Tefsir Literatüründe Elest Bezmi

Bu makale, Kur’an’ın 7/el-Arāf:172-173 ayetlerinde insan türü henüz dünyaya gelmeden önce kendilerinden Allah’ı Rab olarak bileceklerine dair bir söz (mīs̱āḳ) alındığına dair ifadelerin tefsir literatüründe nasıl işlenmiş olduğunu ele almaktadır. Söz konusu anlatımda geçen olay gelenekte elest bezmi olarak bilinmektedir. Allah’ın insanlardan söz alması hususu tefsir geleneğinde çeşitli şekillerde yorumlanmış ve bu olayla ilgili anlatımın temsîl mi yoksa gerçek mi olduğu konusunda ihtilaf yaşanmıştır. Hadisenin somut bir vakıa olarak gerçekleştiğini savunan görüşler genellikle rivayetlere dayanmaktadır. Karşıt görüşte olanlar ise ilgili ayetleri insan fıtratında Allah’ın varlığı ve birliği gibi hususlara iman etme yetisinin mevcut olduğuna dair bir anlatım olarak değerlendirmiş ve ilk görüş kabul edildiği takdirde ortaya çıkacak teorik problemlere vurgu yapmışlardır. Çalışma, literatürdeki tartışmaları tarafların argümanları ve kelamcıların yaklaşımlarıyla birlikte sunmakta ve sûfîlerin konuya ilişkin kendilerine özgü işârî yorumlarına yer vermektedir

Anahtar Kelimeler:

Elest Bezmi, ḳālū-belā, mīs̱āḳ, mîsâk, ruhlar alemi

The Primordial Covenant between God and Man (Bazm-i Alast) in the Tafsīr Literature

According to the verse 7/el-Arāf:172-173 of the Qur’an, before human beings were created on earth, a covenant (mīthāq) had been made between God and human beings to the effect that they would recognize Allah as their Lord. This article surveys the ways in which this covenant was understood in the Tafsīr literature. The issue of Allah’s making a covenant with human beings has been discussed widely in this literature, resulting in a controversy as to how to interpret it: did the whole event really take place as is described or is it only a figurative expression. Those who believe that it was a real event base their view on narratives. Those on the other side construe the verse figuratively as referring to the disposition in human nature to accept the existence and the oneness of God and reject the first view by pointing to theoretical problems in it. This study offers a survey of the arguments of both sides along with certain theological approaches to the issue and also presents briefly the sufi esoteric understanding of the verse

Keywords:

Primordial covenant (mīthāq), Qur’anic exegesis, Tafsīr literature, bazm-i alast, the spiritual realm,

PDF

___

el-?Afifi, Ebu'l-?Ala. Muhyiddin İbnü'l-Arabî'de Tasavvuf Felsefesi. Çev. Mehmet Dağ. İstanbul: Kırkambar Kitaplığı, 1999.
Ahmed b. Hanbel. el-Musned. Tah. Şu?ayb el-Arna?ut, Muhammed Na?im el- ?Araksusi, ?Adil Murşid, M. Ridvan el-?Araksusi, Kamil el-Harrat. Beyrut: Mu?essesetu'r-Risale, 2001.
el-Alusi, Şihabuddin Mahmud. Ruhu'l-Me?ani fi Tefsiri'l-Kur?ani'l-?Azim ve's- Seb?i'l-Mesani. 30 c. Kahire: İdaratu't-Tiba?ati'l-Muniriyye, 1353/1934.
el-BeŞavi, el-Huseyn b. Mes?ud. Me?alimu't-Tenzil. Tah. M. ?Abdullah en-Nemr, ?Usman Cum?a Dumeyriyye, Suleyman Muslim el-Harş. Riyad: Daru Tibe, 1988.
el-Bahrani, es-Seyyid Haşim. el-Burhan fi Tefsiri'l-Kur?an. Tah. Heyet. Beyrut: el- Mu?essesetu'l-A?la li'l-Matbu?at, 2006.
el-Bursevi, İsma?il Hakki. Ruhu'l-Beyan. 10 c. İstanbul: Dersaadet, 1911.
el-Cessas, Ahmed b. ?Ali er-Razi. Ahkamu'l-Kur?an. Tah. Muhammed Sadik Kamhavi. 5 c. Beyrut: Daru İhya?i't-Turasi'l-?Arabi, 1992.
Davud el-Kaysari, Mahmud b. Muhammed. Şerhu Ta?iyyeti İbni'l-Farid el-Kubra. Tah. Ahmed Ferid. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 2004.
Ebu Hayyan, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru'l-Muhit. Tah. A. Ahmed ?Abdulmevcud, ?Ali Mu?avvid. 8 c. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 1993. el-Fihrisu'ş-Şamil li't-Turasi'l-?Arabiyyi'l-İslamiyyi'l-Mahtut: ?Ulumu'l-Kur'an, el- Kira?at. 5 c. Amman: Mu?essesetu Ali'l-Beyt, 1989. el-İazzali, Ebu Hamid. İhya?u ?Ulumi'd-Din. 4 c. Beyrut: Daru'l-Ma?rife, tsz. el-Hakim en-Neysaburi, Ebu ?Abdullah Muhammed. el-Mustedrak ?ala's-Sahihayn. Tah. M. ?Abdulkadir ?Ata. 4 c. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 1990.
İbn ?Acibe, Ebu'l-?Abbas Ahmed b. Muhammed. el-Bahru'l-Medid fi Tefsiri'l- Kur?ani'l-Mecid. Tah. A. ?Abdullah el-Kuraşi. 4 c. Kahire: el-Hey?etu'l- Misriyyetu'l-?Amme li'l-Kitab, 1999.
İbn ?Arabi, Muhyiddin. el-Futuhatu'l-Mekkiyye. 4 c. Kahire: el-Matba?atu'- Meymeniyye, 1329/1911.
---------. Rahmetun mine'r-Rahman. Der. M. Mahmud İurab. 4 c. Dimeşk: Matba?atu Nasr, 1989.
İbn ?Aşur, Muhammed et-Tahir. et-Tahrir ve't-Tenvir. 30 c. Tunis: ed-Daru't- Tunisiyye li'n-Neşr, 1984.
İbn Kayyim el-Cevziyye. er-Ruh. Tah. M. İskender Yelda. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l- ?İlmiyye, 1982.
İbn Kesir. Tefsiru'l-Kur?ani'l-?Azim. Tah. M. es-Seyyid Muhammed, M. Seyyid Raşad, M. Fadl el-?Acmavi, ?Ali Ahmed ?Abdulbaki, Hasen ?Abbas Kutb. Kahire: Mu?essesetu Kurtuba, 2000.
Izutsu, Toshihiko. İbn Arabî'nin Fusûs'undaki Anahtar-Kavramlar. Çev. Ahmed Yüksel Özemre. İstanbul: Kaknüs Yayınevi, 1998.
Jones, W. T. Klasik Düşünce: Batı Felsefesi Tarihi I. Çev. Hakkı Hünler. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2006.
el-Kadi ?Abdulcebbar. Muteşabihu'l-Kur?an. Tah. ?Adnan Zerzur. Kahire: Daru't- Turas, tsz.
---------. Tenzihu'l-Kur?an ?ani'l-Meta?in. Beyrut: Daru'n-Nehdati'l-Hadise, tsz.
el-Kaşani, Nuruddin Muhammed b. Murtada. Tefsiru'l-Mu?in. Tah. Huseyn Dergahi ve M. el-Mar?aşi en-Necefi. Kum: Mektebetu Ayetullahi'l-?Uzma el- Mar?aşi, tsz.
el-Kuşeyri, ?Abdulkerim. Leta?ifu'l-İşarat. Tah. A. Hasen ?Abdurrahman. 3 c. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 2007.
Malik b. Enes. el-Muvatta?. Tah. M. Fu?ad ?Abdulbaki. Beyrut: Daru İhya?i't- Turasi'l-?Arabi, 1985.
el-Maturidi, Ebu Mansur. Te?vilatu'l-Kur?an. Tah. Ertuğrul Boynukalın. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2006.
Mukatil b. Suleyman. Tefsiru Mukatil b. Suleyman. Tah. ?Abdullah M. Şihate. 5 c. Beyrut: Daru İhya?i't-Turasi'l-?Arabi, 2002.
Necmuddin el-Kubra, Ahmed b. ?Umer b. Muhammed. et-Te?vilatu'n-Necmiyye fi't- Tefsiri'l-İşariyyi's-Sufi. Tah. Ahmed Ferid el-Mizyedi. 6 c. Beyrut: Daru'l- Kutubi'l-?İlmiyye, 2009.
er-Razi, Fahruddin. Mefatihu'l-İayb. 32 c. Beyrut: Daru'l-Fikr, 1981.
Rida, Raşid. Tefsiru'l-Menar. 12 c. Kahire: el-Hey?etu'l-Misriyyetu'l-?Amme li'l- Kitab, 1947.
es-Semerkandi, Ebu'l-Leys. Bahru'l-?Ulum. Tah. A. Muhammed Mu?avvid, A. Ahmed ?Abdulmevcud. 3 c. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 1993. es-Sulemi, Ebu ?Abdurrahman Muhammed b. el-Huseyn. Haka?iku't-Tefsir. Tah. Seyyid ?Umran. 2 c. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 2001. eş-Şerif el-Murtada, Ebu'l-Kasim ?Ali b. Huseyn. Emali'l-Murtada: İuraru'l- Feva?id ve Duraru'l-Kala?id. Tah. M. Ebu'l-Fadl İbrahim. 2 c. Kahire: Matba?atu ?Isa el-Babi el-Halebi, 1954.
----------. Nefa?isu't-Te?vil. Tah. es-Seyyid Mucteba Ahmed el-Musevi. 3 c. Beyrut: eş-Şeriketu'l-?Alemi li'l-Matbu?at, 2010.
et-Tabataba?i, Muhammed Huseyn. el-Mizan fi Tefsiri'l-Kur?an. 22 c. Beyrut: Mu?essesetu'l-A?la li'l-Matbu?at, 1997.
et-Taberani, Ebu'l-Kasim Suleyman b. Ahmed. el-Mu?cemu'l-Kebir. Tah. Hamdi b. ?Abdulmecid. 25 c. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, 1994.
et-Taberi, Muhammed b. Cerir. Cami?u'l-Beyan ?an Te?vili Ayi'l-Kur?an. Tah. ?Abdulmuhsin et-Turki. 26 c. Kahire: Daru Hecr, 2001.
et-Tirmizi, Muhammed b. ?Isa. el-Cami?u'l-Kebir: Sunenu't-Tirmizi. Tah. Beşşar ?Avad Ma?ruf. 6 c. Beyrut: Daru'l-İarbi'l-İslami, 1998.
ez-Zemahşeri, Carullah Ebu'l-Kasim Mahmud b. ?Umer. el-Keşşaf ?an Haka?iki İavamidi't-Tenzil ve ?Uyuni'l-Ekavil fi Vucuhi't-Te?vil. Tah. A. Ahmed ?Abdulmevcud, A. Muhammed Mu?avvid. 4 c. Riyad: Mektebetu'l- ?Ubeykan, 1998.