Türk İslam Sanatında Seccade Kültürü ve Antalya Çevresinde Tespit Edilen Seccade Dokumaları

Binlerce yıllık kültür ve sanat geçmişi olan Türk sanatında dokumaların yeri ve önemi oldukça büyüktür. El dokuma literatüründe önemli bir yere sahip olan dokuma örneklerinden birisi de seccadelerdir. İslamiyet ile Türk kültür ve sanatına dahil olan; seccade, namazlağ yada namazlık gibi isimlerle anılan bu dokumalar, Anadolu insanı için dini nitelikler taşıyan yaygılardır. Diğer dokuma örneklerinde olduğu gibi seccade dokuma örnekleri de kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bunun başlıca sebepleri olarak; yörüklerin yerleşik yaşama geçmeleri ve el dokuması ürünlerin yerini fabrikasyon ürünlerin alması gösterilebilir. Bu bağlamda; Antalya/Döşemealtı, Manavgat, Akseki ve Antalya/Kaleiçi bölgelerinde 2011-2014 tarihleri arasında alan araştırmaları yapılmıştır. Araştırma kapsamında 80 civarı örnek incelenmiş olup, incelenen örneklerle bağlantılı literatür bilgileri taranmış, kaynak kişilerden elde edilen bilgiler literatürdeki bilgiler ile karşılaştırılarak desteklenmiştir. Bu çalışmada; Kaleiçi’nde, halı, kilim ve benzeri el dokuması koleksiyonerlerinde bulunan, farklı yörelere ait 10 adet seccade (namazlağ) dokuma örneği; desen, renk, hammadde, dokuma teknikleri ve kompozisyon özellikleri açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Seccade, Namazlık, Kaleiçi, Antalya, Dokuma

Prayer Rug Culture in Turkish-Islamic Art And Weavings Around Antalya

Field research was conducted in Antalya/Döşemealtı, Manavgat, Akseki, and Antalya/Kaleiçi between 2011-2014 to examine prayer rugs, which have religious significance for Anatolian people. Ten prayer rug (prayer mat) weaving examples belonging to different regions were analyzed in terms of pattern, color, raw material, weaving techniques, and composition features. The aim was to prevent the loss of these weavings, which is a common problem in other weaving examples. The study supported the literature information with information obtained from sources, presenting an analysis of weaving techniques, raw materials, and patterns used in the prayer rugs. The research provides valuable insight into the significance of prayer rugs in Turkish art and culture and helps to preserve traditional hand-woven textiles for future generations. The findings of the study can also contribute to the development of new techniques in the production of prayer rugs, which can help revive the traditional hand-weaving industry.

Keywords:

Kaleiçi, Antalya, Prayer Rug, Weaving, Yoruk,

PDF

___

Bahnassi, A. (2008). "Sanat ve Estetik Yaratıcılık" çev. Z. Durukal, Ed. E. İhsanoğlu, İslam Kültürü (Çeşitli Konular İle), Cilt. 5, s. 631-652. Ankara:T.C. Kültür Turizm Bakanlığı.
Bayraktaroğlu, S. (1999). "Seccâde". Erdem Dergisi, Cilt 10, Sayı 28, s. 28-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/erdem/issue/44388/549217.
Bozkurt, N. (2009). "Seccâde". TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 36, Sayı, "Büyük lûgat ve ansiklopedi". (1985). Cilt 11. Meydan Yaninevi.
Çokay, M. Ö. (2007). "Seccâde ve Saf Seccâdelerdeki Bazı Motiflerin İkonografik Değerlendirmeleri". İstem Dergisi, Cilt 0, Sayı 9.
Deniz, B. ve Aydın, Ö. (2022). "Döşemealtı Halıları". Hars Akademi, Cilt 5, Özel Sayı, s. 44-79.
Ergüder, A. A. (2020). "16-17. Yüzyıl Safavi Dönemi Seccâde Örnekleri". Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Cilt 26, Sayı 45, s. 710-721.
Eroğlu, M. A. (2013a). "Antalya ve Civarı Cicim Seccadeleri (Namazlağ)". Akdeniz Sanat, Cilt 6, Sayı 12.
Etikan, S. (2007). "Seccade Halılarda Kullanılan Bazı Motifler ve Bu Motiflerin İslam Sanatında Yeri". ICANAS 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Cilt, Sayı, s. 545-563.
Keklik, M. (2022). "“Seccadeyi Suya Serme” Motifi ve Klasik Türk Şiirine Yansımaları". Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, s. 707-727.
Koç, T. (2009). "Sanat". TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 36, Sayı, s. 90-93.
Köseler, A. R. (2013, 24 Haziran). Best Halı Koleksiyonu Hakkında Görüşme [Sözlü Görüşme]. Best Halı.
Nekrasova, N. P. ve Kinayeva, K. G. (1997). "Moskova Şark Sanatları Devlet Müzesi Türk, Azeri ve Türkmen Seccadeleri" Cilt.:Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
Onuk, T. ve Akpınarlı, H. F. (2011). "İçel Yöresi Düz Dokuma Yaygılarda Kullanılan Motif ve Kompozisyon Özellikleri". Arış Dergisi, Cilt 0, Sayı 6, s. 84-93.
Sercan, K. (2014, 26 Haziran). Attalos Carpet Koleksiyonu Hakkında Görüşme [Sözlü Görüşme]. Attalos Carpet.
Taş, E. (2010). "Tarsus Yöresine Ait Zili Teknikli Yörük Seccadelerinden Örnekler". Akdeniz Sanat Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, s. 153-166.
Tazecan, H. (2013, 25 Haziran). Halıhan A.Ş. Koleksiyonu Hakkında Görüşme [Sözlü Görüşme]. Halıhan A.Ş.
Yaşaroğlu, M. K. (2006). "Namaz". TDV İslâm Ansiklopedisi, Cilt 32, Sayı, s. 350-357.