II. Meşrutiyet Dönemi’nde V. Murad’a İade-i İtibar: Mimar Vedad (Tek) Bey’in Türbe Düzenlemesi

V. Murad, 1876 yılında üç ay süreyle padişahlık yapmış, ardından akli dengesinin yerinde olmadığı gerekçesiyle tahttanindirilmiştir. 1904 yılında hayatını kaybetmiş ve Cedid Havatin Türbesi’ne gömülmüştür. 1908’de, II. Meşrutiyet’in ilanındankısa süre sonra, V. Murad için bir türbe düzenlemesi yapılmasına karar verilmiştir. II. Abdülhamid iktidardayken gündemegelen projenin uygulaması ertesi sene, V. Mehmed Reşad tahttayken tamamlanmıştır. Cedid Havatin Türbesi’nin güneydoğu köşesi demir şebekelerle çevrilmiş ve V. Murad’ın sandukası buraya yerleştirilmiştir. Milli Mimari üslubu çerçevesindedeğerlendirilebilecek olan tasarım, sandukanın etrafını çevreleyecek mermer korkuluklar ve onların üzerine yerleştirilecekdemir şebekelerden meydana gelmektedir. Söz konusu proje Vedad (Tek) Bey tarafından hazırlanmış olup, kendisi üzerineyapılan yayınlarda yer almamaktadır. Makale kapsamında, V. Murad için yaptırılan türbe düzenlemesinin zamanlamasınadikkat çekilerek dönemin siyasi gelişmeleriyle olan ilişkisi kurulması amaçlanmıştır. Bununla beraber, sandukanın etrafındakişebekeler süsleme özellikleri açısından incelenmiş, dönem örnekleriyle karşılaştırılmış ve Vedad Bey’in tasarım anlayışıiçinde konumlandırılmaya çalışılmıştır.

Restoring the Reputation of Murad V During the Second Constitutional Era: Tomb Design By Vedad (Tek) Bey

Murad V as a sultan for three months in 1876, was dethroned on the grounds that his mental balance was bad. He died in 1904 and was buried in the Cedid Havatin Tomb. In 1908, shortly after the proclamation of the Second Constitutional Monarchy, it was decided to organize the south-eastern corner of the Cedid Havatin Tomb for Murad V. The implementation of the project, which was on the agenda when II. Abdülamid was in power, was completed the following year while V. Mehmed Reşad was on the throne. The south-eastern corner of the Cedid Havatin Tomb was surrounded by iron grids and the wooden sarcophagus of Murad V was placed there. The design, which can be evaluated within the framework of the National Architecture style, consists of marble railings that surrounds the sarcophagus and iron grids placed over them. The Project was prepared by Vedad (Tek) Bey and is not included in publications on him. In the context of the article, it is aimed to establish the relationship between the political developments of the period by drawing attention to the timing of the Project. In addition, the grid around the wooden sarcophagus is examined in terms of its ornamentation characteristics, compared with the examples of the period and an attempt is made to position it within the design approach of Vedad Bey.

PDF

___

Ali Vâsıb Efendi Bir Şehzadenin Hâtırâtı, Haz. Selaheddin Osman Osmanoğlu, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
ARLI, Hakan, Kütahyalı Mehmed Emin Usta ve Eserlerinin Üslub, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
BOZDOĞAN, Sibel, Modernizm ve Ulusun İnşası, Metis Yayınları, İstanbul 2002.
BULDUK, Şener, Mimar Vedad ve Eserleri, İUEF Sanat Tarihi Bölümü Yayınlanmamış Lisans Tezi, İstanbul, 1973.
CEPHANECİGİL, Gül, “Tüm Çalışmaları”, M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar, Ed. Afife Batur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003, s. 323-384.
ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa, Osmanlı Mimarisi’nde Plan ve Projeler, Emlak Konut Yayınları, İstanbul 2018.
DEMİRBEL, Yusuf Razi, “Meşhur Mimarlar V: Prof. Mimar M. Vedad Tek”, Arkitekt, 129-130, 1941, s. 231-233.
DEMİRİZ, Yıldız, İslam Sanatında Geometrik Süsleme Bir Envanter Denemesi, İstanbul 2000.
ELDEM, Ethem, İstanbul’da Ölüm: Osmanlı-İslam Kültüründe Ölüm ve Ritüelleri, Osmanlı Bankası Arşivi ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul 2005.
GEORGEON, François, Sultan Abdülhamid, Çev. Ali Berktay, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
GÜMÜŞ, Müjde Dila, II. Meşrutiyet’te Saray İçin Çalışmak: Vedad (Tek) Bey’in Sermimarlık Dönemi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
HUT, Davut, “Veliahd Murad-Yeni Osmanlılar İlişkisinde Fikirtepe V. Murad Köşkü”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 20, İstanbul 2009, s. 101-142.
KOLOĞLU, Orhan, Abdülhamid Gerçeği: Ne Kızıl Sultan, Ne Ulu Hakan, Gür Yayınları, İstanbul 1987.
LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, Arkadaş Yayınları, İstanbul 2017.
M. Vedad Tek: Kimliğinin İzinde Bir Mimar, Ed. Afife Batur, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
ONUR, Tülin, Mimar Vedad Tek: Mimari Kişiliği ve Dönemin Mimarlık Sorunları, Ankara Üniversitesi DTCF, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1988.
ÖNKAL, Hakkı, Osmanlı Hanedan Türbeleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2017.
ÖZKAN, Suha, “Mimar Vedat Tek (1873-1942)”, Mimarlık, Sayı: 11-12, 1973, s. 45-51.
SAKAOĞLU, Necdet, Bu Mülkün Sultanları, Alfa Yayınları, İstanbul 2015.
ŞAKİR, Ziya, Çırağan Sarayında 28 Sene V. Murad’ın Hayatı, Anadolu Türk Kitap Deposu Yayınları, İstanbul 1943.
ULUÇ, Lale, M. Vedat Tek, Architect. An Episode in Turkish Architecture, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 1987.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Kırk Yıl, Özgür Yayınları, İstanbul 2014.
UŞAKLIGİL, Halid Ziya, Saray ve Ötesi, Özgür Yayınları, İstanbul 2013.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, “Ali Suavi Vak’ası”, Belleten, Cilt: VII, Sayı: 29, Ankara 1944, s.71-118.
“V. Murad’u Tekrar Padişah Yapmak İsteyen K. Skaliyeri-Aziz Bey Komitesi”, Belleten, Cilt: VIII, Sayı: 30, Ankara 1944, s. 245-328.
“V. Murad ile Oğlu Salâhaddin Efendi’yi Kaçırmak için Kadın Kıyafetinde Çırağana Girmek İsteyen Şahıslar”, Belleten, Cilt: VIII, Sayı: 32, Ankara 1944, s. 589.
“Beşinci Murad’ın Tedavisine ve Ölümüne Ait Rapor ve Mektuplar”, Belleten, Cilt: X, Sayı: 38, Ankara 1946, s. 318-367.
YANATMA, Servet, The Deaths and Funeral Ceremonies of Ottoman Sultans (From Sultan Mahmud II. to Mehmed VI. Vahideddin), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
YAVUZ, Yıldırım, İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin 1870-1927, İstanbul Mimarlar Odası Yay., İstanbul 2009.
YOLCU, Cengiz, “Sofya’da Medfun Bir Osmanlı Sultanı V. Murad’ın Kızı Fatma Sultan”, Toplumsal Tarih, 289, Ocak 2018, İstanbul s. 38-42.
BOA.Y.PRK.BŞK.72/108
BOA.HH.EBA.668.60.1
BOA.HH.D.27125
BOA.HH.EBA.667.13.2.
BOA.TSMA.E.0385.