Deniz AKKAYA KOZAK, N. Tuğba BAHAR, Faruk AY, Barış KILIÇ, Gülüşan ÖZGÜN BAŞIBÜYÜK

Türkiye’de ileri yaştaki yetişkinlerin düşme durumları

Yaşla birlikte artış gösteren düşme, yaşlılarda yüksek oranda morbidite ve mortaliteye neden olan bir sağlık sorunudur. Düşmeler bireyleri fizyolojik ve psikolojik olarak negatif yönde etkilemekte olup, içsel ve dışsal faktörlerden kaynaklanmaktadır. TÜBİTAK 115M548 No’lu “Anadolu Yaşlılarının Antropometrik Boyutları” adlı 1001 Projemiz kapsamında; her iki cinsiyet ve üç yaş grubundan (65-74, 75-84, 85+) yedi bölge, 26 ilde toplam 2721 bireyden veriler toplanmıştır. Elde edilen bilgiler veri tabanına aktarılıp SPSS 22.00 programında değerlendirilerek Türkiye yaşlılarına ait düşme durumları ve demografik bilgiler için veri bankası oluşturulmuştur. Araştırmaya göre; düşme ile cinsiyet ve bölgeler arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmuştur. Kadınlarda düşme erkeklere göre daha sıklıkla görülmektedir. Düşme oranlarının en fazla olduğu bölgeler Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu’dur. Ayrıca düşme korkusu ile bireylerin yaşları, yaşadıkları bölgeler ve cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki tespit edilmiştir. İleri yaş ve kadın cinsiyette düşme korkusunda artış görülmüştür. Bölgelere göre dağılımlara bakıldığında düşme korkusu en çok Karadeniz Bölgesi’nde saptanmıştır. Yaş ve yaralanmalar arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif yönlü ilişki bulunmuştur. Düşme sonucu yaralanmalarda kadınların daha fazla yaralandığı ve kırıklarının oluştuğu saptanmıştır. Ayrıca 85 yaş ve üzeri katılımcılar daha çok konut içinde düşme deneyimlerken 65-74 ve 75-84 yaş grubundaki bireyler daha çok çevrede düşmüştür. Kadınlarda konut içinde, erkeklerde çevrede düşmeler daha fazla görülmüştür. İleri yaşla birlikte yüksek morbidite ve mortaliteye neden olan düşme için risk faktörleri belirlenmeli, iç ve dış mekân düzenlemeleri yapılarak bireylerin sosyal hayata katılımı desteklenmelidir.

Anahtar Kelimeler:

Düşme, yaşlı, düşme korkusu, yaralanma, kırık

Falling situations of older adults in Turkey

Falling with increasing age is a health problem which causes high mortality and morbidity in elderly. Falls affect individuals physiologically and psychologically negatively. Causes of falls are due to internal and external factors. Within the scope of the TUBITAK 1001 Project No.115M548 titled as “Anthropometric Dimensions of the Elderly People of Anatolia”; data were collected from 2721 individuals in seven regions and 26 provinces of both sexes and three age groups (65-74, 75-84, 85+). All the acquired data will be transferred to the database with an evaluation of SPSS 22.00 program so a data bank has constituted for falling situations and demographic information of older adults in Turkey. According to the research, there was a statistically significant relationship between falling and gender and regions. Falls are more common in women than men. The regions with the highest fall rates are Black Sea and Southeastern Anatolia. In addition, a statistically significant relationship was found between the fear of falling increases in women by age, and it is highest in the Black Sea region. A statistically significant positive correlation was found between age and injuries. It was also found that women were injured more than men and fractures occurred due to falls. In addition, participants aged 85 and over mostly experienced falling within the dwelling, while individuals in the 65-74 and 75-84 age groups fell more in the environment. There were more falls in the dwelling for women and in the environment for men. Risk factors for falls that cause high morbidity and mortality with the increasing age should be determined, and individuals’ participation in social life should be supported by making indoor and outdoor arrangements.

PDF

___

Ağartıoğlu Kundakçı, G., Yılmaz, M., ve Sözmen, M. K. (2018). Yaşlılarda düşme ve düşmeye ilişkin özelliklerin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 34(3), 73-88.
Aktürk, Ü., ve İster, E. D. (2019). Some features of hospitalized elderly and effects of fall behavior on fall risk. Medicine Science, 8(3), 606-612. https://doi.org/10.5455/medscience.2018.07.9004
Alqahtani, B. A., Alshehri, M. M., Hoover, J. C., ve Alenazi, A. M. (2019). Prevalence of falls among older adults in the Gulf Cooperation Council countries: a systematic review and meta-analysis. Archives of Gerontology and Geriatrics, 83, 169-174. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.04.006
Atay, E., ve Akdeniz, M. (2010). Yaşlılarda düşme, düşme korkusu ve bedensel etkinlik. GeroFam, 2(1), 11-28.
Biçer, S., ve Demir, G. (2018). Yaşlı bireylerde düşme ve kazalar. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 11(2), 37-40.
Birimoğlu Okuyan, C., ve Bilgili, N. (2018). Yaşlılarda mobilite ve düşme davranışları: bir huzurevi çalışması. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(1), 1-8.
Bulut Doğan, Z. (2014). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda düşme ile ilişkili risk faktörleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Canlı, S., ve Bingöl, N. (2018). Yaşlı popülasyonda düşmeler ve acil yaklaşım. Hastane Öncesi Dergisi, 3(2), 63-73.
Chittrakul, J., Siviroj, P., Sungkarat, S., ve Sapbamrer, R. (2020). Physical frailty and fall risk in community-dwelling older adults: a cross-sectional study. Journal of Aging Research, 1-8. https://doi.org/10.1155/2020/3964973
Chu, L.W., Chi, I., ve Chiu, A.Y.Y. (2005). Incidence and predictors of falls in the chinese elderly. Annals of the Academy of Medicine Singapore, 34(1), 60-72.
Curl, A., Fitt, H., ve Tomintz, M. (2020). Experiences of the built environment, falls and fear of falling outdoors among older adults: an exploratory study and future directions. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(4), 1224. https://doi.org/10.3390/ijerph17041224
Çınarlı, T. ve Koç, Z. (2015). 65 yaş ve üzeri yaşlılarda düşme risk ve korkusunun günlük yaşam aktiviteleri ve yaşam kalitesi üzerine etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(4), 660-679.
Çubukçu, M. (2018). Evde bakım alanlarda düşme riskinin değerlendirilmesi. Türkiye Aile Hekimliği Dergisi, 22(2), 50-57. https://doi.org/10.15511/tahd.18.00250
Dedeli, Ö., ve Çınar Pakyüz, S. (2015). Yaşlı diyaliz hastalarında düşmeler. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 10(1), 60-67.
Doruk Kondakcı, D., ve Kılavuz, A. (2020). Geriatrik bireylerde düşme riskinin değerlendirilmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 13(1), 56-63. https://doi.org/10.464141/yasad.721822
Ek, S., Rizzuto, D., Fratiglioni, L., Calderón-Larrañaga, A., Johnell, K., Sjöberg, L., Xu, W., ve Welmer, A. K. (2019). Risk factors for injurious falls in older adults: the role of sex and length of follow-up. Journal of the American Geriatrics Society, 67(2), 246-253. https://doi.org/10.1111/jgs.15657
Ekçi, B., Aktaş, C., Eren, Ş.H., ve Sarıkaya, S. (2010). 65 yaş ve üzeri ile altı hastalarda düşük enerjili düşmelerin etkileri. Turkish Journal of Geriatrics, 13(3), 185-190.
Erdem, Ö. ve Atay, S. (2018). Acil servise başvuran bireylerde düşme riski ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 5(2), 128-137. https://doi.org/10.31125/hunhemsire.454362
Erdem, M., ve Emel, F.H. (2004). Yaşlılarda mobilite düzeyi ve düşme korkusu. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(1), 1-10.
Gülhan Güner, S., ve Nural, N. (2017). Yaşlılarda düşme: ülkemizde yapılmış tez çalışmaları kapsamında durum saptama. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(3), 9-15.
Gümüş, E., Arslan, İ., Tekin, O., Fidancı, İ., Eren, Ş. Ü., Dilber, S., ve Şahin, K. (2017). Kendi evi ve huzurevinde yaşayan yaşlılarda, denge ve yürüme skorları ile düşme riskinin karşılaştırılması. Ankara Medical Journal, 17(2), 102-110. https://doi.org/10.17098/amj.284275
Kalayci, I., ve Özkul, M. (2020). Problems and life satisfaction of older adults in Turkey. Social Gerontology Journal. Exlibris, 1(18), 105-114. https://bgs.up.krakow.pl/wp-content/uploads/sites/54/2021/01/BGS-1-2020.pdf#page=105
Kalınkara, V. (2004). Yaşlı konutlarında iç mekan tasarımının ergonomik boyutu. V. Kalınkara (Ed.) içinde, Yaşlılık: Disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler (s. 59-79). Odak Yayınları.
Kalınkara, V. (2014). Temel gerontoloji: Yaşlılık bilimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
Kalınkara, V., ve Arpacı, F. (2016). Yerinde yaşlanma. V. Kalınkara (Ed.) içinde, Yaşlılık: Disiplinler arası yaklaşım, sorunlar, çözümler (s. 399-422). Odak Yayınları.
Kara, B., Yıldırım, Y., Genç, A., ve Ekizler, S. (2009). Geriatriklerde ev ortamı ve yaşam memnuniyetinin değerlendirilmesi ve düşme korkusu ile ilişkisinin incelenmesi. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 20(3), 190-200.
Karaman, İ. (2018). Niye düşeriz? Ege Tıp Bilimleri Dergisi, 4, 143-146.
Karan, M. A. (2018). Yaşlılarda düşme, önemi ve risk faktörlerinin değerlendirilmesi. Ege Tıp Bilimleri Dergisi, 4,129-132.
Karataş, G. K., ve Maral, I. (2001). Ankara-Gölbaşı ilçesinde geriatrik popülasyonda 6 aylık dönemde düşme sıklığı ve düşme için risk faktörleri. Turkish Journal of Geriatrics, 4(4), 152-158.
Kılınç, Ö., Polat, S. T., Turla, A., ve Aydın, B. (2017). Samsun’da yaşlılık dönemi düşmeler: 2010-2015. Adli Tıp Bülteni, 22(1), 21-26. https://doi.org/10.17986/blm.2017127137
Kim, T., Choi, S. D. ve Xiong, S. (2020). Epidemiology of fall and its socioeconomic risk factors in community-dwelling Korean elderly. Plos One, 15(6), 1-14. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0234787
Koyuncu, G., Tuna, F., Yavuz, S., Demirbağ Kabayel, D., Koyuncu, M., Özdemir, H., ve Süt, N. (2017). Kırıktan önceki son durak: yaşlıda düşme ve denge kaybının değerlendirilmesi. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi, 63(1), 14-22. https://doi.org/10.5606/tftrd.2017.90757
Legters, K. (2002). Fear of falling. Physical Therapy, 82(3), 264-272. https://doi.org/10.1093/ptj/82.3.264
Menezes, M., de Mello Meziat-Filho, N. A., Araújo, C. S., Lemos, T., ve Ferreira, A. S. (2020a). Agreement and predictive power of six fall risk assessment methods in community-dwelling older adults. Archives of Gerontology and Geriatrics, 87, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.103975
Menezes, M., de Mello Meziat-Filho, N. A., Lemos, T. ve Ferreira, A. S. (2020b). ‘Believe the positive’ aggregation of fall risk assessment methods reduces the detection of risk of falling in older adults. Archives of Gerontology and Geriatrics, 91, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.archger.2020.104228
Moreland, B., Kakara, R., ve Henry, A. (2020). Trends in nonfatal falls and fall-related injuries among adults aged ≥65 years — United States, 2012–2018. Morbidity and Mortality Weekly Report, 69(27), 875-881. https://doi.org/10.15585/mmwr.mm6927a5
Mumcu Boğa, N., Özdelikara, A., ve Ağaçdiken, S. (2015). Huzurevindeki yaşlı hastalarda düşme davranışlarının belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 360-371.
Özgün Başıbüyük, G., Çınar, Z., Ay, F., ve Bekdaş, O. (2018). Yaşlı bireylerin tuvalet-banyo tasarımına yönelik antropometrik ölçüleri ve pazardaki ürünlerin yaşlıya uygunluğunun değerlendirilmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 6, 248-256. https://doi.org/10.21923/jesd.358580
Pereira, C., Bravo, J., Raimundo, A., Tomas-Carus, P., Mendes, F., ve Baptista, F. (2020). Risk for physical dependence in community-dwelling older adults: The role of fear of falling, falls and fall-related injuries. International Journal of Older People Nursing, 15(3), 1-13. https://doi.org/10.1111/opn.12310
Public Health Agency of Canada. (2014). Seniors’ falls in Canada: second report. https://www.canada.ca/content/dam/phac-aspc/migration/phac-aspc/seniors-aines/publications/public/injury-blessure/seniors_falls-chutes_aines/assets/pdf/seniors_falls-chutes_aines-eng.pdf
Püllüm, E., Sökmen, Ü. N., Çevik Akyıl, R., Ongun, G., ve Özdemir Cihangir, H. (2018). Aydın Huzurevinde düşme riski taşıyan yaşlıların belirlenmesi: tanımlayıcı çalışma. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 9-14.
Revere, A., ve Eldridge, N. (2007). JCAHO national patient safety goals for 2007. Topics in Patients Safety, 7(1). https://www.patientsafety.va.gov/docs/TIPS/TIPS_JanFeb07.pdf
Soyuer, F., Cankurtaran, F., Akın, S., ve Elmalı, F. (2015). Huzurevinde kalan yaşlılarda düşme korkusu ve ilişkili faktörler. Gaziantep Medical Journal, 21(3), 172-177. https://doi.org/10.5455/GMJ-30-178074
Tajvar, M., Arab, M., ve Montazeri, A. (2008). Determinants of health-related quality of life in elderly in Tehran, Iran. BMC Public Health, 8, 323, 1-8. https://doi.org/10.1186/1471-2458-8-323
Tanıl, V., Çetinkaya, Y., Sayer, V., Avşar, D., ve İskit, Y. (2014). Düşme riskinin değerlendirilmesi. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 1(1), 21-26.
Todd, C., ve Skelton, D. (2004). What are the main risk factors for falls among older people and what are the most effective interventions to prevent these falls? Copenhagen, WHO Regional Office for Europe (Health EvidenceNetwork report; https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0018/74700/E82552.pdf)
Torpil, B., Uyanık, M., ve Altuntaş, O. (2016). Huzurevinde yaşayan geriatrik bireylerde denge ve yürüme fonksiyonları ile depresyon ve fonksiyonel bağımsızlık arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 4(2), 73-80.
Tufan, İ. (2016a). Antik Çağ’dan günümüze yaşlılık ve yaşlanma. Nobel Akademik Yayıncılık.
Tufan, İ. (2016b). Nazilli yaşlılık araştırması, Cilt 1. Nobel Akademik Yayıncılık.
Tufan, İ. (2017). Türkiye’de sosyal ve uygulamalı gerontolojinin tarihsel temelleri: Başlangıca, düne, bugüne ve gelecekte bekleyen sorunlara şahsi bir bakış. İ. Tufan ve M. Durak (Ed.) içinde, Gerontoloji 1. Cilt (s.49-71). Nobel Akademik Yayıncılık.
TÜİK, (2017). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi, nüfus verileri. Ankara. https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059
United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2017). World population prospects: the 2017 revision, key findings and advancetables. Working Paper No. ESA/P/WP/248. https://population.un.org/wpp/Publications/Files/WPP2017_KeyFindings.pdf
Uzun, N., Şahbaz, Y., ve Tarakcı, E. (2018). Yaşlılarda düşmeye yol açan faktörler ve koruyucu rehabilitasyon yaklaşımları. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 5(2), 267-274. https://archhealthscires.org/tr/yaslilarda-dusmeye-yol-acan-faktorler-ve-koruyucu-rehabilitasyon-yaklasimlari-16107
Valipoor, S., Pati, D., Kazem-Zadeh, M., Mihandoust, S., ve Mohammadigorji, S. (2020). Falls in older adults: A systematic review of literature on interior-scale elements of the built environment. Journal of Aging and Environment, 34(4), 351-374 https://doi.org/10.1080/02763893.2019.1683672
World Health Organization (WHO) (2007). WHO global report on falls prevention in older age. https://www.who.int/ageing/publications/Falls_prevention7March.pdf
World Health Organization (WHO) (2011). Global health and aging. Geneva: World Health Organization. https://www.who.int/ageing/publications/global_health.pdf
Yaşar, G., ve Türk, G. (2018). Hasta düşmelerinde risk faktörlerinin belirlenmesi. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 1(1), 15-20.
Yörük, S. (2012). Balıkesir Devlet Hastanesi dahiliye kliniğinde yatan yaşlılarda düşme korkusu ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 13(2), 25-29.