-1850), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2013.

LAIDLAW, Christine, Levant’taki İngilizler, Çev. Hakan Abacı, Alfa Basım Yayın, İstanbul, 2014.

LEE, Dwight E., “A Memorandum Concerning Cyprus, 1878”, The Journal of Modern History, Vol. 3/2, 1931, s. 238-241.

LEE, Stephen J., Gladstone and Disraeli, Routledge, London and New York, 2005.

LUKE, Sir Harry, Cyprus Under The Turks, C. Hurst & Company, London, 1969.

MAHAJAN, Sneh, British Foreign Policy 1874–1914 The Role of India, Routledge, London, 2002.

MAYES, Stanley, Sultan’ın Orgu, Çev. M. Halim Spatar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.

MEDLICOTT, W. N., “The Gladstone Government and the Cyprus Convention, 1880-85”, The Journal of Modern History, Vol. 12/2, 1940, s. 186-208.

ÖZKUL, Ali Efdal, “The Consuls and Their Activities in Cyprus Under The Ottoman Administration (1571-1878)”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 8/2, 2013, s. 239-283.

PRYOR, John H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, Çev. F. Tayanç ve T. Tayanç, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2004.

RODOGNO, Davide, Against Massacre: Humanitarian Interventions in the Ottoman Empire 1815-1914, Princeton University Press, Princeton, 2012.

SOY, Bayram, “Lord Palmerston’un Osmanlı Toprak Bütünlüğünü Koruma Siyaseti”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Sayı:7, 2007, s. 141-167.

TABAK, Faruk, Solan Akdeniz 1550-1870, Çev. Nurettin Elhüseyni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.

TEMPERLEY, Harold, “Further Evidence on Disraeli and Cyprus”, The English Historical Review, Vol. 46/183, 1931, s. 457-460.

UÇAROL, Rifat, 1878 Kıbrıs Sorunu ve Osmanlı-İngiliz Anlaşması, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1978.

WOOD, Alfred C., Levant Kumpanyası Tarihi, Çev. Çiğdem E. İpek, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2013.

YAPP, M. A., “British Perceptions of the Russian Threat to India”, Modern Asian Studies, Vol. 21/4, 1987, s. 647-665.

ZİA, Nasim, Kıbrıs’ın İngiltere’ye Geçişi ve Adada Kurulan İngiliz İdaresi, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1975.