Söylemin Belirleyiciliği Bağlamında Tenzihi Söylemin İzdüşümü

Öncelikle Allah tasavvuru, bir insanın yaşamının her alanına ait düşüncelerini etkilemektedir. Nitekim bu tasavvur, insanın hem dine olan yaklaşımını hem de Allah ile olan iletişimini belirleyen bir unsurdur. Bu anlamda insanın Allah ile ilgili bir düşünce sistemi oluşturabilmesi adına O’nun hakkında konuşurken çeşitli nitelendirmeler yapması doğal bir durumdur. Zira bu nitelendirmeler Allah ile insan arasındaki bağlantıyı sağlar. Ancak bu nitelendirmeler yapılırken insan, çeşitli sınırlama ve engellemelerle karşı karşıyadır. Dolayısıyla O’nun hakkında konuşurken, nasıl bir dil kullanmamız gerektiği konusu karşımıza bir sorun olarak çıkmaktadır. Bu sorun ekseninde teolojik temelli farklı söylem biçimleri geliştirilmiştir. Bu makalede farklı söylem biçimlerinden biri olan tenzîhî söylemin özellikle Mu’tezile tarafından ne şekilde ele alındığı irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

: Mu’tezilî Yaklaşım, Tenzîhî Söylem, Selbî Söylem, Özdeşlik, Ezelîlik, Ma’kûliyet Alanı

The Reflection of the Discourse of the Tanzîh in the context of the Characteristic of the Discourse

At the outset conceiving of God has affected that the ideas of every aspect of a human’s life. In fact, this conceiving is a factor that determine the approach of the religion of human and his communication with God at the same time. In this sense human in order that he might constitute a system of thought about God is a natural state his making the various characterization when talking about God. Because this characterizations provide the connection between God and human. But human are faced with the various restrictions and inhibitions at that time be doing this characterizations. Consequently issue of how we should use language has stood out as a problem when he is talking about God. In axis this issue the different discourse forms based on theological have been developed. In this article discourse of the tanzîh, which one this forms of discourse, will be examined in what way it is handled by the Mu’tazilite.

Keywords:

Approach of The Mu’tazilite, Discourse of the Tanzîh, Discourse of the Negative, Idenditiy, Eternality, Reasonably Field,

PDF

___

Akalın, Şükrü Hâlûk, Türkçe Sözlük, TDK Yay., 11. bs., Ankara, 2011.
Aktürk, Eyüp, ‘‘Dini Çoğulculuğun Kantçı Temeli ve Epistemik Belirsizlik Sorunu’’, İslâmî Araştırmalar Dergisi, c. 24, sayı: 3, (2013).
Bolay, Süleyman Hayri, Felsefe Doktrinleri ve Terimleri Sözlüğü, Nobel Yayın Dağıtım, 10. bs., Ankara, 2009.
Devran, Yusuf, Haber-Söylem-İdeoloji, Başlık Yayın Grubu, İstanbul, 2010.
Düzgün, Şaban Ali, Varlık ve Bilgi, Beyaz Kule Yay., Ankara, 2008.
Ebu Zeyd, Nasr Hâmid, el-İtticâhu’l-Aklî fi’t-Tefsîr, Beyrut, 1982.
el-Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyîd eş-Şerîf, et-Ta’rifât, Mektebetü Lübnan, Beyrut, 1985.
el-Hayyât, Ebu’l-Hüseyin Abdurrahim b. Muhammed b. Osman, el-İntisâr ve’r-Reddü ala İbn Râvendi el-Mülhîd, tah.: Albert Nâder Nasrî, Matbaatu’l-Medânî, Beyrut, 1957.
el-İsfehânî, Ebu’l-Kâsım Hüseyin b. Muhammed el-Ma’rûf bi’r-Râgıb, elMüfredât fi Garibi’l-Kur’ân, çev.: Abdulbâkî Güneş, Mehmet Yolcu, Çıra Yay., İstanbul, 2010.
en-Nesefî, Ebu’l-Muin Meymûn b. Muhammed, et-Temhîd li Kavaidi’t-Tevhîd, çev.: Hülya Alper, İz Yayıncılık, İstanbul, 2007.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddîn Muhammed b. Mükrim, Lisanu’l-Arab, tahk.: Abdullah Ali Ekber, Muhammed Ahmed Hasbilah, Hâşim Muhammed Şazeli, Dâru’l-Mearif, Kahire, 1119.
İbn Metteveyh, Ebû Muhammed el-Hasen b. Ahmed el-Bahrânî, Kitabu’lMecmû’ fi’l-Muhit bi’t-Teklif, nşr.: Jena Jacques Houben, Matbaatu’lKâtulikiyye, Beyrut, 1965.
İbn Sînâ, Ebû Ali el-Hüseyin b. Abdullah, Kitabü’ş-Şifâ, İlahiyat II, çev.: Ekrem Demirli, Ömer Türker, Litera Yayıncılık, İstanbul, 2005. Kâdî Abdulcebbâr, Ahmed b. Halîl b. Abdullah el-Hemedânî, el-Muğni fi Ebvabi’t-Tevhid ve’l-Adl, tahk.: Abdulhâlim Mahmûd Süleyman, Dâru’l-Mısriyye, Mısır, ty. _________, el-Muhtasâr fi Usûli’d-Dîn, çev.: Murat Memiş, İz Yayıncılık, 2. bs., İstanbul, 2011.
_________, Müteşâbihu’l-Kur’ân, tah.: Adnan Muhammed Zerzûr, Mektebetü Dâru’t-Tûras, Kahire, 1969.
_________, Şerhu Usuli’l-Hamse, tah.: Abdulkerim Osman, Mektebetü’lVehbe, Kahire, 1988.
_________, Tenzîhu’lKur’ân ani’l-Metâin, tahk.: Muhammed Nebhâ, Daru’nNahda’l-Hâdise, Beyrut, 2008.
Kocaman, Ahmet, ‘‘Dilbilim Söylemi’’, Söylem Üzerine, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009.
Koç, Turan, Din Dili, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
Marks, Larry, The Dictionary Small Semantics, Academic Press, Newyork, 2001.
Melâhimî, Mahmûd b. Muhammed, Kitâbu’l-Mu’temed fî Usuli’d-Dîn, London, 1991.
Nisâburî, Ebû Reşîd Saîd b. Muhammed, fi’t-Tevhîd, tah.. Muhammed Abdulhâdi Ebû Rîde, Kahire, 1965.
Özcan, Zeki, Teolojik Hermenötik, Alfa Yay., İstanbul, 2000.
Özlem, Doğan, Mantık, İnkılâp Yay., 7. bs., İstanbul, 2004.
Ruhi, Şükriye, ‘‘Söylem ve Birey’’, Söylem Üzerine, ODTÜ Yayıncılık, Ankara, 2009.
Sözen, Edibe, Söylem, Paradigma Yay., İstanbul, 1999.
Uludağ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2001.
Ünverdi, Veysi, “Kâdî Abdulcebbâr’ın Rü’yetullah’ın Reddine İlişkin Dayanakları”, Bilimname Dergisi, c. 38, sayı:1, (2015).
Yeşilyurt, Temel, Tanrı’nın Aşkınlığı Bağlamında Rü’yetullah Sorunu, Malatya, 2001.
Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, nşr.: Muhammed Abdüsselâm Şahin, Beyrut, 1971.