Çağdaş Tekstil Sanatında Irkçılık ve “Ötekilik” Temaları Üzerine Göstergebilimsel Çözümlemeler

yapıda oluşan değişimler, politik ve kültürel dinamiklerin dönüşümleri sonucunda sanatçıları yeni teknik ve estetik arayışlarına yönlendirmiş, zanaat kimliğinden ayrılarak modern sanatta önemli bir ifade aracı niteliğini kazanmıştır. Farklı malzeme ve teknik olanaklarıyla, sanatta duygusal ve sembolik anlatım dilini içeren temsil biçimleri sunmuştur. Kadına ait kullanım malzemesi olarak ele alınan tekstil, yine kadınların sanat pratiklerinde; alt mesajlar barındıran, sosyo-kültürel ve sosyo-politik konuların öne çıktığı temsil aracı olmuştur. Çalışmada; tekstil sanatçılarının, etnik köken ve inanç farklılıkları, cinsel yönelim, coğrafya, kadın kimliği çerçevesinde toplumsal normların dışında tutulan “ötekileştirilenlere” bir tepki niteliğindeki beş çalışması irdelenerek bireyin imajı, insan rolleri ve toplumsal baskıların tekstil eserler üzerine yansımasını; sembolik anlamlar, alt mesajlarla tekstil sanatına nasıl yön verdiğini saptamak amaçlanmıştır. Tekstil eserler, göstergebilimsel yaklaşımla Roland Barthes’ın anlamlandırma şeması üzerinden çözümlenmiştir. Göstergeler, gösteren/gösterilen, düzanlam/yananlam karşıtlıklarıyla açıklanarak, eserlerde anlamın kurulma biçimi yazı ve görsel ilişkilerle tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tekstil Sanatı, Çağdaş Sanat, Göstergebilim, Ötekileştirme, Irkçılık.

THE SEMIOTIC ANALYSIS ON THE THEMES OF RACISM AND ALIENATION IN CONTEMPORARY TEXTILE ART

Textile art, which is referred to as a craft in the historical process of art; As a result of the changes in social structure and transformations of political and cultural dynamics since the 1960s, it encouraged artists to seek new techniques and aesthetics. It presented forms of representation that include emotional and symbolic expression in art. In this study; The reflection of the image of the individual, human roles and social pressures on textile works by examining five works of textile artists, which are a reaction to the "alienated" who are excluded from social norms within the ethnicity and belief differences, sexual orientation, geography, and female identity; It is aimed to determine how it directs the textile art with symbolic meanings and sub-messages. The instruments were described by the contrasts of meaning/meaning, which are shown/displayed, and the way meaning were established in the works is discussed through the text and visual relationship.

Keywords:

Textile art, Contemporary art, Semiology, Alienation, Racism.,

PDF

___

Akgül, R. F. (2017). “Nazi Almanya’sı Örneğinde Propaganda Afişleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (35), 159-180.
Alp. K. Ö. ve Özcan, N. (2020). “Güncel Sanatta Tekstil Heykellerin Temsil Niteliği”, Art-E Süleyman Demirel Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 13 (25).
Alp. K. Ö. (2020). “Folklorik Temsilin Simgesel Dönüşümü”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13, (30), 689-700.
Arslan, E. (2020). “Toplumsal Bellek ve Kimlik: Amerikan Figüratif Resmine Bir Bakış”, Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 13 (25), 33-51.
Atay, T. (2004). “Erkeklik En Çok Erkeği Ezer”, Toplum ve Bilim Dergisi, 101, 11-30.
Barthes, R. (1997). “Eyfel Kulesi ve Mitolojiler”, Univ of California Press.
Bircan, U. (2015). “Roland Barthes ve Göstergebilim”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13 (26), 17-41.
Bozdağ, L. (2013). “Biyoiktidar Kavramı ve Ötekileştirmenin İki Kadın Karakterde Temsili Meryem Ana ve Berfo Ana", Sanat ve Tasarım Dergisi, 5 (5), 152-171.
Bozkurt, S. (2020). “Geleneksel Türk Halı Sanatında Kullanılan Motiflerin Anlamları: Sındırgı-Yağcıbedir Halıları Üzerine Göstergebilimsel Bir Analiz”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8 (1), 967-731.
Candemir, T., Candemir, T., ÖZ, B. (2017). “Sanat ve Reklamlarda Kadın İmajı”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (52), 493-508.
Çiçek, M. (2014). “Dilbilimsel İlkeler Görsel Göstergelere Uygulanabilir Mi?”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (32), 38-51.
Çulha, O. (2011). “Göstergebilim (Semiyotik) Tekniği Kullanılarak Kanada Fotoğraflarının İncelenmesi”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (13), 409–424.
Daver, B. (1992). “Savaş ve Barış Üzerine”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 3 (10), 181-186.
Dede, E. (2015). “Çağdaş Sanat Eserlerinde Toplumsal Cinsiyet Sorgulamaları”, Sanat ve Tasarım Dergisi, 5 (2), 113-134.
Erim, Usluca, Ö. (2019). “Sanatsal Bir İfade Aracı Olarak Tekstil”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 8 (54), 264-273.
Işık, M., ve Eşitti, Ş.; (2015). “I. Dünya Savaşı Propaganda Afişlerinde Kadın Temsillerinin Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Göstergebilimsel İncelenmesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70 (3), 655-682.
Kapar, S. (2018). “Cinsiyet Bağlamında Çağdaş Sanatta Alternatif Malzeme Olarak Tekstil ve Zanaatten Sanata Dönüşüm Koşulları”, Journal of Arts, 1 (2). 39-51.
Karaca, M. (2012). “Farklılaşma, Bütünleşme ve Birlikte Yaşama Üzerine”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 226-238.
Karacan, N. (2016). “Toplumsal Cinsiyet Kavramı, Yeniden İnşası ve Sanata Yansımaları”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 5 (24), 1079-1093.
Karaman, E. (2017). “Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması”, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9 (2), 25-36.
Kaygusuz, B. (2019). “Kumaş Üzerine İşlenen Hikayeler”, İdil Sanat ve Dil Dergisi, 9 (59), 891-899.
Oruç, M. ve Türkay, O. (2018). “Türkiye Tanıtım Afişlerinin Göstergebilimsel Bir Analizi: Home Of Turkey Afişleri Örneği”, The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 8 (2), 312-328.
Sankır, H. (2010). “Toplumsal cinsiyet rollerinin anlamlandırılış biçiminin ‘kadın sanatçı kimliği’nin oluşum sürecine etkileri”, Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar e-dergisi, 9, 1-26.
Schudson, M. (2007). “Kolektif Bellekte Çarpıtma Dinamikleri”, Cogito Dergisi, (50), 181.
Sevim, S. ve Marmara, T. (2020). “Öteki Kavramının Çağdaş Seramik Sanatına Yansıması”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, (36), 77-102.
Gürsözlü, S. (2006). Reklam Sektöründe İllüstrasyon ve Fotoğraf Kullanımının Tasarım Çözümlemelerinde Gerekliliği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Grafik Sanatlar Enstitüsü.
Aktulum, K. (2004). Parçalılık/Metinlerarasılık, İstanbul: Öteki Yayınevi.
Antmen, A. (2008). 20.Yüzyıl Batı Sanatında Akımlar, İstanbul: Sel Yayıncılık.
Erkman, F. (1984). Göstergebilime Giriş, İstanbul: Alan Yayınları.
Rifat, M. (2009). Göstergebilimin Abc’si. İstanbul: Say Yayınları.
Sayın, Ö. (2014). Göstergebilim ve Sosyoloji. Ankara: Anı Yayınları.
Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri, çev. Berke Vardar-Mehmet Rifat, Ankara: Kültür Bakanlığı.
Culler, J. (2008), Barthes, çev. Hakan Gür, Ankara: Dost Yayını.
Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş, çev. Süleyman İrvan, Bilim ve Sanat Yayınları.
İnternet Kaynakları http 1. https://schweinfurthartcenter.org/narrative-quilts-by-ellen-blalock/
http 2. https://tr.wikipedia.org/wiki/Jim_Crow_yasalari
http 3. https://tr.wikipedia.org/wiki/Stonewall_ayaklanmalar%C4%B1
http 4. https://www.framedgallery.net/artists/carolyn-crump-26243
http 5. https://quiltalliance.org/portfolio/qsos-with-carolyn-crump/
http 6. https://www.theartblog.org/2021/05/philadelphia-artists-respond-to-racism-in-exhibition-book-we-are-the-story/
http 7. https://www.templon.com/new/artist.php?la=en&artist_id=361
http 8. https://en.wikipedia.org/wiki/Billie_Zangewa
http 9. https://www.harpersbazaar.com/uk/culture/bazaar-art/a34522880/billie-zangewa-art-interview/
http 10. https://www.studiointernational.com/index.php/billie-zangewa-wings-of-change-lehmann-maupin-new-york-i-had-chosen-to-embody-the-most-disempowered-human-form
Görsel Kaynaklar Görsel 1. Roland Barthes, Anlamlandırma Şeması (Fiske, 2003; akt. Özdemir, 2020: 583).
Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş, çev. Süleyman İrvan, Bilim ve Sanat Yayınları.
Özdemir, G. (2020). “Christian Dior’un New Look Akımı Corolle Koleksiyonu İçerisindeki Bar Modelinin Göstergebilim Çözümlemesi”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 26(45), 580-587.
Görsel 2. Ellen M. Blalock, “Murder”, 106 x 104 cm, karışık teknik (kapitone, nakış ve örme) yorgan eser. https://textilecentermn.org/racism-virtualexhibition/, Erişim Tarihi: 29.01.2021.
Görsel 3. Ellen M. Blalock, “Votes for Women“, 108 x 102 cm, karışık teknik (kapitone, nakış, baskı ve örme) yorgan eser. https://textilecentermn.org/racism-virtualexhibition/, Erişim Tarihi: 29.01.2021.
Görsel 4. Carolyn Crump, “Cracked Justice”, 68 x 198 cm, karışık teknik (baskı, kapitone, nakış) yorgan eser. https://textilecentermn.org/racism-virtualexhibition/, Erişim Tarihi: 29.01.2021.
Görsel 5. Gloria Gammage Davis, “Shirley”, 71 x 83 cm karışık teknik (baskı, kapitone, nakış) yorgan eser. https://textilecentermn.org/racism-virtualexhibition/, Erişim Tarihi: 28.01.2021.
Görsel 6. Billie Zangewa, The Rebirth of the Black Venus”, 2010, 127 x 130 cm, tapestry (dokuma resmi) tekniği dokuma eser. https://www.artsy.net/artwork/billie-zangewa-the-rebirth-of-the-black-venus, Erişim Tarihi: 01.02.2021.