Endüstriyel Yerelleşme ve Yoğunlaşma Açısından Türkiye Sanayii: İl İmalat Sanayiilerinin Analizi

Bu makalede il imalat sanayilerinin Türkiye sanayi coğrafyasındaki yığılma, kümelenme ve yerelleşme eğilimleri 44 il için 12 alt sektör ayrımında ölçülerek, 2000 yılına ait bir kesit analizi sunulmaktadır. Bulgular, sanayinin mekansal dağılımının dengesiz ve kutuplaşmış bir görünüme sahip olduğuna, imalat sanayiindeki endüstriyel faaliyetlerin, başta İstanbul olmak üzere, geleneksel sanayi mekanları ve onların ard-bölgeleri olarak adlandırılan büyük kentlerde kümelendiğine işaret etmektedir. İmalat sanayi içindeki ağırlıkları son yıllarda azalma gösterse de, geleneksel sanayi merkezlerinde endüstriyel yoğunlaşma hala yüksektir. Görece yüksek katma değer yaratan, sermaye yoğun ve ileri teknolojiye dayalı sanayiler bu az sayıdaki ilde kümelenmektedir. Genellikle emek yoğun ve düşük teknolojili sanayilerde uzmanlaşan illerde de yerelleşme eğilimleri gözlenmektedir. Ancak az sayıdaki sektörde uzmanlaşma gösteren düşük gelir düzeyindeki bu illerde endüstriyel çeşitlenme zayıftır.

Industrial Localization and Concentration in the Turkish Industry: An Analysis of Manufacturing Industries in Provinces

In this paper, a cross-section analysis of the agglomeration, cluster and localization tendencies of the 12 manufacturing industries across 44 provinces in the Turkish industrial geography for the year 2000 is presented by the aid of certain indicators. The findings suggest that spatial distribution of the industry has an unbalanced and polarized appearance; that is, industrial activities are in particular clustered first of all in Istanbul and following that in other traditional industrial metropolitan areas and their hinterlands. Even though their weights within the manufacturing industry have shown a decline in recent years, the traditional industrial centers have still persisted so high level of industrial concentration. Industries which are creating relatively high value-added, capital-intensive and high-tech dependent are clustered in these a few number of provinces. Generally the localization tendencies are observed in provinces which are specialized in labor-intensive and low-tech industries as well. However, in these low income provinces which are specialized in a few industries the industrial diversity is very poor.

PDF

___

AKGÜNGÖR, S. (2003), "Exploring Regional Specialization in Turkey's Manufacturing Industry," Regional Studies Association International Conference, April, 12.15.2003 (Pisa, Italy).
AMİN, A. / THRIFT, N. (1999), "Living in the Global," AMİN A. / THRIFT, N. (eds.), Globalization, Institutions and Regional Development in Europe (London: Oxford University Pres): 1-21.
AMİN, A. / WILKINSON, F. (1999), "Learning Proximity and Industrial Performance: An Introduction," Cambridge Journal of Economics, 23: 121-125.
ARMSTRONG, H. / TAYLOR, J. ( 2001), Regional Economics and Policy (Oxford: Blackwell Publishers, 3rd Edition).
BEESON, P. (1987), "Total Factor Productivity and Agglomeration Economies in Manufacturing, 1959-1973," Journal of Regional Science, 27: 71-86.
BEYHAN, B. (2001), "Kuramlar ve Dünya Tecrübesi Bağlamında Türkiye'nin İleri Teknoloji Bölgeleri Oluşturma Çabası," ODTÜ Gelişme Dergisi, 28/1-2: 15-82.
BİNGÖL, N. (2001), İllerde Ekonomik Büyüme İmalat Sanayinde Yerleşme ve Dışsal Ekonomiler,1980-1995 (Ankara: DPT, Yayın No. 2570).
BIGEP (2004), Bolu İl Gelişme Planı, Ana Plan (Bolu: Valilik).
DTI (2001), A Practical Guide to Cluster Development (London: Departmant of Trade and Industry), (www.dti.gov.uk).
DTI (1998), Our Competitive Future, Building the Knowlodge Economy, the Government's Competitiveness White Paper (London: Departmant of Trade and Industry), (www.dti.gov.uk).
DPT (2000), Bölgesel Gelişme, VIII. BYKP Özel İhtisas Komisyonu Raporu (Ankara).
DPT (2003a), Ön Ulusal Kalkınma Planı 2004-2006 (Ankara).
DPT (2003b), Türkiye Sanayi Politikası-AB Üyeliğine Doğru (Ankara).
DİKMEN, A. A. (2000), "Küresel Üretim Moda Ekonomileri ve Yeni Dünya Hiyerarşisi," Toplum ve Bilim, 86: 281- 302.
DOSI, G. / FREEMAN, C. / NELSON, R. / SILVERBERG, G. / SOETE, L. (1988), Technical Change , and Economic Theory (London: Pinter Publishers).
DULUPÇU, M. A. (2004), "Bölgesel Yenilik (İnovasyon) Stratejileri: Türkiye'de Bölgesel Gelişme için Alternatif Olabilir mi?," 2004 Türkiye İktisat Kongresi: 53-89.
ELVAN, L. (2002), "Türkiye'de Bölgelerarası İktisadi Gelişmişlik Farklarının GSYİH (İller Endeksi) Esas Alınarak Karşılaştırılması," Planlama Dergisi (Ankara: DPT).
ERAYDIN, A. (1992), Post Fordizm ve Değişen Mekansal Öncelikler (Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi).
ERAYDIN, A. (1999)., "Sanayinin Anadolu'ya Yaygınlaşması ve Son Dönem Gelişen Yeni Sanayi Odakları, 75 Yılda Çarklardan Ciplere," Bilanço 98 (Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı): 257-277.
ERSOY, M. ( 2001), "Sanayisizleşme Süreci ve Kentler," Praksis, 2: 32-52.
ESER, U. / KÖSE, S. / SİVRİKAYA-ŞERİFOĞLU, F. (2003), "Türkiye Sanayi Coğrafyasına Genel Bir Bakış: İl İmalat Sanayileri 2000 Yılı Kesit Analizi," (yayınlanacak).
ESER, U. (2004) Bolu il Gelişme Planı (BİGEP), Sanayi Sektörü (Bolu: Valilik).
FUJITA, M. / KRUGMAN, P. / VENABLES, A. J. (2000), The Spatial Economy: Cities Regions and International Trade (Cambridge, London) (http: / / web.mit.edu/ /krugman/ www/fkvintro.html).
HANSON, G. H. (2001), "Scale Economies and the Geographic Concentration of Industry," Journal of Economic Geography, 1: 255-276.
HARVEY, D. (2001), Space of Capital, Towards a Critical Geography (Edinburgh: Edinburgh University Press).
HENDERSON, J. V. / SHALİZİ, Z. / VENABLES, A. J. (2001), "Geography and Development," Journal of Economic Geography 1: 81-105.
KARAÖMERLİOĞLU, D. Ç. (1998), "Endüstriyel Grup Teorisinin Dünü Bugünü ve Azgelişmiş Ülkeler Açısından Yarını," iktisat Dergisi (Eylül): 5-17.
KEILBACH, M. (2000), Spatial Knowledge Spillovers and the Dynamics of Agglomeration and Regional Growth (Heidelberg: Physica-Verlag).
KRUGMAN, P. (1995), Development Geography and Economic Theory (Cambridge Massachusetts and London England: The MIT Press).
KRUGMAN, P. (1998), "What's New About the New Economic Geography?," Oxford Review of Economic Policy, 14/2: 7-17.
KRUGMAN, P. (1999), "The Role of Geography in Development," Annual World Bank Conference on Development Economics (Washington D.C.: The World Bank): 89-107.
KUMRAL, N. (2004), "Endüstriyel Yerelleşme: Türkiye NUTS1 Bölgeleri Örneği, iktisat işletme ve Finans, 215: 66-75.
KÜÇÜKER, C. (1998), "Kentsel Büyüme Dinamikleri," KÜÇÜKER, C. (ed.), Anadolu'da Hızla Sanayileşen Kentler: Denizli Örneği (Ankara: Türkiye Ekonomi Kurumu Yayını): 40-82.
KÜÇÜKER, C. (2000), "Yeni Ekonomik Coğrafya ve Kalkınma," Ekonomik Yaklaşım (Cilt: 11, Sayı: 38): 1-45.
LUCAS, E. L. (1998), "On the Mechanics of Economic Development," Journal of Monetary Economics, 22: 3-42.
MARSHALL, A. (1920), Principles of Economics (London: MacMillan, 8th edition).
MASKEL, P. / MALMBERG, A. (1999), "Localised Learning and Industrial Competitiveness," Cambridge Journal of Economics, 23: 167-185.
McCANN, P. (2001), Urban and Regional Economics (London: Oxford University Pres).
MOOMAW, R. L. / WILLIAMS, M. (1991), "Total Factor Productivity Growth in Manufacturing: Further Evidence from the States," Journal of Regional Science (Vol. 31, No.1): 17-34.
MORGAN, K. (1997), "Learning Region: Institution Innovation and Regional Renewal, Regional Studies, 31 (5): 491- 505.
NELSON, R. R. / WINTER, S. G. (1982), An Evolutionary Theory of Economic Change (Cambridge, MA: Harvard University Press).
OTTAVIANO, G. I. P. / THISSE, J. F. (2001), "On Economic Geography in Economic Theory: Increasing Returns and Pecuniary Externalities," Journal of Economic Geography, 1: 153-179,
OECD (2001), Innovative Clusters: Drivers of National Innovative Systems (Paris: OECD).
OECD (1999), Boosting Innovation: The Cluster Approach (Paris: OECD).
PERROUX, F. (1950), "Economic Space: Theory and Applications," Quarterly Journal of Economics, 64: 89-54.
PIORE, M. E. / SABEL, C. (1984), The Second Industrial Divide; Possibilities for Prosperity (New York: Basic Boks).
PORTER, M. E. (1990), The Competitive Advantage of Nations (New York: The Free Press).
PORTER, M. E. (1998), On Competition (Boston, MA: Harvard Business School Press).
ROMER, P. M. (1990), "Endogenous Technologist Change," Journal of Political Economy, 98/5: 71-102.
SALA-I-MARTIN, X. (1996), "Regional Cohesion: Evidence and Theories of Regional Growth and Convergence," European Economic Review, 40: 1325-1352.
SCHMITZ, H. / NADVI, K. (1999), "Clustering and Industrialization, Introduction," World Development, 27/9: 1503-1514.
SCOTT, A. J. / STORPER, M. (1987), "High Technology Industry and Regional Development: A Theoretical Critiqe and Reconstruction," International Social Science Journal, 34: 215-232.
STORPER, M. (1995), "The Resurgence of Regional Economies, Ten Years Later: The Region as a Nexus of Untraded Interdependences," European Urban and Regional Studies, 2/3: 191-221.
ŞENGÜL, H. T. (2001), Kentsel Çelişki ve Siyaset (İstanbul: WALD Demokrasi Kitaplığı).
TAYMAZ, E. (2001), Ulusal Yenilik Sistemi: Türkiye İmalat Sanayinde Teknolojik Değişim ve Yenilik Süreçleri (Ankara: TÜBİTAK Matbaası).
TÜBİTAK (2003), Bilim ve Teknoloji Politikaları Çalışma Grubu Raporu, Aralık 2003 (Ankara: TÜBİTAK).
TÜREL, O. (2003), "Dünya'da Sanayileşme Deneyimi: Geçmiş Çeyrek Yüzyıl (1925-2000) ve Gelecek İçin Beklentiler," KÖSE, A. H. / SENSES, F. / YELDAN E. (eös.), iktisat Üzerine Yazılar /.. Küresel Düzen: Birikim Devlet ve Sınıflar (İstanbul: İletişim Yayınları).
WB (1991), Urban Policy and Economic Development, An Agenda for the 1990s, A World Bank Policy Paper (Washington D.C.: The World Bank).
WB (2000a), Cities in Transition, World Bank Urban and Local Government Strategy (Washington D.C.: The World Bank).
WB (2000b), Electronic Conference on Clusters (Washington D.C.: The World Bank).
WB (2002), Local Economic Development, A Premier, Developing and Implementing Local Economic Development Strategies and Action Plans (Washington D.C.: The World Bank, Urban Development Division).
WEF (World Economic Forum) (2003), The Global Competitiveness Report 2002-2003 (London: Oxford University Press) (eds.) CORNELIUS, P. K. / PORTER M. E. / SCHWAB, K.).
UNIDO (2002), Competing through Innovation and Learning (Vienna: Industrial Development Report 2002/2003).