BAKANLAR KURULU LİSTESİNİN CUMHURBAŞKANINCA REDDİ SUAT HAYRĠ ÜRGÜPLÜ HÜKÜMETĠ ÖRNEĞĠ (14 Mayıs 1972)

12 Mart 1971 Muhtırası sonucu istifa eden Süleyman Demirel hükümeti yerine, Ordu"nun isteği üzerine Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Nihat Erim başbakanlığında, çoğunluğu teknokratlardan oluşan bir hükümet görev yapmaya başlamıştır. Teknokratlar hükümeti bunalımı azaltamayınca, Erim, 16 Nisan 1972"de ikinci kez istifa etmiştir. Ardından Sunay, hükümeti kurma görevini kontenjan senatörü Suat Hayri Ürgüplü"ye vermiştir. Ürgüplü"nün 1965"te, Dördüncü Koalisyonun Başbakanı olarak ülkeyi selametle seçimlere götürmesi; destek görmesini beraberinde getirmiştir. Ürgüplü, mecliste grubu bulunan dört partiden de bakan almak şeklinde bir reform hükümeti kurmak için temaslarına başlamış; güçlükleri aşmak için görüşmeler gerçekleştirmiş ve bir mektup diplomasisi yürüterek, dört partiyi hükümete bakan verme hususunda ikna edebilmiştir. Ancak arz ettiği hükümet, Ordu"nun yönlendirmesiyle Sunay tarafından reddedilmiş; bunun üzerine Ürgüplü istifa etmiş; hükümet kurma görevi Ferit Melen"e verilmiştir. Melen, selefi Ürgüplü"nün, önceden çözdüğü uyuşmazlıkların ışığında hükümeti kısa zamanda kurmuş ve hükümet, meclisten güvenoyu almıştır. Makale, Ürgüplü"nün, 29 Nisan-14 Mayıs 1972 arasında hükümeti kurmak için görev alışını, temaslarını, karşılaştığı güçlükleri, yürüttüğü mektup diplomasisini, hükümeti tesis etmesini ve listesinin reddedilmesinin ertesinde istifa etmesini konu edinmektedir

The Rejection of the List of the Ministers Council by the President: Suat Hayri Ürgüplü Cabinet Example (14 May 1972)

Upon the request of the Turkish army, in Suleyman Demirel Government‟s stead, which had resigned as a result of the “Memorandum” on 12 March 1971, a government under the premiership of Nihat Erim that consisted a group of technocrats was formed. Erim resigned for the second time on April 16, 1972, as he failed to resolve the crisis through requested reforms. Then President Sunay gave the task of forming a government, to the quota senator Suat Hayri Ürgüplü. Because Ürgüplü, as the Prime Minister of the fourth coalition government of Turkey, had been successful in leading the country until the elections of 1965 without any major problems, his assignment met with widespread support. After several meetings and wellconducted correspondence diplomacy, he persuaded all four parties that were represented at the parliament to appoint a minister for the government. However, the cabinet he offered was rejected by the President Sunay, who was acting under the influence of the army. In response, Ürgüplü resigned. His successor, Ferit Melen, rather easily managed to form a government thanks to the Ürgüplü‟s previous efforts in overcoming many difficulties on the way. This article narrates Ürgüplü‟s attempt at building a cabinet between April 29 and May 14, his communication with other actors in the system, the difficulties he faced, his diplomacy carried out through correspondence and his resignation after the rejection of the list he presented

PDF

___

Ahmad, Feroz (2007a), Bir Kimlik Peşinde Türkiye (İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları) (Çev. Sedat Cem Karadeli).
Ahmad, Feroz (2007b), Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980 (İstanbul: Hil Yayın) (Çev. Ahmet Fethi). Akşam Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Akşin, Sina (2004), Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi 1789-1980 (Ankara: İmaj Yayıncılık).
Armağan, Servet (1978), 1961 Anayasası ve Bakanlar Kurulu (İstanbul: İÜ Hukuk Fakültesi Yayınları).
Armağan, Servet (1979), Türk Esas Teşkilat Hukuku, I. Kitap (İstanbul: İU Hukuk Fakültesi Yayınları).
Armağan, Servet (1980), Bugünkü Anayasa Düzeni (İstanbul: Yeni Asya Yayınları).
Ataay, Faruk (2007), 12 Mart’tan 12 Eylül’e Kriz Kıskacındaki Türk Siyaseti ve 1978-1979 CHP Hükümeti (Ankara: De Ki Yayınları).
Avcıoğlu, Doğan (1965), “Azgelişmiş Ülkelerde Antiemperyalist Mücadele: Halkçı, Devletçi, Devrimci ve Milliyetçi Kalkınma Yolu” , Yön, 4 (111): 8-9.
Aydar, Kemal (1972a), “Önce İş Kabinesi Olmak Gerek”, Cumhuriyet, 1 Mayıs 1972.
Aydar, Kemal (1972b), “Ürgüplü’nün Güçlüğü”, Cumhuriyet, 2 Mayıs 1972.
Aydar, Kemal (1972c), “AP’nin Cevabı”, Cumhuriyet, 13 Mayıs 1972.
Aydın, Zafer (2010), Kavel 1963: Kanunsuz Bir Grevin Öyküsü, 2. Baskı, (İstanbul: Sosyal Tarih Yayınları).
Baban, Cihad (1972a), “Yeni Hükümet Kurulurken”, Cumhuriyet, 6 Mayıs 1972.
Baban, Cihad (1972b), “Akıllanmanın Zamanı”, Cumhuriyet, 7 Mayıs 1972.
Barbaros, Funda R. ve Erik J. Zürcher (2014), Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye (Ankara: Efil Yayınevi).
Cem, İsmail (1972a), “Ürgüplü, Dünya ve Türkiye”, Milliyet, 2 Mayıs 1972.
Cem, İsmail (1972b), “Reform mu Seçim mi”, Milliyet, 10 Mayıs 1972.
Cumhuriyet Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Dahl, Robert A. (2010), Demokrasi Üzerine (Ankara: Phoenix Yayınevi) (Çev. Betül Kadıoğlu).
Erim, Nihat (2005), Günlükler 1925-1979, Cilt: II (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları) (Haz. Ahmet Demirel).
Evliyaoğlu, Gökhan (1972a), “AP’nin Uyandırdığı Güven Duygusu”, Türkiye, 29 Nisan 1972.
Evliyaoğlu, Gökhan (1972b), “Meşruiyet Dışına Çıkılmamalı”, Türkiye, 30 Nisan 1972.
Evliyaoğlu, Gökhan (1972c), “Ürgüplü Herhalde Muvaffak Olacaktır”, Türkiye, 1 Mayıs 1972.
Evliyaoğlu, Gökhan (1972ç), “Vahim Bir Sonuç”, Türkiye, 9 Mayıs 1972.
Gevgili, Ali (1972), “Ürgüplü’nün Gündemi”, Milliyet, 2 Mayıs 1972.
Gevgili, Ali (1973), Türkiye’de 1971 Rejimi (İstanbul: Milliyet Yayınları).
Gevgili, Ali (1987), Yükseliş ve Düşüş (İstanbul: Bağlam Yayınları).
Gözler, Kemal (2000), Türk Anayasa Hukuku (Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları).
Gözler, Kemal (2001), Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi (Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları).
Gözübüyük, Şeref, A. (2000), Anayasa Hukuku, Anayasa Metni ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (Ankara: Turhan Kitabevi). Günaydın Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Günday, Metin (2004), İdare Hukuku (Ankara: İmaj Yayınevi).
Güneş, Turan (2009), “Türk Demokrasisinin Analizi”, 2. Baskı, Güneş, Hurşit (Der.), (İstanbul: Agora Kitaplığı).
Heper, Metin (2006), Türkiye Sözlüğü: Siyaset, Toplum ve Kültür (Ankara: Doğu Batı Yayınları).
Heper, Metin (2010), Türkiye’de Devlet Geleneği (Ankara: Doğu Batı Yayınları).
Hürriyet Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Ilgaz, Turhan (1972), “Ürgüplü Hükümetini Bekleyen Güçlükler”, Cumhuriyet, 14 Mayıs 1972.
Irmak, Sadi (1972), “İş Kabinesi,” Cumhuriyet, 5 Mayıs 1972.
İnönü, İsmet (2008), Defterler 1919-1973, Cilt: II (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları) (Haz. Ahmet Demirel).
İpekçi, Abdi (1972a), “Ürgüplü”, Milliyet, 30 Nisan 1972.
İpekçi, Abdi (1972b), “Reformlar Cesaret ile Tatbik Edilmeli”, Milliyet, 1 Mayıs 1972.
İpekçi, Abdi (1972c), “Ürgüplü’nün Güçlükleri”, Milliyet, 2 Mayıs 1972.
İpekçi, Abdi (1972ç), “Hükümet”, Milliyet, 8 Mayıs 1972.
İpekçi, Abdi (1972d), “CHP ve Hükümet”, Milliyet, 11 Mayıs 1972.
İpekçi, Abdi (1972e), “Sonunda Sağduyu Hâkim Oldukça”, Milliyet, 12 Mayıs 1972.
İpekçi, Abdi (1972f), “AP’nin Kuşkusu”, Milliyet, 13 Mayıs 1972.
Kalkan, Ersin (2001), “Teknokrata Politikacı Çelmesi”, Hürriyet, 29 Temmuz 2001.
Karpat, Kemal H. (2012), Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012 (İstanbul: Timaş Yayınları) (Çev. Güneş Ayas).
Kili, Suna (2007), Türk Devrim Tarihi, 11. Baskı, (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
Kili, Suna ve Şeref A. Gözübüyük (1985), Türk Anayasa Metinleri: Senedi İttifak’tan Günümüze (Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları).
Komsuoğlu, Ayşegül (2008), Siyasal Yaşamda Bir Lider: Süleyman Demirel (İstanbul: Bengi Yayınları)
Kongar, Emre (2010), 21.Yüzyılda Türkiye: 2000’li Yıllarda Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, 43. Baskı (İstanbul: Remzi Kitabevi).
Köseoğlu, Kazım (1972), Politik Çatışma Milli Gelişmeyi Engelliyor, Akşam, 3 Mayıs 1972.
Lamprinos, Fotos (2008), Mihri Belli: Kapetan Kemal Yoldaş (Asi Film). Milliyet Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Otyam, Fikret (1972), “Ne Mi Oldu”, Cumhuriyet, 15 Mayıs 1972.
Özbudun, Ergun (2003), Çağdaş Türk Politikası: Demokratik Pekişmenin Önündeki Engeller (İstanbul: Doğan Kitap Yayınları) (Çev. Ali Resul Usul).
Özdemir, Hikmet (2005), “Siyasal Tarih (1960-1980)”, Akşin, Sina (Yay. Yön.), Çağdaş Türkiye 1908-1980 (İstanbul: Cem Yayınevi)
Sarıdoğan, Neşe (2004), “Bütün Yönleriyle 12 Mart Süreci”, Nokta Dergisi, 23 (1082): 6-49. Son Havadis Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Tercüman Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Turhan, Mehmet (1995), Siyaset ve Anayasa (Ankara: Gündoğan Yayınları). Türkiye Büyük Millet Meclisi, Tutanak Dergisi (1972), C:11, B:11, O:1, 3 Mayıs: 417-478.
Türkiye Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Weber, Max (2006), Meslek Olarak Siyaset (İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi) (Çev. Afşar Timuçin ve Mehmet Sert).
Ünal, Vecihi (1972), “Günün Adamı”, Türkiye, 3 Mayıs 1972.
Vatan Gazetesi (15 Nisan-31 Mayıs 1972).
Yeğenağa, Turgut (1972), “Ürgüplü’yü Karşılarken Ekonomimiz”, Milliyet, 10 Mayıs 1972.
Zincirkıran, Necati (1972), “39’uncu Başbakan”, Günaydın, 30 Nisan 1972.
Zürcher, Erik J. (2007), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (İstanbul: İletişim Yayınları).
Zürcher, Erik J. (2014), “Cumhuriyet’in 50.Yıldönümü ve 70’li Yıllarda Resmi Kemalizm”, Barbaros, R. Funda ve Erik Jan Zürcher (Haz.), Modernizmin Yansımaları: 70’li Yıllarda Türkiye (Ankara: Efil Yayınevi) (Çev. Begüm Yurteri)