İNSAN VE VAMPİR: SADECE ÂŞIKLAR HAYATTA KALIR FİLMİNDE VARLIĞIN SPİNOZACI TEMSİLİ

İlk önemli filmini 1980’de çeken Amerikalı yönetmen Jim Jarmusch, Hollywood’laözdeşleşen film mantığının yıkılmasında ve modern bağımsız sinemanın oluşmasında öneçıkan bir isimdir. Jarmusch’un sinemada alışılagelen kavrayışları yerinden eden önemlifilmlerinden biri olan Sadece Aşıklar Hayatta Kalır’ı ele alan bu çalışma, “insan varlığı”konusuna odaklanmaktadır. Köklerini Antikite’den alıp Rönesans ve Aydınlanma ile değerkazanan insanın Batı’daki kavrayışına göre insan varlığı aklını kullanan, kendi seçimleriniyapan özgür bir bireydir. Bu haliyle diğer bütün varlıklardan kendini ayırmakta veegemenliğini ilan etmektedir. Onun yarattığı modern dünya tarih boyunca elde edilenlerarasında en gelişmişi, uygar olanıdır. Düşünsel alanda insan bu şekilde yüceltilirken, gerçekyaşama bakıldığında savaşların, açlığın ve göçebe yaşamın yaygınlaştığı görülmektedir. Budurumda akla gelen soru şudur: insan varlığı gerçekten “egemen” bir varlık mıdır? İşte busoruyu kalkış noktası yapan bu çalışma, geleneksel insan varlığını “vampir” fikriyletartışmaya açan Jarmusch’un filmine, ünlü düşünür Benedictus Spinoza’nın varlık ve insanvarlığı konusundaki görüşleriyle birlikte odaklanmaktadır. İnsanın kendi varlığını merkezealarak kendine göre yarattığı vampir fikrini değişime uğratan bu filmin, Spinoza’nındüşüncelerine paralel şekilde insan kavrayışını nasıl yeniden kurduğunu göstermektedir.

HUMAN AND VAMPIRE: SPINOZIST REPRESENTATION OF BEING IN FILM ONLY LOVERS LEFT ALIVE

American director Jim Jarmusch, who shot his first significant film in 1980, is a prominent name in destroying the logic of film that was identified with Hollywood and the emergence of modern independent cinema. This study that addresses Only Lovers Left Alive, among the important films of Jarmusch that displaced usual conceptions in cinema, focuses on “human being”. According to the Western understanding, human being, originating from Antiquity and gaining value with the Renaissance and the Enlightenment Period, is a free individual who uses his/her own mind and makes his/her own decisions. Humans distinguish themselves from the rest of other living beings, and they declare their dominance. The modern world that they have created is the most developed and civilized one among those throughout the history. While the human is aggrandized in this way in the intellectual field, upon looking at the real life, it is observed that wars, hunger and nomadic life are becoming widespread. The first question that comes to mind in this case is as follows: whether human being is actually a “dominant” creature? This study focuses on Jarmusch’s film that has opened the traditional human being up for discussion with the idea of “vampire” together with the views of the famous thinker Benedictus Spinoza on being and human being. It shows how this film that has transformed the idea of vampire created by humans according to themselves centring around their own existence has rebuilt the human perception in parallel to the thoughts of Spinoza.

PDF

___

Akal, C.B. 2004. Varolma Direnci ve Özerklik: Bir Hak Kuramı İçin Spinoza’yla. Ankara: Dost.
Browning, J.E. 2017. “Listening To Our Vampires: Dracula From The Grave To The Page To Stage and Cinema” Journal of Communication Ethics, Religion and Culture. Volume 52. Number 3. p.127-135.
Bumin, T. 2012. Tartışılan Modernlik: Descartes ve Spinoza. İstanbul: YKY.
Canaslan, E. 2015. “Sunuş: Anlama Yetisini Düzeltmek” Anlama Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme içinde. Ankara: Dost.
Ernst, C. 2014. Rousseau, Kant, Goethe (çev. Mustafa Tüzel). İstanbul: Türkiye İş Bankası.
Efthimious, C./Gandhi, S. 2007. “Cinema Fiction vs Physics Reality: Ghosts, Vampires and Zombies”, Skeptical Inquirer Volume 31.4, July / August.
Deleuze, G. 2011. Spinoza-Pratik Felsefe (çev. Alber Nahum-Ulus Baker). İstanbul: Norgunk.
Er Pasin, G. 2013. Vampirin Kültür Tarihi. İstanbul: Ayrıntı.
Hastie, A. (2014). Blooed and Photons: The Fundamental Particles of Only Lovers Left Alive. FilmQuarterly, 68/1, 63-68.
Heidegger, M. 1998. Tekniğe İlişkin Soruşturma (çev. Doğan Özlem). İstanbul: Paradigma. Jarmush, J. (Yönetmen). 1984. Stranger Than Paradise (Cennetten Yabancı) [Film]. ABD-Batı Almanya: The Samuel Goldwyn Company.
Jarmush, J. (Yönetmen). 2013. Sadece Âşıklar Hayatta Kalır [Film]. Birleşik Krallık-Almanya: Recorded Picture Company- Pandora Film.
Kant, I. 2014. Pratik Aklın Eleştirisi. (çev. İoanna Kuçuradi). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Panjeta, L. 2011. “Monster As A Superhero: An Essay On Vampire Vogue In Contemporary Film Culture” Studii si Cercetari de Istoria Artei. Teatru, Muzica, Cinematografie. p. 11-20.
Perez, R. 2014. Interview: Jim Jarmusch Talks The Vampiric Charms Of ‘Only Lovers Left Alive’ & Proposing To Muse Tilda Swinton (Jarmusch ile röportaj). http://www.indiewire.com/2014/04/interview-jim-jarmusch-talks-the-vampiriccharms- of-only-lovers-left-alive-proposing-to-muse-tilda-swinton-87255/ [Erişim: 09.08.2017]
Purves, J. 2014. Only Lovers Left Alive. The Other Journal. https://theotherjournal.com/2014/07/24/only-lovers-left-alive-jarmusch-2013/ [Erişim: 12.09.2017]
Rigoulet, L. 2014. Jim Jarmusch : “Pour 'Only lovers left alive', j'ai eu envie de jouer avec les codes et l'imagerie vampire” (Jarmusch ile röportaj). http://www.telerama.fr/cinema/jimjarmusch- les-vampires-sont-des-outsiders-dans-lesquels-je-peux-meretrouver, 108634.php [Erişim: 15.09.2017].
Romney,J. 2014. Only Lovers Left Alive–review. https://www.theguardian.com/film/2014/feb/23/only-lovers-left-alive-review [Erişim: 10.09.2017]
Spinoza, B. 2009. Politik İnceleme (çev. Murat Erşen). Ankara: Dost.
Spinoza, B. 2010. Teolojik-Politik İnceleme (çev. B.Bali Akal-Reyda Ergün). Ankara: Dost.
Spinoza, B. 2012. Ethica (çev. Çiğdem Dürüşken). İstanbul: Kabalcı.
Spinoza, B. 2015. Kısa İnceleme (çev. Emine Ayhan). Ankara: Dost.
Tatian, D. 2009. Spinoza. Dünya Sevgisi (çev. Hüsam Turşucu-Sevin Aksoy Hancı). Ankara: Dost.
Twitchell, J.B. 1985. Dreadful Pleasures: An Anatomy of Modern Horror. New York: Oxford University Press.
Tzioumakis, Y. 2006. American Independent Cinema. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Weinstock, J.A. 2012. The Vampire Film: Undead Cinema. London: Wallflower