Gazzâlî ve İbn Teymiyye

: İbn Teymiyye (ö.728/1328)’nin Gazzâlî (ö. 505/1111) ile ilgili düşüncesi kapsamlı bir araştırmayı içerir. Bunun boyutları, Hanbeliler ile Eş‘arîler ve tasavvuf ehli ile ona muhalif olanlar arasındaki akaid ihtilafına kadar uzanır. Gazzâlî, Kelam, Felsefe, Fıkıh, Fıkıh Usûlü, Ahlak ve Tasavvuf’ta yüksek bir mevkiye sahiptir. İbn Teymiyye de İslam dünyasının büyük şahsiyetlerinden birisidir. Onun siyasî faaliyetleri ve teşvikleriyle Müslümanlar, Moğol ordusuyla savaşmış, kendisi de “Şahab” (704/1304) savaşına katılmış ve bu savaş, Müslümanların zaferiyle sonuçlanmıştır. Gazzâlî, filozofları eleştirmekle birlikte oldukça derin düşünceli bir şahsiyettir. Ruhî bunalımdan sonra iç âlemini temizlemeye girişmiş, sosyal ilişkilerini sınırlamıştır. Buna karşı İbn Teymiyye, sosyal ve hareketli bir insandır, kendi dönemindeki sosyal ve siyasal meselelere oldukça ilgi duymuştur. İbn Teymiyye, er-Redd ale’l-mantıkîyyîn kitabında Aristo (m. ö. 384-322)’yu ve İslam dünyasındaki takipçilerini sert bir şekilde eleştirmiştir. İbn Teymiyye, Gazzalî’yi reddederken çoğu yerde demagojide bulunur. O, ilk defa Mantık ilmini usulu’d-dine ve fıkha dâhil ettiği gerekçesiyle Gazzâlî’yi eleştirir. İbn Teymiyye, Gazzâlî’nin mülk âlemini, maddî âlem; melekût ve ceberut âlemini nefs âlemi olarak değerlendirmesini de eleştirir. Ona göre Allah Resulü’nün sözünü ettiği ceberut ve melekûtun filozofların, ariflerin ve Bâtıniler’in söyledikleriyle bir irtibatı bulunmamaktadır. Hz. Peygamber (s.a.v.) ve Müslümanlara göre nefis âlemi, akıl âlemi diye bir şey yoktur.

Ghazali and Ibn Taymiyyah

Ibn Taymiyyah's (d.728 / 1328) thought about Ghazali (d. 505/1111) contains a comprehensive survey. This thought dates back to the Akaid conflict between Ash'ari and Hanbalis, Sufis and their opponents. Ghazali has a high distinction in Theology, Philosophy, Fıqh, İslamic jurisprudence, Morals and Sufism. Ibn Taymiyya is also one of the great people of the Islamic world. Through his political activities and incentives Muslims fought with the Mongols army, he participated in the "Shahab" (704/1304) war too and this war has resulted in the victory of the Muslims. Beside criticizing philosophers, Ghazali is a quite deep thoughtful person. After spiritual crisis, he engaged to clean his inner world and limited his social relationships. Unlike Ghazali, Ibn Taymiyya was a social and energetic man and he has shown a lot of interest to social and political issues of his time. Ibn Taymiyyah, in his book named er-Redd ale’l-mantıkîyyîn, has criticized Aristotle and his followers in the Islamic world harshly. In many places of his rebuttal against Ghazali Ibn Taymiyya has engaged in demagogouery. He also has criticized Ghazali on the grounds that he has included Logic in Fıqh and Theology for the first time. He criticizes Ghazali due to his evaluation of property world as physical world and malakut and ceberut world as nafs world. According to him, malakut and ceberut which the Messenger of Allah mentioned is different from what the philosophers, wise men and esoterics say. According to The Prophet Muhammed and the Muslim, there is no such thing as world of the soul and mental realm.

___

  • Laoust, Henry, Nazariyyatu Şeyhi’l-İslam İbn Teymiyye fi’s-siyaseti ve’l-ictima’, Arapçaya Terceme: Muhammed Abdulazim Ali, Kahire,1988.
  • İbn Teymiyye, Takyuddin Ebu’l-Abbas, Ahmed b. Teymiyye el-Harrânî, Kitabu’r-redd ale’l-mantıkiyyîn, Takdim: Süleyman en-Nedvî, (1.Baskı), Bombay, 1368/1949.