11960

Tatar Dilinde Halıcılık ve Dokuma Terimleri

Öz Tarihçilerin ve arkeologların dediklerine göre Mogol saldırılarından önceki Bulgar’da el sanatları çok gelişmiştir. Dokuma işleri ve halıcılık da bunlardandır. Sanat tarihçisi F. Veliev Bulgar’da arkeolojik kazılarda halıcılık, yün ve keten işleme aletleri bulunduğunu bildirmektedir. Tatar dilinde halı terimlerinin çokluğu, yaygınlığı, çeşitliliği de halıcılık sanatının Tatar halkında eskiden beri bilindiğini açıkça göstermektedir. Tatarlarda havlı dokumalar üretme geleneği çeşitli sebeplerden dolayı bugüne kadar ulaşmamıştır. Düz, havsız dokuma daha çok yayılmıştır. Terimler örneğinde de bunu görebiliriz: kelimelerin çoğu kilim türlerini adlandırmaktadır. Tatar ağızları konumuza ait terimlerle ayrıca zengindir. Örnek olarak, адаwа, тулак, йапма, дируга kelimeleri ayrı ağızlarda kilim türleri adlandırmalarıdır. Tatar dilinin halıcılık ve dokuma terimleri sisteminde eş anlamlı, çok anlamlı sözcükler yaygındır. Terimlerin kullanılma ve yaygınlık alanını inceleyip türlü bölgelerde bu tür el sanatının yaygınlık alanını da belirlemek mümkündür. Terimlerin çoğu Tatar dilinin kendi söz varlığına aittir, ama alınma sözcükler de kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tatar dili, halıcılık, terimler, varyantlar, etimoloji

PDF

___

Ahmetyanov, R. G. (2001), Tatar Telenen Kıskaça Tarihi-etimologik süzlege, Kazan, Tat. kit. neşr., 272 b.
Aliyeva, K. (2009), İstoki i Evolyutsıya Hudojestvennoy Kulturı Tyurkskih narodov: Materialı Mejdunarodnoy Nauçno-praktiçeskoy Konferentsıyı, Posvyaşşennoy 150-letiyu so
Dnya Rojdeniya Pedagogaprosvetitelya, hudojnika Ş.A. Tagirova (Kazan, 17-18 aprelya 2008 g.), Kazan, s. 392.
Bayazitova, F. S. (2006), Nokrat söyleşe. Ruhi miras: gailekönküreş hem yola terminologiyese. Folklor, Kazan: ‘Dom peçati’ neşr., 240 b.
Dulskiy, P. (1925), İskusstvo Kazanskih Tatar, Moskva: Tsentralnoye İzd.-vo narodov SSSR, s. 19. İz glubinı stoletiy (2004), Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 271. Kol Gali (1983),
Kıssai Yusuf, Kazan: Tat.kit.neşr., 541 b.Lihachev, A. F. (1876), Bıtovıye Pamyatniki Velikoy Bulgarii – ‘Trudı II Arheologiçeskogo syezda, Т I, М.
Muhamedova, R. G. (2008), Tatarı-Mişari: İstorikoetnografiçeskoye İssledovaniye, Kazan: Magarif, s. 295.
Safina F. Ş. (1976), «Tkatskiye Stanı Tatar», İz İstorii Kulturı i Bıta Tatarskogo Naroda i Yego Predkov, Kazan, s. 99-105
, F. Ş. (1976), «Beloye Branoye Tkaçestvo v Rayonah Zakazanya», İz İstorii Kulturı i Bıta Tatarskogo Naroda i Yego Predkov, Kazan, s. 147-150.
F. Ş. (1996), Tkaçestvo Tatar Povoljya i Urala, Kazan: Fen, s. 205.
Valeyev, F. H., G. F. Valeyeva - Suleymanova (1987), Drevneye İskusstvo Tatarii, Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 171.
F. H. (1984), Narodnoye Dekorativnoye İskusstvo Tatarstana, Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 132.
F. H. (1969), Ornament Kazanskih Tatar, Kazan: Tatar. кn. İzd.-vo, s. 202.
Valeyeva, D. K. Valeyeva (1983), İskusstvo Voljskih Bulgar (X – naç. XIII v.v.), Kazan: Tatar. кn. izd.-vo, s. 132.
D. K. (2003), İskusstvo Voljskih Bulgar Perioda Zolotoy Ordı (XIII – X v.v.), Kazan: Fiker, s. 240.
G. F., Valeyeva-Suleymanova (1995), Dekorativnoye İskusstvo Tatarstana, Kazan: Fen, s. 188.