TÜRKÇE SÖZLÜ METİNLERDE AFEKTİF EZGİ GÖRÜNÜMLERİ: ŞİZOFRENLER, SAĞLIKLI HASTA YAKINLARI VE SAĞLIKLI BİREYLER ARASINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR GÖZLEM

Şizofreni tanısı konmuş bireylerin sözlü anlatım metinlerinde görülen kullanımbilimsel dil süreci ile prozodik dil süreci etkileşimi, alanyazınında uzun yıllardan beri tartışılmaktadır (Andreasen, 1979; Leff ve Abberton, 1981; Mitchell ve Crow, 2005; Bach ve diğerleri, 2009). Buna göre, şizofreni hastalarının duygudurumunu yansıtan afektif ezgiyi algılama ve anlamlandırma süreçlerinde elde edilen verilerin, sağlıklı bireylerinkine oranla daha sorunlu oldukları düşünülmektedir. Bu durum, şizofreni tanısı konmuş bireylerde beynin sağ ön frontal lobundaki bilgi işleme bozukluğundan dolayı, sözlü dilin işlemlenmesi sürecinde dilin prozodik sistemine ilişkin yapıların işleyişinin bozulmasıyla ilişkilendirilmektedir. Bu çalışmada, şizofreni tanısı konmuş bireylerin, sağlıklı hasta yakınlarının ve sağlıklı bireylerin farklı duygudurum özellikleri taşıyan tümce yapılarında ortaya çıkan afektif ezgi görünümleri karşılaştırılmaktadır. Toplamda 45 olmak üzere 15 şizofren, 15 sağlıklı hasta yakını ve 15 sağlıklı bireyden oluşan örneklem grubuna Afektif Ezgi Ölçüm Testi uygulanmış ve yedi farklı duygudurumunun yüklendiği tümce yapıları sesbilimsel gözlem tekniği çerçevesinde sesbilgisel parametreler kullanılarak değerlendirilmiştir. Sözlü dilde afektif ezginin çözümlenmesi amacıyla kullanılan bu parametreler; temel sıklık (F0), sesletim süresi, perde vurgusu ve enerji yoğunluğu biçiminde ele alınmıştır. Örneklem grubundan elde edilen sesbilgisel ölçümlerin hem gruplararası ve grupiçi değerlendirmeleri yapılmıştır. Pierrehumbert (1980)’in ortaya koyduğu ‘Alçalan-Yükselen Tonlama Modeli çerçevesinde örneklem grubunun afektif ezgi örüntüleri sesbilimsel olarak çözümlenmiş ve gruplararası aynılıklar ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Buna göre, gruplararasındaki başarım düzeyi açısından şizofreni grubu en düşük sırada yer alırken, sağlıklı hasta yakınları orta sırada, sağlıklı bireyler ise son sırada yer almıştır. Araştırmadan elde edilen bulgular, şizofreni tanılı bireylerdeki prozodik bozukluğun, şizofrenik bireyin birinci dereceden sağlıklı hasta yakınlarında da görüldüğünü göstermiştir. Sağlıklı hasta yakınlarında da ortaya çıkan bu prozodik bozulmanın, genetik yatkınlıkla ilişkili olabileceği düşünülmektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular, şizofrenide görülen prozodik bozulmanın yalnızca ‘bradikinezi’ adı verilen ilaç yan etkisiyle ile ilgili olmayabileceğini de sezdirmektedir

___

  • Alpert, M., Rosenberg, S.D., Pouget, E.R. ve Shaw, R.J. (2000). “Prosody and lexical accuracy in flat affect schizophrenia”. Psychiatry Research (97): 107-118.