Hamamda Cinayet: Orta Çağ’da Siyaseten Katlin Popüler Bir Mekânı Olarak Hamamlar

Orta Çağ toplum geleneğinde asırlar boyu varlığını sürdüren hamamlar, günümüz araştırmacıları tarafından genellikle şehirlerin fiziki ve mimari yapılanması gibi teknik/estetik açılardan incelenme konusu olmuş, farklı amaçlara matuf kullanılması bağlamında ele alınmamıştır. Oysaki Orta Çağ’da alternatif bir yaşam alanı olarak ön plana çıkan hamamlar temizlik dışında bazen eğlencenin, bazen önemli toplantıların mekânı olmuştur. Bu faaliyetler dışında hamamlar tüm Orta Çağ boyunca uygun ortamı ve şartları sebebiyle istenmeyen kişilerin infaz edildiği bir suikast mekânı olarak da dikkat çekmektedir. Dönemin kaynaklarına yansıyan bilgiler bir araya getirildiğinde bu tür girişimlerin birkaç münferit hadiseden ibaret olmadığı, hamamların özellikle politik infazlar için bilinçli olarak seçilmiş yerler olduğu ve bu yöntemin çoğu zaman nihai hedefe ulaştıran işlevsel bir yol olduğu görülecektir. Bu makalede Orta Çağ kaynaklarında yer alan hamamda suikast ile ilgili anlatılar değerlendirilerek hamamların bu sıra dışı bir amaç için kullanımı, yöntem ve araçları sebepleri ve sonuçları üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Hamamlar, Hamam Cinayetleri, Siyaseten Katl

MURDER IN THE PUBLIC BATH: PUBLIC BATHS AS A POPULAR LOCALE FOR POLITICAL MURDERING IN THE MIDDLE AGE

Public baths, which have existed for centuries in the tradition of medieval society, have been the subject of examination by today's researchers from technical/aesthetic aspects such as the physical and architectural structuring of cities and they are not discussed in the context of using them for different purposes. However, the public baths, which came to the forefront as an alternative living space in the Middle Ages, were sometimes the places of entertainment and sometimes important meetings apart from cleaning. Apart from these activities the public baths also draw attention as an assassination place where unwanted people were executed throughout the middle ages due to their favorable environment and conditions. When the information in the sources of the period is brought together, it will be seen that such attempts were not composed of a few isolated incidents, the public baths were deliberately chosen places especially for political executions and the assassination method in the public bath was a functional way to reach the final destination most of the time. In this article, the narratives about the assassination in the public bath in the medieval sources will be evaluated and the use of the public baths for this extraordinary purpose, the methods and tools, the causes and consequences will be emphasized.

Keywords:

Public Baths, Public Bath Murders, Political Murdering,

PDF

___

Abu’l Farac (Barhabreus). (1999). Abu’l Farac Tarihi, (Çev. Ö. Riza Doğrul). C. II, Ankara: TTK Yayınları.
Agapius (Mahboub) De Menbidj, (1912). Kitab Al-Unvan, (Arapça Metin ve Fr. çev. A. A. Vasilev), Patrologia Orientalis, vol. VIII, Paris: Allemagne Et Autriche –Hongrie, s. 399-547.
Anna Kommena. (1996). Alexiad, (Anadolu' da ve Balkan Yarımadası'nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi'nin Tarihi: Malazgirt’in Sonrası). (Çev. Bilge Umar). İstanbul: Inkılap Kitabevi.
Anonim. (2019). Tercüme-i Acâ’ibü’l-Mahlûkât. (Haz. Bekir Sarıkaya). İstanbul: TYEKB Yayınları.
Anonim. (2021). 1234 Yılı Anonim Süryani Vekâyinâmesi'nin Tercüme, Tahlil, Tenkid ve Sunumu (7-13. Yüzyıllar/İslâm Sonrası Döneme Ait Kayıtlar). Yayımlanmamış Doktora Tezi (Haz. Umut Can) Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bondarî. (1943). Irak ve Horosan Selçukluları Tarihi. (Çev. Kıvameddin Burslan). İstanbul: TTK Yayınları.
Demirkent, I. (2003). Tatikios (Türk Asıllı Bir Bizans Kumandanı), Belleten, C. LXVII, Sayı: 248, s. 93-110.
Duygu, Z. (2016). Süryani Tarih Yazıcılığında Geç Antikçağ. (Hıristyanlık, İslam, Siyasi Tarih). Ankara: Divan Yayınları.
Eyice, S. (1997). Hamam. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 15 İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 402-430.
Georgios Akropolites. (2008). Vekayiname. (Çev. Bilge Umar). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Hamdullah Müstevfi-yi Kazvinî. (2018). Tarih-i Güzide, (Çev. Mürsel Öztürk). Ankara: TTK Yayınları.
Ioannes Zonaras. (2008). Tarihlerin Özeti. (Çev. Bilge Umar). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
İbn Battuta. (2000). İbn Battuta Seyahatnâmesi. (Çev. A. Said Aykut). C. I, İstanbul: YKY Yayınları.
İbn Bibî. (1996). el-Evamirü’l Alaiye fi’l Umuri’l Alaiye (Selçuknâme). C. I, (Haz. Mürsel Öztürk). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İbn Haldun. (1991) Mukaddime, C. II, (Haz. Süleyman Uludağ). İstanbul: Dergâh Yayınları.
İbn Hurdazbih. (2008). Yollar ve Ülkeler Kitabı. (Çev. M. Ağarı). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
İbn Kesir. (1994). el-Bidaye ve’n Nihâye, (Büyük İslam Tarihi). (Çev. Mehmet Keskin). C. VII, X, XI, XII, İstanbul: Çağrı Yayınları.
İbn Tağrıberdî. (2013). en-Nücumu’z Zahire, (Parlayan Yıldızlar). (Çev. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
İbnü’l Esir, (1986). el-Kâmil fi’t Tarih, C. III, VI, VIII, IX, X, XI, (Çev. A. Köşe, A. Ağırakça, A. Özaydın) İstanbul: Bahar Yayınları.
John Skylitzes. (2010). A Synopsis of Byzantine History (811-1057), (İng. Trc. John Wortley), Cambridge: Cambridge University Press.
Kafesoğlu, İ. (1997). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Yayınları.
Konukçu, E. (1989). Bağdad Hatun, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 444.
Kütük, A. (2018). Selçuklu Çağında Zehirle Suikast Üzerine Notlar. Tarih Okulu Dergisi. Sayı: XXXVII, s. 174-195.
Matrakçı Nasuh. (2019). Târîh-İ Âl-i Osmân. (Osmanlı Tarihi 699-968/1299-1561). (Haz. Göker İnan). İstanbul: TYEKB Yayınları.
Mikhail Psellos. (1992). Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, (Çev. Işın Demirkent). Ankara: TTK Yayınları.
Mirhand. (2015). Ravzatu’s Safa fi Sireti’l Enbiya ve’l Mülük ve’l Hulefa, (Tabaka-i Selçukiyye), (Tercüme ve Notlar: Erkan Göksu) Ankara: TTK Yayınları.
Miskeveyh. (2016). Tecâribü’l Ümem. C. I, (Terc. Kıvameddin Burslan). (Haz. M. Şeker-R. Savaş-S. Genç-A. Ertuğrul). Ankara: TTK Yayınları.
Muhammed el-Hüseyni el Yezdî. (2020). Selçukluların Hikâyesi (el-Uraza fi’l Hikayeti’s-Selcukiyye), (Çev. Mehmet Çalışkan) İstanbul: Selenge Yayınları.
Simbat Spartapet. (2005). Chronicle. (İng. Terc. R. Bedrosian). New Jersey [http://www.attalus.org/armenian/cssint.htm] (Erişim: 16. 11. 2021).
Sümer, F. (1989). Ahlatşahlar, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 24-28.
Sümer, F. (1990). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri. Ankara: TTK Yayınları.
Şeşen, R. (1987). Selahaddin Eyyubi ve Devlet. İstanbul: Çağ Yayınları.
Turan, O. (1969). Selçuklular ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
Turan, O. (2003). Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1156) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). (Çev. H. D. Andreasyan). Ankara: TTK Yayınları.
Zeydan, C. (2004). İslam Uygarlıkları Tarihi. (Çev. Necdet Gök). İstanbul: İletişim Yayınları.