KARANLIKTAN GELEN: “KARA KEDİ” ve “LEYDİ MOR'UN AŞKLARI” ESERLERİNDEKİ DÜZENBAZ ARKETİPİ

Düzenbaz arketipi (trickster) çoğunlukla halk hikayeleriyle özdeşleştirilen bir kavramdır ve birbirinden farklı kültürlerin farklı düzenbaz arketiplerinin olması bu figürü tartışmaya açık kılar. Kültürel tarihte pek çok düzenbaz arketipi bulunmasına rağmen bu figürün en önemli ortak özelliği fiziksel olarak zayıf olması ancak aleyhine olan bir durumu zekasıyla lehine çevirmesidir. Edgar Allen Poe'nun önemli kısa öykülerinden biri olan “Kara Kedi” (“The Black Cat”) başlıklı öyküsünde kara kedi Pluto ile Angela Carter'ın “Leydi Mor'un Aşkları” (“The Loves of Lady Purple”) adlı öyküsündeki kukla Leydi Mor düzenbaz arketipine uygun karakterler olarak düşünülebilir. Her ikisi de fiziksel olarak sahiplerinden daha güçsüz görünseler de amaçlarına şekil değiştirme becerisiyle ulaşırlar. Biçim değiştirmenin her iki öyküde de ataerkil söylemi altüst etmede işlevsel oluşu öykülerin ataerkil düzene getirdiği bir eleştiri olarak okunmasını sağlar. Bu bağlamda bu çalışmada kara kedi Pluto ve Leydi Mor'un ne açılardan düzenbaz arketipini örnekleyen karakterler olduklarının ve bu özellikleri yoluyla ataerkil yapıya nasıl meydan okuduklarının tartışılması amaçlanmaktadır.

___

  • Badenhausen, R. (1992). “Fear and Trembling in The Fantastic: ‘The Black Cat’” , Studies in Short Fiction, Fall 1992, pp 487-498