Şâfiî ve Hanbelî Meşhur Usûl Âlimlerinin Mursel Hadise Yaklaşımı

Bir hadisin sahih kabul edilebilmesi için senedinin muttasıl olması gerekmektedir. Nitekim senedinde bulunan inkıta nedeniyle mürsel rivayetler zayıf kabul edilmiş ve delil olarak kullanılmaya elverişli olmadığı hadisçilerin büyük bir çoğunluğu tarafından dile getirilmiştir. Usûl âlimleri ise mürsel hadisin tanımından tutun da delil olma yönünden değerine kadar hadisçilerden tamamen farklı bir bakış açısı ortaya koymuşlardır. Bu çalışmamızda öncelikle İmam Şafiî’nin (204/820) mürsel hadis yaklaşımı ele alınıp incelenecek, mürsel hadisin kabulü hususunda var olduğu iddia edilen icmâya muhalefet ettiği iddiası tartışılacaktır. Daha sonra ise Şafiî usûl âlimlerinin mürsel hadis yaklaşımı, fıkıh usûlü alanında kaleme alınmış temel eserlerden hareketle saptanmaya çalışılacaktır. Ayrıca çalışmamızda Ahmet b. Hanbel’in bizzat kendi görüşlerinden hareketle mürsel hadis yaklaşımı tespit edilecek ve Hanbelî usûl âlimlerinin mürsel hadis yaklaşımı ana hatlarıyla ele alınıp incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Hadis, Sünnet, Şafiî, Hanbelî, Hüccet, İrsal, Mürsel Hadis.

The Mursel Hadith Approach of Shafi'i and Hanbalî Famous Usul Scholars

PDF

___

Abdulkadir Bedran, Abdulkadir b. Ahmed b. Mustafa b. Abdurrahîm b. Muhammed Bedran. el-Medhal ilâ Mezhebi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Muhammed Emin Denavî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1996.
Alâî, Ebû Saîd Salâhuddîn Halîl b. Keykeldî el-Alâî. Câmiu’t-Tahsîl fî Ahkâmi’l-Merâsîl. thk. Hamdi Abdulmecîd es-Selefî. Beyrut: Alemu’l-Kutub, 1986.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Alî b. Musa el-Husrevcirdî el- Horasânî el-Beyhakî. Maʿrifetu’s-Sunen ve’l-Âsâr.thk. Abdulmutî Emîn Kalʻacî. 15 Cilt. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1991.
Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn b. Alî b. Musa el-Husrevcirdî el-Horasânî el-Beyhakî. Menâkıbu’ş-Şâfiî. thk. Ahmed Sakr. 2 Cilt. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turas, 1. Basım, 1970.
Bilgin, Recep. “Said b. Müseyyeb’in Hayatı, Kişiliği ve Hadis İlmindeki Yeri”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/9 (2018/2), 537-564. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/612912
Curcânî, Ebû Ahmed b. Adî b. Abdillâh el-Curcânî. el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcud - Ali Muhammed Muavvaz - Abdulfettah Ebû Sunne. 9 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım. 1997.
Cuveynî, İmâmu’l-Haremeyn Ebu’l-Meâlî Ruknuddîn Abdulmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cuveynî en-Nîsâbûrî. el-Varakât. Riyad: Dâru's-Semiî, 1996, 15.
Cuveynî, İmâmu’l-Haremeyn Ebu’l-Meâlî Ruknuddîn Abdulmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cuveynî en-Nîsâbûrî. Kitabu’t-Telhîs fi Usûli’l-Fıkh. thk. Abdullah Cevlem en-Nibâlî. Beşir Ahmed el-Umerî. Beyrut: 3 Cilt. Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, 1. Basım, 1996.
Cuveynî, İmâmu’l-Haremeyn Ebu’l-Meâlî Ruknuddîn Abdulmelik b. Abdillâh b. Yûsuf el-Cuveynî en-Nîsâbûrî. el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh. thk. Salih b. Muhammed b. Uveyde. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım. 1997.
Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân b. Ömer ed-Dânî. Kitabun fi İlmi’l-Hadis. thk. Ali b. Muhammed el-Kindî el-Marar. Ebû Dabi: Muessesetu Beynune, 2006.
Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef fi’l-Ehâdîs ve’l-Âsâr. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1. Basım, 1989.
Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşas b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî. Risâletu Ebî Dâvûd ilâ Ehli Mekke fî Vasfi Sunenihî. thk. Muhammed b. Lutfî es-Sabbâğ. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslamî, 3. Basım, 1984.
Ebû Hafs Mahmud b. Ahmed b. Mahmud et-Tahhân. Teysîru Mustalahi’l-Hadis. Kahire: Mektebetu’l-Ma’arif, 2010.
Ebû Ya‘lâ, Muhammed b. el-Huseyn b. Muhammed b. Halef b. el-Ferrâ’. el-Udde fî Usûli’l-Fıkh. thk. Ahmed b. Ali Seyr el-Mubârekî. 5 Cilt. Riyad: y.y., 2. Basım, 1990.
Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hasan b. Huseyn et-Teymî er-Râzî. el-Mahsûl fî İlmi Usûli’l-Fıkh. thk. Tâhâ Câbir Feyyaz el-Alvânî. 6 Cilt. b.y.: Muessesetu'r-Risâle, 2. Basım, 1997.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî. el-Menhul min Talikâti’l-Usûl. thk. Muhammed Hasan Heyto. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1998.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Gazzâlî et-Tûsî. el-Mustasfa fi İlmi’l-Usûl. thk. Muhammed b. Suleyman el-Eşkar. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu'r-Risâle, 1. Basım, 1997.
Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî. Maʿrifetu Ulûmi’l-Hadîs. thk. Seyyid Muazzam Huseyn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1977.
Halîl İbrahim, Mollâ Hâtır. “el-Mursel inde’l-İmam eş-Şâfiî” Mecelletu’l-Buhûsu’l-İslamiyye 1/4, (Riyad 1978), 255-268. https://down.ketabpedia.com/files/bkb/bkb-ha1367-ketabpedia.com.pdf
Hatîb Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî ʿİlmi’r-Rivâye. thk. Mahir Yasin el-Fahl. 2 Cilt. Dammam: Dâru İbni’l-Cevzî, 2011.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Hatîb el-Bağdâdî. el-Câmi li-Ahlâkı’r-Râvî ve Adâbi’s-Sâmi. thk. Mahmud Tahhân. 2 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-Mearif, 1983.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâluddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta mine’l-Meânî ve’l-Esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî - Muhammed Abdulkebîr el-Bekrî. 24 Cilt. Mağrib: Vizaretu Umumi'l-Evkaf veş-Şuûnil-İslamiyye, 1967.
İbn Akîl, Ebu’l-Vefâ Alî b. Akîl b. Muhammed b. Akîl el-Bağdâdî ez-Zaferî. el-Vâdıh fî Usûli’l-Fıkh. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî. 5 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1999.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed Ahmed b. Hacer el-Askalânî. Nuzhetu’n-Nazar fî Tavzîhi Nuhbeti’l-Fiker. Kahire: Dâru’l-Âsâr, 1. Basım, 2002.
İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed Ahmed b. Hacer el-Askalânî. Takrîbu’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvame. Suriye: Dâru’r-Reşîd, 1986.
İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Âfaki’l-Cedide, 1983.
İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkî el-Hanbelî. İʿlâmu’l-Muvakkıîn an Rabbi'l-Âlemîn,. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan Âlü Selmân. 7 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbni'l-Cevzî, 2002.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkî. İhtisâru Ulûmi’l-Hadîs. thk. Mahir Yasin Fahl. Riyad: Dâru’l-Meyman, 1. Basım, 2013.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed b. Kudâme el-Cemmâîlî el-Makdisî. Ravzatu’n-Nâzır ve Cunnetu’l-Munâzır fî Usûli’l-Fıkh alâ Mezhebi’l-İmâm Ahmed. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Reyyân, 2. Basım, 2002.
İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Muflih b. Muhammed el-Makdisî er-Râmînî,. Usûlu’l-Fıkh, thk. Fehd b. Muhammed es-Sedhân. 4 Cilt. Riyad: Mektebetu'l-Abîkân, 1. Basım, 1999.
İbn Receb, Ebu’l-Ferec Zeynuddîn Abdurrahman b. Ahmed b. Receb b. el-Huseyn es-Selamî el-Bağdâdî ed-Dımaşkî. Şerhu İleli’t-Tirmizî. thk. Hemmâm Abdurrahîm Saîd. 2 Cilt. Ürdün: Mektebetu’l-Menâr, 1987.
İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtu’l-Kubrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1990.
İbn Teymiyye, Ebu’l-Berekât Mecduddîn Abdusselâm b. Abdillâh b. el-Hadır el-Harrânî vd., el-Musevvede fî Usûli’l-Fıkh. thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2007.
İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyuddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Musâ eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-Hadîs. thk. Nureddin Itr. Beyrut: Dâru’l-Fikri’l-Muasır, 1986.
İsnevî, Ebû Muhammed Cemâluddîn Abdurrahîm b. el-Hasen b. Alî el-İsnevî eş-Şafiî. Nihâyetu’s-Sûl fî Şerhi Minhâci’l-Usûl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1999.
Kelvezânî, Ebu’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. el-Hasen el-Kelvezânî el-Hanbelî. et-Temhîd fî Uṣûli’l-Fıkh. thk. Muhammed b. Ali b. İbrâhim. 4 Cilt. Cidde: Dâru’l-Medenî 1985.
Koçinkağ, Mansur. “İmâm Şâfıî’nın Mürsel Hadıs Anlayışı”, Journal of Intercultural and Religious Studies Dergisi, 7, (2014), 61-80. https://www.academia.edu/22092794/%C4%B0M%C3%82M_%C5%9E%C3%82FI%C3%8ENIN_M%C3%9CRSEL_HADIS_ANLAYI%C5%9EI_IMAM_SHAFII_S_UNDERSTANDING_OF_MURSAL_HADITH
Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn b. Hasan b. İdris el-Buhûtî, el-Minehu’ş-Şâfiyât. thk. Abdullah b. Muhammed el Mutlak. 2 Cilt. Suudi Arabistan: Dâru Künuzi İşbilya, 1. Basım, 2006.
Mâverdî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el-Bağdâdi el-Mâverdî. el-Hâvi’l-Kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1999.
Merdâvî, Ebu’l-Hasen Alâuddîn Alî b. Suleymân b. Ahmed el-Merdâvî. et-Tahbîr fî Şerhi’t-Tahrîr. Tkh. Abdurrahman b. Abdillah el-Cibrîn - İvaz b. Muhammed el-Karanî - Ahmed b. Muhammed b. Sâlih es-Serrâh. 8 Cilt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1. Basım, 2000.
Merdâvî, Ebu’l-Hasen Alâuddîn Alî b. Suleymân b. Ahmed el-Merdâvî. Tahrîru’l-Menkûl ve Tehzîbu İlmi’l-Usûl. thk. Abdullah Haşim - Hişam el-Arabî. Katar: Vizâretul Evkâf ve Şuûnil İslamiyye, 2013.
Mizzî, Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf Ebu’l-Haccâc Cemâluddîn el-Mizzî. Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâʾi’r-Ricâl. thk. Beşşar Avvad Maruf. 35 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1980.
Muslim, Ebu’l-Huseyn Muslim b. el-Haccâc b. Muslim el-Kuşeyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdulbakî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts..
Muzenî, Ebû İbrâhîm İsmâîl b. Yahyâ b. İsmâîl el-Muzenî el-Mısrî. el-Muhtasar. (Şafiî’nin el-Um adlı eseriyle beraber basılmıştır). 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî el-Horasânî en-Nesâî. ed-Duafâʾ ve’l-Metrûkûn. Tkh. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Halep: Dâru’l-Vaî, 1. Basım, 1976.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. el-Mecmûʿ Şerhu’l-Muhezzeb. thk. Muhammed Necib el-Mutiî. 13 Cilt. Cidde: Mektebetu’l-İrşad, ts..
Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemsuddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed es-Sehâvî. Fethu’l-Muğîs bi-Şerhi Elfiyyeti’l-Hadîs li’l-Irâkî. thk. Ali Huseyn Ali. 4 Cilt. Mısır: Mektebetu’s-Sunne, 2003.
Subkî, Ebu’l-Hasen Takıyyuddîn Alî b. Abdilkâfî b. Alî b. Temmâm b. Hamid b. Yahya es-Subkî - Ebû Nasr Tâcuddîn Abdulvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî es-Subkî. el-İbhâc fî Şerhi’l-Minhâc. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1995.
Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Suyûtî. Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbi’n-Nevevî. thk. Muhammed Eymen b. Abdillah eş-Şebrâvî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbas eş-Şâfiî. er-Risâle. thk. Ahmed Şakir. Mısır: Mektebetu’l-Halebî, 1940.
Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ b. Hammad el-Ukaylî el-Mekkî. ed-Duafâu’l-Kebîr. thk. Abdulmutî Emîn Kal‘acî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. Basım. 1984.
Xursî, Muhammed Salih b. Ahmed el-Xursî. en-Nuketu’l-Gurer. Dımeşk: Dâru’l-Kadirî, 1. Basım, 2008.
Yayatıcı, Serdar. Saîd b. el-Müseyyeb ve Hadis İlmindeki Yeri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Entistüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Zebîdî, Ebu’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Bilgrâmî el-Huseynî ez-Zebîdî. Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs. 24 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1. Basım, 1994.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz ez-Zehebî. Târihu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhîr ve’l-Aʿlâm. thk. Beşar Avvad Ma’ruf. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1. Basım, 2003.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz ez-Zehebî. Siyeru A’lâmi’n-Nubelâʾ. 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 2006.
Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymaz ez-Zehebî. Tezkiretu’l-Huffâz. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubu’l-İlmiyye, 1. Basım, 1998.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır ez-Zerkeşî. el-Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh. 8 Cilt. Kahire: Dâru’l-Ketbî, 1. Basım. 1994.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Bedruddîn Muhammed b. Bahâdır ez-Zerkeşî. en-Nuket alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynelâbidîn b. Muhammed b. Belâferîc. 3 Cilt. Riyad: Edvâu’s-Selef, 1998.
Zerkeşî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed ez-Zerkeşî el-Mısrî. Şerhu’z-Zerkeşî alâ Muhtasari’l-Hırakî. thk. Abdulmunim Halil İbrahim. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2002.