Ýslami entelektüel geleneðinin tanýmlanmasýnda kullanýlan anahtar terimlerden birisi de tahkiktir. Kelime anlamýyla tahkik; eþyanýn hakikatini, doðruluðunu, gerçekliðini araþtýrmak anlamýna gelmekte olup ayný zamanda bu hakikate yönelik doðru ve uygun insan cevabýný ifade etmektedir. Tahkikin yapýsý Mevlânâ’nýn genellikle kullandýðý peygamber (sav)’e ait þu duada yer almaktadýr: “Rabbim bize eþyayý olduðu gibi göster”. Tahkik genellikle Müslüman felsefeciler ve teologlar arasýnda bir metodoloji problemi olarak tartýþýlmýþtýr. Ýbnü’l-Arabî ve takipçileri hakikati, insanýn var oluþunun temel hedefi olarak deðerlendirir. Mevlânâ genellikle aklý yerdiði ve aþký yücelttiði için -ancak aklýn tek gözlü rasyonel akýl olarak deðerlendirildiði unutulmamalýdýr - tahkiki gözler göremez. Aslýnda tahkik gerçek aþýðýn zorunlu bir niteliðidir.