Abidin Paşa Türbesinin Mimari Özellikleri

Abidin Paşa, Osmanlı döneminde önemli görevler üstlenmiş ve birçok şehirde uzun yıllar sancak yöneticiliği yapmış bir devlet adamıdır. 1906 yılında vefat eden paşa, Fatih Cami haziresinde yer alan türbesine gömülmüştür. Gazi Osman Paşa Türbesi’nin güneyinde bulunan türbe dekoratif olarak 1. Milli Mimarlık üslubunu yansıtırken yapının geneli batılı eklektik üslubun izlerini taşımaktadır. Baldaken şeklindeki, kare planlı yapı sekiz dilimli kubbeyle örtülüdür. Erken Osmanlı döneminde karşımıza çıkan baldaken tarzı türbeler sadece Anadolu’da değil Osmanlı döneminde Balkan coğrafyasında da tercih edilen bir yapı şekli olmuştur. Kubbenin dilimli formu Türk İslam sanatında ender karşılaşılan bir özelliktir. Daha önceki yüzyıllarda içte kubbe, dışta külah ile karşımıza çıkan örnekler Osmanlı döneminde içte ve dışta kubbeyle örtülü olarak düzenlenmiştir. Tamamen mermer malzemeden yapılan türbede iki adet pehleli mezar yer alır. Bu mezarlar da mermerden yapılmış olup güneydoğu yönündeki mezar Veysel Paşa’ya aittir. Abidin Paşa’nın kardeşi olan Veysel Paşa da Osmanlı döneminde devlet görevlisi olarak çalışmıştır. Yapıldığı dönemin sanatsal unsurlarını bünyesinde barındıran türbe tasarım olarak antik dönem anıt mezar yapılarına benzer. Bu çalışmada Abidin Paşa türbesinin plan ve mimari özellikleri incelenmiş, Milas Gümüşkesen’de yer alan anıt mezarla benzerliği ortaya konulmuştur.

The Architectural Features of the Abidin Pasha Tomb

Abidin Pasha was a statesman who has served as a sanjak manager for many years in many cities and undertook important duties during the Ottoman period. Pasha, who died in 1906, was buried in his tomb in the graveyard of Fatih Mosque. The tomb is located in the south of Gazi Osman Pasha Tomb, reflects the style of the 1st National Architecture. The baldachinshaped, square-planned building is covered with an eight-segmented dome. Baldachin-style tombs, which we encountered in the early Ottoman period, were preferred building forms not only in Anatolia but also in the Balkans during the Ottoman period. The segmented form of the dome is a rare feature in Turkish Islamic art. The examples with a dome inside and a hat outside in the previous centuries were replaced with domes both inside and outside ones in the Ottoman period. The tomb, which is completely made of marble, has two burial graves in which are also enclosed with marble. The grave in the southeast direction belongs to Veysel Pasha. Veysel Pasha, who was the brother of Abidin Pasha, also worked as a government official during the Ottoman period. The tomb, which contains the artistic elements of the period that it was built in, is also like the ancient monumental tombs in design. In this study, the plan and architectural features of the tomb were examined, and its similarity with the mausoleum in Milas Gümüşkesen was revealed.

PDF

___

Angı, Serkan. “İstanbul Tarihi Yarımada’daki Antik Yapılarda ve Anıtlarda Kullanılan Doğal Taşların Özellikleri ve Korunmuşluk Durumları”. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi 6 (2011): 31-42.
Arık, Oluş. “Erken Devir Anadolu-Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”. Anadolu (Anatolia) ll. (l967): 57-100.
Başbakanlık Osmanlı Arşivi BOA. Y.PRK. BŞK., 18/69, 28 Muharrem 1308 [13 Eylül 1890].
Bulut, Mustafa. “Sultan II. Mahmut Türbesi Haziresi”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2012.
Çanakçı, Halis. “Âbidin Paşa’nın Notlarından Osmanlı Devleti’nin Son Yılları (1880-1906)”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2019.
Doğanay, Aziz. Osmanlı Tezyinatı Klasik Devir Osmanlı Hanedan Türbeleri (1522-1604). İstanbul: Klasik Yayınları, 2009.
İğdi, Gülenç. “Âbidin Paşa’nın Ankara Valiliği”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 2 (2013): 225-248.
Kılcı, Ali. “Erken Osmanlı (1299-1451) Baldaken Türbeleri”, Vakıflar Dergisi 29 (2005): 257-286.
Kılcı, Ali. “Balkanlardaki Osmanlı Baldaken Türbeleri Hakkında Bir Değerlendirme”. Vakıflar Dergisi 32 (2009): 91-142.
Mülayim, Selçuk. Sanat Tarihi Metninin Oluşumu Araştırmacıya Notlar. İstanbul: Numune Matbaacılık, 2008.
Önkal, Hakkı. “Türkiye’de Türbe Mimarisi Araştırmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 14 (2009): 125-139.
Önkal, Hakkı. Anadolu Selçuklu Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 1996.
Önkal, Hakkı. Osmanlı Hanedan Türbeleri. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2017.
Özcan, Ali Rıza. Türk Kültür ve Medeniyet Tarihinde Fatih Külliyesi III. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları, 2007.
Özmen, I. Ezgi. “Kocaeli Yarımadasında Kutluca Kireçtaşı ve Hereke Pudingi Olanaklarının Araştırılması”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2016.
Pala, İskender. “Abidin Paşa”. TDV İslam Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988, 310.
Sözen, Metin. “Anadolu’da Eyvan Tipi Türbeler”. Anadolu Sanatı Araştırmaları 1 (1968): 167-210.
Sözen, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarlığı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1984.
Sözen, Metin ve Uğur Tanyeli. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1986.
Tanman, Baha. “Abidin Paşa Türbesi”. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 1. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1993, 59.
Tay, Lokman. “Kırşehir Merkez Türbeleri”. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2010.
Tuncer, Orhan Cezmi. Anadolu Kümbetleri I. Ankara: Güven Matbaası, 1986.
Zorlu, Tülay. “Trabzon Gülbahar Hatun ve Emir Mehmet Türbeleri”. Vakıflar Dergisi 35 (2011): 215-233.
Erişim 3 Ocak 1921. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Fussilet-suresi/4248/30-32-ayet-tefsiri, Erişim 17 Aralık 2021. http://www.milas.gov.tr/gumuskesen-mezar-aniti,