Rusya'nın Ukrayna İşgalinin Avrupa Mülteci Mevzuatı ve Ukraynalı Mülteciler Üzerindeki Hukuksal Etkisi

Coğrafi konumu gereği Rusya-Avrupa arasında stratejik bir öneme sahip olan ve 46 milyon nüfusun yaklaşık %22 Rus olan Ukrayna 1991 yıllında bağımsızlığını ilan etmiştir. Ukrayna’nın 2004 yılında itibaren NATO ve Avrupa Birliği’ne yakın siyaset izlemesi Rusya tarafında sert bir tepkiyle karşılanmıştır. Bu rağmen iki ülke ekonomik ilişkilerini devam ettirmiş ve Rus doğalgazının Avrupa’ya transferi Ukrayna üzerinden sağlanmıştır. 2014 yılında ise Rusya, tarihi ve stratejik bir öneme sahip olan Kırım’ı ilhak etmesi Ukrayna’ya yönelik ilk işgali kabul edilmiş ve 921.000'den fazla kişi yerinden edilmiştir. Yakın dönemde de ise Rusya devlet başkanı Vladimir Putin savaş yanlısı politika izlemesi Şubat 2022’de büyük bir savaşın yaşanmasına neden olmuştur. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Oleksandroviç Zelenski ise savaşın çıkmaması için büyük uğraşlar vermiş ve savaş başladıktan sonra ise ülkede kaçmak yerine kalıp direnmeyi seçmiştir. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne göre 24 Şubat 2022’den 4 Ekim 2022 tarihine kadar toplam 13,736,198 Ukraynalı savaş nedeniyle yerinden edilmiş ve Avrupa kıtasında mülteci olmuştur. Avrupa kıtası bu savaş ile II. Dünya Savaşı’ndan beri en büyük mülteci krizine maruz kalmıştır. Avrupa Birliği’ne üye devletlere sığınan Ukraynalı mülteciler Avrupa Birliği tarafından 4 Mart 2022 yılında kabul edilen geçici koruma kapsamında değerlendirilirken diğer ülkelere göç edenler Ukraynalılar ise 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi kapsamında mülteci olarak kabul edilmiştir. Ukrayna krizi aynı zamanda da küresel iş birliğinin ve 1951 Mültecilerin Statüsüne İlişkin Sözleşme’nin kitlesel mülteci krizlerine cevap vermekten de ne kadar yetersiz olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Rus-Ukrayna Savaşı, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Avrupa Mülteci Hukuku, 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi, Ukraynalı Mülteciler., Rus-Ukrayna Savaşı, Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği, Avrupa Mülteci Hukuku, 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi, Ukraynalı Mülteciler.

PDF

___

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2015). Avrupa'da Geçici Koruma Rejimi Örnekleri, S.10-45.
Aljazeera. (Erişim Tarihi: 21.05.2022). Moldova officially applies for EU membership. https://www.aljazeera.com/news/2022/3/3/moldova-officially-applies-for-eu-membership).
BBC. (Erişim Tarihi:14.05.2022). How many Ukrainians have fled their homes and where have they gone?. (https://www.bbc.com/news/world-60555472).
BMMYK (Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği). (Erişim Tarihi:10.04.2022). Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Sözleşme. (https://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/1951-Cenevre-Sozlesmesi-1.pdf).
BMMYK. (Erişim Tarihi:01.05.2022). Mülteciler ve Afrika’da Zorla Yerinden Edilmiş Nüfusa İlişkin Afrika Birliği Örgütü/Bmmyk Anma Sempozyumu Önerileri, No: 76 (XLV) – 1994. (https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=5863ac834).
Bulut, R. (2015). SSCB’nin Dağilmasi ve Rusya Federasyonu’nda Serbest Piyasaya Geçiş. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.1, S.2, S. 1-19.
DW. (Erişim Tarihi:201.01.2022). Rusya-Ukrayna krizinin kronolojisi. (https://www.dw.com/tr/rusya-ile-ukrayna-sava%C5%9F%C4%B1n-e%C5%9Fi%C4%9Fine-nas%C4%B1l-geldi/a-60522203).
Dost, S. (2014). Ulusal ve Uluslararasi Mevzuat Çerçevesinde Ülkemizdeki Suriye’li Siğinmacilarin Hukuki Durumu. S.D.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, C.4, S.1, S. 27-69.
Dünya Doktorları. (Erişim Tarihi:30.04.2022). Rapid Needs Assessment/Situation Report, Ukrainian Refugees in Turkey: A Brief Look at the Humanitarian Needs and Responses. (https://reliefweb.int/report/turkey/ukrainian-refugees-turkey-brief-look-humanitarian-needs-and-responses).
European Union and the United Nations. (Erişim Tarihi:30.04.2022). Expert Group on Refugee and Internally Displaced Persons Statistics, International Recommendations on Refugee Statistics 2018. (https://unstats.un.org/unsd/demographic-social/Standards-and Methods/files/Principles_and_Recommendations/International-Migration/2018_1746_EN_08-E.pdf ).
European Central Bank (ECB). (Erişim Tarihi:08.10.2022). The impact of the influx of Ukrainian refugees on the euro area labour force. (https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202204_03~c9ddc08308.en.html).
Giray, S. (2006). Bağımsız Devletler Topluluğu’nda Renkli Devrimler- Kırgızistan Örneği. Akademik İncelemeler Dergisi, S.1, C.1, S. 119-138.
Güler, A. (2016). Mülteci Sorunu ve 1951 Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin Sözleşme: Siyasi Gerçeklik ve Normatif Düzen İkilemi. Uluslararası İlişkiler Konseyi Derneği, Uluslararası İlişkiler Dergisi, C.13, S.51, S. 41-61. Gözen, E.-Pınar, S. (2021). Ülkeleri İçinde Yerinden Edilmiş Kişilerin ve Mültecilerin Koruma Sorumluluğu Çerçevesinde Korunması. Uluslararası İlişkiler Konseyi. C.18, S. 71, S.1-19.
Göç İdaresi Başkanlığı. (Erişim Tarihi:10.04.2022). Avrupa Birliğinde Geçici Koruma. (https://www.goc.gov.tr/avrupa-birliginde-gecici-koruma).
IRC. (Erişim Tarihi:20.04.2022). Ukraine Crisis. (https://www.rescue.org/topic/ukraine-crisis).
Ilgar, R.- Khalaf, S. (2017). Suriyeli Mülteciler ve Türkiye’de Mülteci Sorunu. Türk Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C.2, S.2, S. 40-52.
IOM (Uluslararası Göç Örgütü). (Erişim Tarihi:29.04.2022).). Göç Terimleri Sözlügü (Uluslararası Göç Hukuku), Editörler, Richard Perruchoud ile Jillyanne Redpath Cross. 2 Baskı. (https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf).
International Rescue Committee. (Erişim Tarihi:08.10.2022). Ukraine war: What are the impacts on the world today? (https://www.rescue.org/article/ukraine-war-what-are-impacts-world-today).
İneli, M. (2016). Uluslararası Hukuka Uygun Geçici Koruma Rejiminin Unsurları Üzerine. Göç Araştırmaları Dergisi, S.3, 62-92.
Kara, Polat, K. (2010). Türkiye’de Göç, İltica ve Mülteciler. Türk İdare Dergisi, C.6, S .2, S.154-162.
Kuzıo, T. (2016). The Origins of Peace, NonViolence, and Conflict in Ukraine. Ukraine and Russia People, Politics, Propaganda and Perspectives, S.113-116.
Kalın, C. (2018). Ukrayna Krizi Sonrasında Değişen Avrupa Birliği Rusya İlişkileri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul; İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Avrupa Birliği Anabilim Dalı.
Konak, A. (2019). Kırım’ın İlhakı ile Sonuçlanan Ukrayna Krizi ve Ekonomik Etkileri. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, C.4,S.S, 81-93.
North Atlantic Treaty Organization (NATO). (Erişim Tarihi:17.05.2022). Founding treaty. (https://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_67656.htm).
Orhon, N. (2019). (Erişim Tarihi:17.05.2022). Mültecileri Anlamak, Mültecileri Anlatmak. ILO ve Avrupa Birliği tarafında destek proje kapsamında hazırlanmıştır. (https://ilo.org/wcmsp5/groups/public/---europe/---ro-geneva/---ilo ankara/documents/publication).
Oxford Committee for Famine Relief (OXFAM). (Erişim Tarihi:08.10.2022). Ukraine crisis: six months on the impacts of war continue to devastate lives. (https://www.oxfam.org/en/ukraine-crisis-six-months-impacts-war-continue-devastate-lives).
OCHA, (Office for the Coordination of Humanitarian Affairs). (Erişim Tarihi:10.05.2022). Ukraine Data Explorer. (https://data.humdata.org/visualization/ukraine-humanitarian-operations/).
OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development). (Erişim Tarihi:08.10.2022). The potential contribution of Ukrainian refugees to the labour force in European host countries. (https://www.oecd.org/ukraine-hub/policy-responses/the-potential-contribution-of-ukrainian-refugees-to-the-labour-force-in-european-host-countries-e88a6a55).
Öztürk Neva, Ö. (2017). Geçici Korumanın Uluslararası Koruma Rejimine Uyumu Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, C.1, S.1,S. 201-216.
Özkural, Koroğlu, N. (2015). Avrupa Birliği ve Rusya’nın Güç Alanları Arasında Kalan Ukrayna’da Yaşanan Halk Ayaklanmaları: “Turuncu Devrim” ve “Meydan Devrimi”, Elektronik Siyaset Bilimi Araştırmaları Dergisi, C.6, S.1, S, 32-52.
Official Journal of the European Communities. (Erişim Tarihi:10.05.2022). On Operational guidelines for the implementation of Council implementing Decision 2022/382 establishing the existence of a mass influx of displaced persons from Ukraine within the meaning, (2022/C 126 I/01). (https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=OJ:C:2022:126I:FULL&from=EN).
Rutland, P. (2016). An Unnecessary War: The Geopolitical Roots of the Ukraine Crisis Ukraine and Russia People, Politics, Propaganda and Perspectives. Bristol: E-International Relations Publishing, S. 122-134.
ReliefWeb. (Erişim Tarihi:10.05.2022). The war in Ukraine is bad news for the world’s refugees. (https://reliefweb.int/report/world/war-ukraine-bad-news-world-s-refugees).
Sarper Bülent A. (2014). Güvenlik ve Göç Kavşağinda Kosova Sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C.69, S. 3, S. 455 – 479.
Sönmez, A. Sait, B.- Cuma Yıldırım, H. (2015). Kırım sorunu bağlamında Rusya-Ukrayna ilişkilerinin analizi”. International Journal of Social Sciences and Education Research, C.1, S.3, S. 657-670. Tunç, Ayşe Ş. (2015). Mülteci Davranişi ve Toplumsal Etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere İlişkin Bir Değerlendirme. Tesam Akademi Dergisi, C.2, S.2, S, 2148-2462.
TRT. (Erişim Tarihi:10.05.2022). Avrupa Birliği’nin geçici koruma direktifi raftan indi. (https://www.trthaber.com/haber/gundem/avrupa-birliginin-gecici-koruma-direktifi-raftan-indi-675416.html).
Tüysüzoğlu, G. (2011). Ukrayna’da Turuncu Devrimin Sonu. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, C.2, S.3, S 63-79.
United Nations (UN). (Erişim Tarihi:10.05.2022). 1949. United Nations Universal Declaration of Human Rights 1948.(https://www.jus.uio.no/lm/en/pdf/un.universal.declaration.of.human.rights.1948.portrait.letter.pdf).
United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). (Erişim Tarihi:10.05.2022). 1966. Convention and Protocol Relating to the status of Refugees. Cenevre. (https://www.unhcr.org/5d9ed32b4).
UNİCEF. (Erişim Tarihi:10.05.2022). Two million refugee children flee war in Ukraine in search of safety across borders. (https://www.unicef.org/press-releases/two-million-refugee-children-flee-war-ukraine-search-safety-across-borders). UNHCR. (Erişim Tarihi:14.05.2022). Guidelines on Temporary Protection or Stay Arrangements. https://www.unhcr.org/protection/expert/5304b71c9/guidelines-temporary-protection-stay-arrangements.html).
Wilson, A. (2016). Ukrainian Politics since Independence, Ukraine and Russia People, Politics, Propaganda and Perspectives, E-International Relations, S. 96-103.