Surelerin Mekkīliği ve Medenīliği: 22/el-Ḥacc Suresi Örneği

?Ul?mu'l-?ur??n konulu kaynaklarda Kur'an surelerinin özellikleri hakkında bilgiler bulunmaktadır. Müfessirler arasında ihtilaf konusu olan bu özelliklerin genel nitelikler olup olmadığının belirlenmesi bu çalışmanın ilk tartışma konusunu oluşturmaktadır. İkinci tartışma konusu, surelerin nuzûl dönemini belirlemede üslup ve içerik özellikleri mi yoksa ayetlerin tarihî bağlamına dair rivayetlerin mi belirleyici olduğudur. Bu makale söz konusu iki hususu, nuzûl dönemi ihtilaflı olan 22/el-?acc suresi özelinde ele almakta ve tahlil etmektedir. Bu kapsamda önce on dört temel ?ul?mu'l-?ur??n kaynağında surelerin özelliklerine dair bilgilerin nasıl bir tarihsel gelişim gösterdikleri mukayeseli olarak incelenmiş ve bunların ilgili sure bağlamındaki karşılıkları tespit edilmeye çalışılmıştır. Daha sonra da aynı surenin tarihsel bağlamına ışık tutan rivayetler üzerinden bunların geçerliliği sorgulanmıştır. Çalışmada, surelerin nuzûl dönemlerinin tespitinde belirleyici kaynağın, ayetlerin tarihî bağlamına dair rivayetler olduğu tesbit edilmekte ve gerek 'üslup ve içerik' eksenli gerek 'rivayet' eksenli yapılan inceleme sonucunda, el-?acc suresinin nuzûl şartlarının Medine olduğu sonucuna ulaşılmaktadır

On Determining the Qur’anic Suras as Meccan or Medinan: Sūrat al-Ḥajj as a Case

Study This article contains two discussions. The first one is to determine whether or not the features of Meccan and Medinan suras presented in the classical ulūm al-Qurān sources are general descriptions. The second one is to examine which source is more decisive in determining the revelation period of a sura (i.e. Meccan or Medinan): is it the stylistic features and the content of the suras or the riwāyas about the historical contexts of verses? This article tackles these two issues by analyzing the sūrat al-Ḥajj as a case in point. To that end, I compare 14 classical sources in ulūm al-Qurān with a view to finding out the course of development of the feature of the suras over the years in a comparative fashion and to see what this amount to for the sūrat al-Ḥajj. After analyzing the stylistic features and the riwāyas pertaining to the historical contexts of the verses, I basically conclude that the riwāyas are more decisive in determining its revelation period and that sūrat al-Ḥajj is Medinan

PDF

___

Abdel Haleem, M. A. S. “The Story of Joseph in the Qur’an and the Old Testament,” Islam and Christian-Muslim Relations 1:2 (1990), ss.171-191.
‘Abdulléh b. Vehb. el-Câmf (Ulüme’l-Kar’ân [kegâ]. Tah. ve ta(lîk. Miklos Muranyi. cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbî’l-lslâmî, 2003.
Ambros, Arne A. “Die Analyse von Sure 112: Kritiken, Synthesen, neue Ans'atze,” Der Islam 63:2 (2009), ss.2l9-247.
Bardakoğlu, Ali. “Ferâiz,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 0.12, ss.362-363.
el-Begavî, el-Ferrâ’. Mealima’t-Tenzîl. Tah. Muhammed (Abdullah en-Nemr, (Uşmân Cumuca Damîriyye, Suleymân Muslim el-Harş. cilt. Riyad: Dâm Tayyibe, 1411.
Bell, Richard. The garan: Translated with Critical Re-arrangement of the Sarahs. Edinburgh: T. T. Clark, 1937-1939.
Birışık, Abdulhamit. “Muhammed b. Akîle ve Ez—Ziyâde ve’l-lhsân fî (Ulümi’lKur’ân’ı,” Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 1990.
---------- “İbn Akîle,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 0.19, ss.304-306.
---------- “Süre,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 0.37, 55.538-539. Blachere, Regis. Le Coran (al—gor’ân). Paris: G.-P. Maisonneuve Larose, 1966.
Cuypers, Michel. Le festin: ane lecture de la soarate al—Ma’ia'a. Paris: Lethielleux, 2007.
Çetin, Abdurrahman. “Vakf ve İbtidâ,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), 0.42, ss.461-463.
ed-Dihlevî, Velîyullâh. el-Fevzıı’l—Kebîr fî Usüli’t-Tefsîr. Dimeşk: Dâru’l-Ğavşânî 1i’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2008.
Elik, Hasan Muhammed Coşkun. Tevhit Mesajı: Özlü Kur’an Tefsiri. İstanbul: Fikir Yayıncılık, 2013.
Farrin, Raymond K. “Surat al-Baqara: Structural Analysis,” The Muslim World 100 (2010), ss.17-32.
Gökkır, Bilal. “Form and Structure of Sura Maryam-A Study from Unity of Sura Perspective,” Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16:1 (2006), ss.1-16.
---------- “Konulu Tefsir: Hedef, lmkân ve Sınırları,” Bilal Gökkır Necdet Yılmaz, Ömer Kara, Muhammed Abay, Necmettin Gökkır (ed.), Tarihten Günümüze Kur’an ’a Yaklaşımlar (İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2010), ss.455-466.
Gözeler, Esra. Kur’an Ayetlerinin Tarihlendirilmesi. İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi Yayınları, 2016.
Grimme, Hubert. Mohammed, II. Teil: Einleitung in den Koran. System der koranischen Theologie. Münster: Aschendorff, 1895.
el-Awa, Salwa M. S. Textual Relations in The Qur’an: Relevance, coherence and structure. New York: Routledge, 2006.
el-Hâriş el-Muhâsibî. el-‘Akl ve Fehmu’l-Kur’an. Tah. Huseyn el-Kuvvetlî. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1971.
el-Hâzin, (Ali b. Muhammed. Labâbu’t-Te’vîl fî Me‘ani ’t-Tenzil. Tah. ‘Abdusselam Muhammed Şâhin. cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-“İlmiyye, 2004.
Hirschfeld, Hartwig. New Researches into the Composition and Exegesis of the Qoran. London: Royal Asiatic Society, 1902.
Işık, Emin. “Hac Süresi,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 0.14, ss.420-421.
İbn (Akîle el-Mekkî. ez-Ziyâde ve’l—İhsân fî (Ulümi’l-Kar’ân. 10 cilt. Eş-Şârika: Câmicatu’ş-Şârika, 2006.
İbn (Atiyye, Ebü Muhammed (Abdulhak. el-Muharraru’l- Vecîz fî efsîri ’l—Kitâbi ’l- ‘Azz‘z. Tah. er-Rahhâle el-Fârük, (Abdullah b. İbrâhim el-Ensârî, ‘Abdul‘al es-Seyyid İbrâhîm, M. eş-Şâfıî es-Şâdik el-(Anânî. cilt. 2. Bsk. Beyrut: Vizâratu’l-Evkâf ve’ş-Şu’üni’l-lslâmiyye- Devlet Katar, 2007.
İbn Cuzeyy, Muhammed el-Kelbî. et—Teshîl fî (Ulümi’t—Tenzîl. Tah. Muhammed Sâlim Haşim. cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-(llmiyye, 1995.
İbn Teymiyye, Takiyyüddin. Mukaddime fî Usüli ’t-Tefsîr. Tah. (Adnan Zerzür. Kuveyt: Dâm’l-Kur’âni’l-Kerîm, 1972.
İbnu’l-(Arabî, el-Kâdî Ebü Bekr. en-Nasih ve’l-Mensuh fi ’l—Kar’âni’l-Kerîm. Tah. (Abdulkebîr el-(Alevî el-Medgarî. cilt. Kahire: Mektebetu’ş-Şekâfeti’dDiniyye, 1992.
---------- Kânüna’t—Te’vîl. Tah. Muhammed Suleymânî. Cidde: Dâm’l-Kible li’şŞekâfeti’l-lslâmiyye Beyrut: Mu’essesetu “Ulümi’l-Kurîın, 1986.
lbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferac. Funüna’l-Efnân fî (Uyüni ‘Ulumi’l-Kur’an. Tah. Hasen Diyâ’uddîn (ltr. Beyrüt: Dâm’l-Beşâ’iri’l-lslâmiyye, 1987.
---------- Zâda ’l-Mesîrfî Ylmi ’t-Tefsîr. cilt. Beyrut Dimeşk: Mektebetu’l-lslâmî, 1983.
İşler, Emrullah. “Muhasibi ve Fehmü’l-Kur’an’ı,” yaymlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara 1989.
Johns, A. H. “Reflections on the Dynamics and Spirituality of Sürat al-Furqân,” İssa J. Boullata (ed.), Literary Structures of Religious Meaning in the Qur’an (Richmond, Surrey: Curzon, 2000) içinde, ss.188-227.
el-Kâfîyecî. Kitâba’t-Teysîr fî Kavâidi (İlmi’t—Tefsîr. Tah. ve Türkçe terc. İsmail Cerrahoğlu (Kitâbü ’t-Taysîr Fî Kavâidi ‘Ilmi ’t-Tafsîr [keza]). Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yaymları, 1974.
Karagöz, Mustafa. “el—İksir fî Kavâidi’t—Tefsir Örneğinde “Tefsir Usulü’ Yazımma Bir Katkı,” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9:17 (2010/1), ss.171-200.
Klar, Marianna O. “Through the Lens of the Adam Narrative: Re-consideration of Sürat al-Baqara,” Journal of Qur’anic Studies 17:2 (2015), ss.24-46.
---------- “Re-examining Textual Boundaries: Towards Form Critical Sürat aKahf,” Majid Daneshgar, Walid A. Saleh (ed.) Islamic Studies Today: Essays in Honor ofAndrew Rippin (Leiden: Brill, 2016) içinde, ss.215-238.
---------- “Text Critical Approaches to Sura Structure: Combining Synchronicity with Diachronicity in Sürat al-Baqara. Part One,” Journal of Qur’anic Studies 19:1 (2017), ss.1-38.
Koloska, Hannelies. Oflenbarung, Asthetik und Koranexegese: Zwei Studien zu Sure l8 (al-Kahfl. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2015.
el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Cdmi‘li-Ahkami ’l—Kur’ân. Tah. “Abdulmuhsîn et-Turkî ve diğerleri. 24 cilt. Beyrut: Mu’essesetu’r-Risâle, 2006.
el—Kuvvetli, Huseyn. “Serh ye Telhîs,” el-Hâris el-Muhâsibî. el—‘Akl ve Fehmu’lKurân. Tah. Huseyn el-Kuvvetlî (Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1971) içinde, ss.245-260.
Mir, Mustansir. “Elephants, Birds of Prey, and Heaps of Pebbles: Farâhi’s Interpretation of Sürat al-Fîl,” Journal of Qur’anic Studies 7:1 (2005), ss.33-47. Mukâtil b. Suleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Tah. “Abdullah Mahmüd Şihâte. cilt. Beyrut: Mu’essesetu’t-Tarihi’l-‘Arabi, 2002.
Öztürk, Mustafa Hadiye Ünsal. “Evvelü Mâ Nezel Meselesi Bağlamında Erken Dönem Mekki Surelerin Kavram ve Anlam Dünyası,” Mesut Okumuş (ed.), Kur’an Nüzuliiniin Mekke Dönemi Sempozyumu (Çorum: Çorum Belediyesi Kültür Yayınları, 2013) içinde, ss.93-143.
Netton, Ian Richard. “Towards Modern Tafsîr of Sürat al-Kahf: Structure and Semiotics,” Journal OfQur’anic Studies 2:1 (2000), ss.67-87.
Neuwirth, Angelika. “From the Sacred Mosque to the Remote Temple: Sürat al-lsrâ’ between Text and Commentary,” Jane Dammen McAuliffe, Barry D. Walfish, and Joseph W. Goering (ed.), With Reverence for the Word: Medieval Scriptural Exegesis in Judaism, Christianity, and Islam (New York: Oxford University Press, 2003) içinde, ss.376-407.
---------- “Images and Metaphors in the Introductory Sections ofthe Makkan Süras,” Colin Turner (ed.), The Koran: Critical Concepts in Islamic Studies (London New York: Routledge, 2004) içinde, ss.244-273.
---------- “Qur’anic Literary Structure Re-Visited. Sürat al-Rahmân Between Mythic Account and Decodation of Myth” Stefan Leder (ed.), Storytelling in the Framework of Non-fictional Arabic Literature (Wiesbaden: Harrassowitz, 1998) içinde, ss.388-420.
---------- “Referentiality and Textuality in Sürat al-Hijr: Some Observations on the Qur’anic ‘Canonical Process’ and the Emergence of Community,” Issa J. Boullata (ed.), Literary Structures of Religious Meaning in the Qur’an (Richmond, Surrey: Curzon, 2000) içinde, ss.143-l72.
---------- Studien zur Komposition der rnekkanischen Suren. Berlin New York: De Gruyter, 1981.
---------- Der Koran. Band riichrnekkanische Suren. Berlin: Verlag der Weltreligionen, 2011.
Nöldeke, Theodor. Geschichte des Qorans. Leipzig: Dieterich’sche Verlagsbuchhandlung, 1909.
Nöldeke, Theodor, Friedrich Schwally, Gotthelf BergstrâBer Otto Pretzl, The History of the Qur’dn. Ed. ve terc. Wolfgang H. Behn. Leiden Boston: Brill, 2013.
Paçacı, Mehmet. “‘De ki: Allah Bir [AJ/'mxydir’ -Ihlas Suresi’nin Sami Geleneği Perspektifinden Bir Tefsiri,” İslâmiyât 1:3 (1998), ss.49-71.
---------- “Tefsirin Yöntemi Açısından Tefsir Ürünlerinin Smıflandırılması Tartışması,” Çağdaş Dönemde Kur’an ’a ve Tefsire Ne Oldu? (İstanbul: Klasik Yayınları, 2013) içinde, ss.135-152.
er-Râgib el-İsfehânî. Mukaddimetu Câmi (i’t—Tefâsîr mah Tefsîri ’l-Fâtı'ha ve Metâlfi’l-Bakara. Tah. Ahmed Hasen Ferhat. El-Kuveyt: Dâıu’d-Dacve, 1984.
er-Râzî, Fahmddîn. Mefâtîhu’l—Ğayb. 32 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
Robinson, Neal. “Hands Outstretched: Towards Re-reading of Sürat al—Mâ’ida,” Journal onur’anic Studies 3:1 (2001), ss.1-19.
---------- “Sürat Al (Imran and Those with the Greatest Claim to Abraham,” Journal onur’anic Studies 6:2 (2019) ss.1-21.
---------- “The Structure and Interpretation of Sürat al—Mu’minün,” Journal of Qur’anic Studies 2:1 (2000), ss.89-106.
Rodwell, John Medows. The Koran. Londra: J. M. Dent Sons Ltd, Everyman’s Library, 1963.
Rubin, Uri. “The Shrouded Messenger: On the Interpretation of al-Muzzammil and al-Muddaththir,” Jerusalem Studies of Arabic and Islam 16 (1993), 55.96— 107.
Saleh, Walid A. “End of Hope Suras 10-15, Despair and Way Out of Mecca,” Angelika Neuwirth Michael A. Sells (ed.), Qur ’ânic Studies Today (New York: Routledge, 2016) içinde, ss.105-123.
Sinai, Nicolai. “An Interpretation of Sürat al-Najm (Q. 53),” Journal of Qur’anic Studies 13:2 (2011), ssl-28.
---------- “The Unknown Known: Some Groundwork for Interpreting the Medinan Qur’an,” Me’langes de l’Universite Saint—Joseph 66 (2015-2016), 5.55.
Smith, David E. “The Structure of al-Baqarah,” The Muslim World 91 (2001), ss.121-136.
es-Sehâvî, cAlemuddin. Cemâlu’l-Kurrâ’ ve Kemâlu’l—İlcrâ’. Tah. (Alî Huseyn el— BeVVâb. cilt. Mekke: Mektebetu’t-Turâs, 1987.
es-Suyütî, Celâluddîn. el-İtkân fî (Ulümi ’l-Kur’ân. Tah. Merkezu’d-Dirâsâti’lKur’aniyye. cilt. Medine: Mucemma(u’1-Melik Fehd li-Tibacâti’lMushafı’ş-Şerîf, tsz.
---------- ed—Durru’l—Menşürfî’t-Tefsîr bi’l-Me’şür. Tah. “Abdulmuhsîn et-Turkî. 17 cilt. Kahire: Merkezu Hecr li’l—Buhüs ve’d-Dirâsâti’l—“Arabiyye ve’l— Islâmîyye, 2003.
---------- Lubâbu ’n—NukülfîEsbâbi ’n-Nuzül. Kahire: Mektebetu’s-Şafâ, 2002. Şulul, Kasım. İlk Kaynaklara Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: Insan Yaymları, 2013.
et- Taberî, Ebü Cacfer Muhammed b. Cerir. Câmi (u’l-Beyân ‘an Te’vz'li A—yi ’l—Kur’ân. Tah. (Abdulmuhsin et-Turkî. 26 cilt. Kahire: Dam Hecr, 2001.
---------- Târîhu ’l-Umem ve’l-Mulük. Tah. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. 11 cilt. [Kahire:] Daru’l-Me‘arifbi-Misr, [1967].
Toorawa, Shawkat M. “Hapaxes in the Our’ân: identifying and cataloguing lone words (and loanwords),” Gabriel S. Reynolds (ed.), New Perspectives on the garan: The Qur’an in its historical context (Routledge: London New York, 2011) içinde, ss.193-246.
---------- “Sürat Maryam (Q. 19): Lexicon, Lexical Echoes, English Translation,” Journal onur’anic Studies 13:1 (2011), ss.25-78.
et-Tüfî, İbn Saîd el-Hanbelî. el-İksîrfî Kavâidi’t-Tefsîr. Tah. (Abdulkadir Huseyn. Kahire: Mektebetu’l-Adâb, 1977.
Türcan, Selim. “Kur’ân’m İfade Kalıpları Nüzul Kronolojisini Aydmlatabilir mi? Müzzemmil Suresi Örneginde Bir Yöntem Denemesi,” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9:17 (2010), ss.67-100.
Türcan Selim Ömer Dinç. “Kur’ân’ın İfade Kalıpları Nüzul Kronolojisini Aydmlatabilir mi? Fâtiha Suresinin Nüzul Zamanma İlişkin Bir Değerlendirme,” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14:28 (2015/2), ss.5-34.
el-Vâhidî, Ebü’l-Hasen “Alî b. Ahmed. Eshâhu’n-Nuzül. Tah. Kemâl Besyünî Zaglül. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l—(llmiyye, 1991.
---------- el- Veciz fî Tefsîri ’l-Kitâbi ’l-‘Azz'z. Tah. Şafvân (Adnan ed-Dâvüdî. cilt. Dimeşk: Dâıu’l-Kalem Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1995.
el-Vâkidî, Muhammed b. (Umer. Kitâbü’l—Megâzî. Tah. Marsden Jones. cilt. [Beyrut]: “Alemu’l-Kutub, 1984.
Watt, W. Montgomery. Companion to the Qur’dn. London: George Allan and Unwin Ltd., 1967.
Weil, Gustav. Historisch-Kritische Einleitung in den Koran. Bielefeld: Velhagen Klasing, 1844.
---------- “An Introduction to Quran. III,” terc. Frank K. Sanders, Harry W. Dunning, The Biblical World 5:5 (1895), ss.343-359.
Younes, Munther. “Charging Steeds or Maidens Doing Good Deeds? ReInterpretation of Qur’an 100 (al-‘adiyat),” Arabica 55 (2008), ss.362-386.
Zahniser, A.H. Mathias. “Major Transitions and Thematic Borders in Two Long Süras: al-Baqara and al-Nisâ’,” lssa J. Boulatta (ed.), Literary Structures of Religious Meaning in the Qur’an (Ricmond: Curzon, 2000) içinde, ss.26- 55.
---------- “Süra as Guidance and Exhortation: The Composition of Sürat al-Nisâ’,” Asma Afsaruddin A. H. Mathias Zahniser (ed.), Humanism, Culture, and Language in the Near East: Studies in Honor of Georg Krotkofi‘ (Winone Lake, Indiana: Eisenbrauns, 1997) içinde, ss.7l-85.
---------- “The Word of God and the Apostleship of (İsâ Narrative Analysis of Al (lmrân (3):33-62,” Journal ofSemitic Studies 37:1 (1991), ss.77-112.
ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed b. (Abdullah. el—Burhân fî (Ulümi ’l—Kur’ân. Tah. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhîm. cilt. Kahire: Mektebetu Dâri’t-Turâş, [1957].
ez-Zurkânî, Muhammed “Abdul“azîm. Menâhilu’l-(İıjân fî (Ulümi’l-Kurîîn. Beyrut: Dâru lhyâ’i’t-Turâşi’l-(Arabî, 1998.