Batman Ezidîlerinin Defin Pratikleri Üzerine Etnografik Değerlendirmeler

Ezidî inancı, evrenin yaratılışı ve ölümden sonra yaşam konularında oldukça ilgi çekicidir. Ölümden sonra yaşam, başka bir deyişle ruhların göçü Ezidî dininin temel unsurlarından birini teşkil eder. Ezidîlerde ölüm, libas/kiras guherîn (elbise/gömlek değiştirmek) olarak adlandırılır ve ölenin başka bir bedende dünyaya yeniden geleceğine inanılır. Bu sebeple defin pratikleri de yaradılış, ölüm ve yeniden doğuş dramasını sergileyen kozmik döngü üzerine kuruludur. Sözlü olarak aktarılan bir din olan Ezidîlik, ulusal ve uluslararası birçok araştırmaya konu olsa da yapılan araştırmalar tarihi belgeler üzerinde yoğunlaşmakta, cenaze ritüelleri ve defin pratikleri gibi geleneklerle ilgili olarak oldukça sınırlı bilgiler içermektedir. Bu çalışmada Batman’ın Beşiri ilçesinde Ezidîlerin yaşadığı köylerde 2013-2014 yılları arasında yapılan alan araştırmalarından yola çıkılarak Batman Ezidîlerinin defin pratikleri ile ilgili bilgiler verilmiş ve Ezidî dinsel ve toplumsal yaşamının tüm düzlemlerinde kendini gösteren, düzenli olarak kendini yenileyen kutsal yaşama olan inancın bu pratiklerin temel unsurlarını nasıl biçimlendirdiği incelenmiştir. Ezidî inancında var olan evrensel bir olgu olarak ölümden sonra yaşama dair tasavvurun Asur ve Babil gibi kadim Mezopotamya kültürlerinden bugüne ulaşan kalıntılarla beslendiği ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Ezidîler, defin pratikleri, cenaze ritüelleri, ölümden sonra yaşam

Ethnographic Analyses on Funeral Practices of Ezidis in Batman

Ezidi religion is fascinating regarding subjects such as the creation of the universe and afterlife. Life after death, reincarnation in other words, constitutes one of its pillars. Accordingly, it is believed that the dead ones would come to Earth again in another body after death (called as libas or kiras guherîn which means to change dress/shirt). For these reason, funeral practices are based on the cosmic return which displays the drama of death and rebirth. Ezidism, which is an orally transmitted religion, is the subject of national and international research studies based especially on historical documents that include very limited information of Ezidi traditions such as funeral rituals and burial practices. This study presents information about Ezidi funeral practices in accordance with the fieldwork undertaken in the Ezidi villages of Beşiri (Batman) during the period of 2013-2014. It analyzes how the belief of divine life which renews itself regularly and which could be observed in all cases of social life, configures the basic elements of that practices. Also, it explains that the concept of life after death as a universal phenomenon which today survives in Ezidi belief is fed by the remains of ancient Mesopotamian cultures such as Assyrian and Babylonian that have continued until the present times

Keywords:

Ezidis, funeral practices, burial rituals, life after death,

PDF

___

Açıkyıldız, Birgül. (2010). The Yezidis, The History of a Community, Culture and Religion, NY: I.B.Taurus.
Ahmed Teymûr Paşa. (2008). Arap Kaynaklarına Göre Yezidiler ve Yezidiliğin Do- ğuşu, (çev. Eyüp Tanrıverdi, ed. Ahmet Taşğın). İstanbul: Ataç.
Akbaş, Emin. (2009). Êzdıyatî-1 (Waneyên Olî ji bo Zarokên Êzdiyan), Yyy: Weşanên Yekîtiya Mamosteyên Kurd.
Devellioğlu, Ferit. (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın.
Eliade, Mircea. (2009). Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı.
Evliya Çelebi. (2006). Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi (10 Kitap), (haz. Robert Dan- koff, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı), İstanbul: YKY.
Faqînî, Zana. (2011). Ferheng-Sözlük Kürtçe-Türkçe, Türkçe-Kürtçe, İstanbul: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
Fuccaro, Nelida. (2010). Öteki Kürtler: Sömürge Irak’ında Ezidiler, İstanbul: Bgst Yayınları.
Gennep, Arnold van (2004), The Rites of Passage, London: Routledge.
Guest, John S. (2012). Yezidilerin Tarihi Melekê Tawus ve Mıshefa Reş’in İzinde, (çev. İbrahim Bingöl), İstanbul: Avesta.
Gökçen, Amed. (2012). Osmanlı ve İngiliz Arşiv Belgelerinde Yezidiler, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Iraklı Papaz İshok. (2001). Yezidilerin Dini, (çev. P. Gabriyel Akyüz), Mardin: Kırk- lar Kilisesi.
Izady, Mehrdad R. (2004). Kürtler, Bir El Kitabı, (çev. Cemal Atila), İstanbul: Doz.
Kanar, Mehmet. (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Say.
Kaplan, Yaşar. (2013). Günümüz Yezidiliği, İstanbul: Nûbihar.
Kreyenbroek Philip G. (2014). Ezidilik- Arka Planı, Dini Adetleri ve Metinsel Gele- neği, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Kreyenbroek Philip G. (2011). Avrupa’da Yezidilik Farklı Kuşaklar Dinleri Hakkın- da Konuşuyor, İstanbul: Avesta.
Kreyenbroek Philip G. ve Reşow, Xelil Cındi. (2011). Tanrı ve Şeyh Adi Kusursuz- dur-Yezidi Tarihinden Kutsal Şiirler ve Dinsel Anlatılar, (çev. İbrahim Bin- göl), İstanbul: Avesta.
Lescot, Roger. (2009). Yezidiler –Din, Tarih ve Toplumsal Hayat, Cebel-Sincar ve Suriye Yezidileri, İstanbul: Avesta, Menzel, T. H. (1997). “Yezidiler,” İslam Ansiklopedisi, C. 13, İstanbul: MEB.
Okçu, Davut. (2007).Yezîdilik ve Yezîdiler, Konya: Tablet.
Sever, Erol. (2006). Yezidilik ve Yezidilerin Kökeni, İstanbul: Berfin.
Süvari, Ç. Ceyhan. (2013). Ezidiler Etnodinsel Bir İnanç Olarak Ezidilik, Ankara: Ütopya.
Süvari, Ç. Ceyhan ve diğer. (2006). Artakalanlar Anadolu’dan Etnik Manzaralar, İstanbul: E Yayınları.
Şeref Han Bitlisî. (1990). Şerefname, İstanbul: Hasat.
Tolan, Kemal. (2012). “Ezda Navekî Xwedê ye û Ezdahîtî jî Maka Hemû Mîtologi- yên Xwezayî û Pirtûkên Pîroz e ”, Govara Mehfel, 7, s.16-19.
Turner, Victor (1966). The Ritual Process: Structure and Anti-Structure, NY: Cor- nell University Press.