Ebu'l-Berakat el-BaŞdadi'nin Risale fi Mahiyyeti'l-Melal Adlı Eseri: İnceleme, Eleştirel Metin ve Çeviri

Bu çalışma, Ebu'l-Berakat el-BaŞdadi'ye (ö.547/1152) ait, usanç duygusunun oluşum nedenlerini açıklamayı konu edinen, Risale fi Mahiyyeti'l-Melal (Usancın Mahiyeti Hakkında Risale) adlı risaleye dair bir inceleme, risalenin tahkiki ve Türkçe tercümesini içermektedir. İnceleme kısmında, öncelikle, söz konusu risalenin el-BaŞdadi'ye aidiyeti, çeşitli delillerle gösterilmekte ve ayrıca risalenin, Büyük Selçuklu Devleti'ne tâbi olarak Yezd'de hüküm süren emir II. Gerşasb Feramerz b. ?Ali'nin (hs.488-546 sonrası/1095-1151 sonrası) talebiyle kaleme alındığı ve büyük ihtimalle 517-537/1123-1143 yılları arasında telif edildiği tespit edilmektedir. Risalenin mevcut elyazmalarına dair bilgiler verilmekte ve metnin içeriğine yönelik açıklamalar yapılmaktadır. Risale metninin bu çalışmayla ilk defa sunulan tenkidli tahkiki, mevcut dört elyazmasına dayanarak gerçekleştirilmiştir. Makalenin sonunda risalenin Türkçe tercümesi yer almaktadır

Ab? al-Barak?t al-Baghd?d?'s Ris?la f? M?hiyyat al-Mal?l: Study, Critical Edition, and Turkish Translation

Abu al-Barakat al-Baghdadi's Risala fi Mahiyyat al-Malal: Study, Critical Edition, and Turkish Translation This article is composed of an original study about a treatise in Arabic attributed to Abu alBarakat al-Baghdadi (d.547/1152), the critical edition of the work, and its translation in Turkish. The treatise is entitled Risala fi Mahiyyat al-Malal (Treatise on the Essence of Ennui), which aims to explain the nature of and reasons for feeling ennui. This study first examines and shows the authenticity of the epistle's attribution to Abu al-Barakat al-Baghdadi through a variety of evidence, and then shows that treatise was composed upon a request by Garshasb II Faramarz b. ?Ali (r.488-post 546/1095-post 1151), a ruler of a vassal state in Yazd under the Great Seljuq Empire. It is also shown that the treatise was probably written in a period between 517-537/1123-1143. Providing information about the extant manuscripts of the treatise accompanied by an analysis of its content, this study presents, in the second part, the first critical edition of the text based on these manuscripts, and finally offers a Turkish translation of the text

PDF

___

Aristoteles. "Metaphysics," terc. William D. Ross, Complete Works of Aristotle: The Revised Oxford Translation, (ed.) Jonathan Barnes (Princeton: Princeton University Press, 1995) içinde, c.2, ss.1552-1728.
---------. Fi'n-Nefs, terc. İshak b. Huneyn. Tah. ?Abdurrahman Bedevi. Beyrut: Daru'l-Kalem, tsz.
el-BaŞdadi, Ebu'l-Berakat. "Un traité d'Abu l-Barakat al-BaŞdadi sur l'intellect: Kitab Sahih Adillat al-Naql fi Mahiyyat al-?Aql," Kitabu Sahihi Edilleti'l- Nakl fi Mahiyyeti'l-?Akl, tah. Ahmad al-Tayyib, Annales Islamologiques 16 (1980), ss.135-147.
--------. el-Kitabu'l-Mu?teber fi'l-Hikme. [Tah. Zeynu'l-?Abidin el-Musevi, ?Abdullah el-?Alevi, Ahmed b. Muhammed el-Yemani]. Haydarabad: İdaratu Cem?iyyeti Da?irati'l-Ma?arifi'l-?Usmaniyye, 1357-8/1938-9.
--------. Risale fi Sebebi Zuhuri'l-Kevakib Leylen ve Hafa?iha Neharan. Tah. Tuna Tunagöz, Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 20:38 (2015/1), ss.72-77.
--------. Hazihi Risaletun fi'l-Melal li-Ebi'l-Berakat el-BaŞdadi (Yazma). Kitabhane-i Bozorg-i Hazret-i Ayetullahi'l-?Uzma Mar?aşi-yi Necefi, no.12388/6, vv.201a-203b.
--------. Risale fi'l-Kelal li-Evhadi'z-Zeman Ebi'l-Berakat et-Tabib (Yazma). Kitabhane, Muze ve Merkez-i Esnad-i Meclis-i Şura-yi Milli, no.706/2, ss.162-163.
--------. Risale fi'l-Melal li-Evhadi'z-Zeman Ebi'l-Berakat et-Tabib rahimehullahu te?ala (Yazma). Sazman-i Kitabhaneha, Muzeha ve Merkez-i Esnad-i Astan-i Kuds-i Razavi, no.13134, vv.68b-69a.
--------. Risale li-Ebi'l-Berakat el-BaŞdadi fi Mahiyyeti'l-Melal (Yazma). Mu?essese-i Kitabhane ve Muze-i Milli-yi Melik, no.6188/20, ss.136-143.
el-Beyhaki, Zahiruddin. Tarihu Beyhak. Tah. ve terc. Yusuf el-Hadi. Dimeşk: Daru İkra?, 1425/2004.
--------. Kitabu Tetimmeti Sivani'l-Hikme. Tah. Muhammed Şefi?. Lahor, 1351/1932.
--------. Tarihu Hukema?i'l-İslam. Tah. Muhammed Kurd ?Ali. Dimeşk: Matba?atu't- Terakki, 1365/1946.
--------. Tarihu Hukema?i'l-İslam. Tah. Memduh Hasen Muhammed. Kahire: Mektebetu's-Sekafeti'd-Diniyye, 1417/1996.
--------. Tetimmetu Sivani'l-Hikme. Tah. Rafik el-?Acem. Beyrut: Daru'l-Fikri'l- Lubnani, 1994.
el-Bundari, el-Feth b. ?Ali. Kitabu Zubdeti'n-Nusra ve Nuhbeti'l-?Usra. Tah. Martijn T. Houtsma, Recueil de Textes relatifs à l'histoire des Seldjoucides II: Historie des Seldjoucides de l'Irâq par al-Bondârî d'après Imâd ad-dîn al- Kâtib al-Isfahânî. Leiden: E. J. Brill, 1889.
Bosworth, Clifford E. "Abu Kalijar Garsasp (I)," Encyclopaedia Iranica, c.1, s.328.
--------. "Abu Kalijar Garsasp (II)," Encyclopaedia Iranica, c.1, ss.328-329.
--------. "?Ali b. Faramarz," Encyclopaedia Iranica, c.1, ss.848-849.
--------. "Kakuyids," The Encyclopaedia of Islam: New Edition, c.4, ss.465-467.
--------. The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2004.
Canby, Sheila R., Deniz Beyazit, Martina Rugiadi, and A. C. S. Peacock. Court and Cosmos: The Great Age of the Seljuqs. New York: The Metropolitan Museum of Arts, 2016.
Cihanpur, Ferheng. "Tarih-i Te?lif-i Nuzhetname-i ?Ala?i," Nuzhetname-i ?Ala?i, tah. Ferheng Cihanpur (Tahran: Mu?essese-i Mutala?at ve Tahkikat-i Ferhengi, 1362HŞ/1983-4) içinde, ss.44-61.
Contadini, Anna. "A Wonderful World: Folios From a Dispersed Manuscript of the Nuzhat-Nama," Muqarnas 21 (2004), ss. 95-120.
Çağrıcı, Mustafa. "Ebü'l-Berekât el-Bağdâdî," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.10, ss.300-309.
--------. Gazzâlî'ye Göre İslâm Ahlâkı: Teori ve Pratik. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
Çetin, Osman. "Horasan," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.18, ss.234-241.
Dirayeti, Mustafa. Fihristvare-i Destneveştha-yi Iran. Tahran: Kitabhane, Muze ve Merkez-i Esnad-i Meclis-i Şura-yi İslami, 1389HŞ/2010.
Dirayeti, Mustafa & Dirayeti, Mucteba. Fihristgan-i Nushaha-yi Hatti-yi Iran. Sazman-i Esnad ve Kitabhane-yi Milli-yi Cumhuri-yi İslami-yi Iran, 1390HŞ/2011.
Erdemir, Ayşegül Demirhan. "Ahlât-ı Erbaa," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.2, s.24.
el-İazzali, Ebu Hamid. Filozofların Tutarsızlığı: Tehâfutu'l-Felâsife. Neşir ve terc. Mahmut Kaya & Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik, 2014.
--------. "Faslu't-Tefrika," Mecmu?atu Rasa?ili'l-İmam el-İazzali, tah. İbrahim Emin Muhammed (Kahire: el-Mektebetu't-Tevfikiyye, tsz.) içinde, ss.253-274.
Güner, Ahmet. "Kâkûyiler," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.24, ss.219-221.
el-Halili, Ca?fer. Mevsu?atu'l-?Atebati'l-Mukaddese. Beyrut: Mu?essesetu'l-A?la li'l- Matba?at, 1987.
İbn Ebi Usaybi?a. ?Uyunu'l-Enba? fi Tabakati'l-Etibba?. Tah. Nizar Rida. Beyrut: Daru Mektebeti'l-Hayah, tsz.
İbn Haldun, ?Abdurrahman. Divanu'l-Mubtede? ve'l-Haber fi Tarihi'l-?Arab ve'l- Berber. Tah. Halil Şehade. Beyrut: Daru'l-Fikr, 1408/1988.
İbn Kesir, Ebu'l-Fida?. el-Bidaye ve'n-Nihaye. Tah. ?Ali Şiri. Beyrut: Daru İhya?i't- Turasi'l-İslami, 1408/1988.
İbn Miskeveyh, Ebu ?Ali. Tehzibu'l-Ahlak. Tah. ?İmad el-Hilali. Bağdat: Menşuratu'l-Cemel, 2011.
İbn Ruşd, Ebu'l-Velid. Tefsiru Ma Ba?de't-Tabi?a. Tah. Maurice Bouyges. Beyrut: Imprimerie Catholique, 1938.
İbn Sina, Ebu ?Ali. eş-Şifa?. Tah. İbrahim Medkur, Sa?id Zayid, G. Kanavati. Kum: Mektebetu Ayetillah el-Mar?aşi, 1404/1984.
--------. Dânişnâme-i Alâî: Alâî Hikmet Kitabı. Terc. Murat Demirkol. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurum Başkanlığı Yayınları, 2013.
--------. el-Kanun fi't-Tibb. Tah. Muhammed E. ed-Danavi. Beyrut: Daru'l- Kutubi'l-?İlmiyye, 1420/1999.
--------. el-Mebde? ve'l-Me?ad. Tah. ?Abdullah Nurani. Tahran: Mu?essese-i Mutala?at-i İslami-yi Danişgah-ı McGill Şu?be-i Tihran, 1363HŞ/1984.
--------. "Hayy b. Yakzan," Hayy b. Yakzan li-İbn Sina ve İbn Tufeyl ve es- Suhraverdi, tah. Ahmed Emin (Dimeşk: Daru'l-Meda li's-Sekafe ve'n- Neşr, 2005) içinde, ss.43-54.
--------. el-İşarat ve't-Tenbihat. Tah. Mucteba ez-Zari?i. Kum: Mu?essese-i Bustan-i Kitab, 2013.
--------. en-Necah mine'l-İark fi Bahri'd-Dalalat. Tah. Muhammed T. Danişpejuh. Tahran: İntişarat-ı Danişgah-i Tahran, 1387HŞ/2008.
--------. Mantiku'l-Meşrikiyyin. Kum: Menşuratu Mektebeti Ayetullahi'l-?Uzma el- Mar?aşi en-Necefi, 1405/1985.
İbnu'l-Esir, ?İzzuddin. el-Kamil fi't-Tarih. Tah. ?Umer ?A. Tedmuri. Beyrut: Daru'l- Kitabi'l-?Arabi, 1418/1997.
İbnu'l-Fuvati, Kemaluddin. Mecma?u'l-Adab fi Mu?cemi'l-Elkab. Tah. Muhammed el-Kazim. Tahran: Mu?essesetu't-Tiba?a ve'n-Neşr, Vizaratu's-Sekafe ve'l- İrşadi'l-İslami, 1416.
İbnu'l-Kifti, Cemaluddin. İnbahu'r-Ruvat ?ala Enbahi'n-Nuhat. Tah. Muhammed Ebu'L-Fadl İbrahim. Kahire: Daru'l-Fikri'l-?Arabi, 1406/1982.
--------. İhbaru'l-?Ulema? bi-Ahbari'l-Hukema?. Tah. İbrahim Şemsuddin. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 1426/2005.
İbnu'l-Verdi, Zeynuddin. Tarihu İbni'l-Verdi. Beyrut: Daru'l-Kutubi'l-?İlmiyye, 1417/1996.
Kitapçı, Zekeriya. Abbasi Hilâfetinde Selçuklu Hâtunları ve Türk Sultanları. Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi, 1994.
Lambton, Ann K. S. Continuity and Change in Medieval Persia: Aspects of Administrative, Economic and Social History, 11th-14th Century. London: I. B. Tauris, 1988.
el-MeraŞi, Hasen. "Takdim ve Tahkik," Risaletan fi'l-Mantik ve'l-Felsefe, tah. Hasen el-MeraŞi (Tahran: Şems-i Tebrizi, 2006) içinde, ss.5-28.
Mehrizi, Muhammed Ebu?i. "Siyer-i Hayat-i Ferhengi-yi Hanedan-i Kakuye," Faslname-i ?İlmi-Tahkiki 1:1 (1384HŞ/2004), ss.9-18.
Özaydın, Abdülkerim. "Muhammed b. Rüstem," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.30, ss.567-568.
--------. "Hasan Sabbâh," TDV İslâm Ansiklopedisi, c.16, ss.347-350.
Özpilavcı, Ferruh. "Ebu'l-Berekât el-Bağdâdî'de Nefs Teorisi," Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2000.
Öztuna, Yılmaz. Devletler ve Hânedanlar: İslâm Devletleri. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2005.
Pines, Shlomo. "Le-Heker Peruşo şel Ebu'l-Berakat el-BaŞdadi ?al Sefer Kohelet: Arba?ah Tekstim," Tarbiz 33:2 (1963), ss.198-213.
es-Safedi, Halil b. Aybek. el-Vafi bi'l-Vefeyat. Tah. Ahmed el-Arna?ut & Turki Mustafa. Beyrut: Daru İhya?i't-Turasi'l-?Arabi, 2000. ?Umer b. Sehlan. "Nehcu't-Takdis," Risaletan fi'l-Mantik ve'l-Felsefe, tah. es-Savi, Hasen el-MeraŞi (Tahran: Şems-i Tebrizi, 2006) içinde, ss.31-70.
Şahmerdan b. Ebi'l-Hayr. Nuzhetname-i ?Ala?i. Tah. Ferheng Cihanpur. Tahran: Mu?essese-i Mutala?at ve Tahkikat-i Ferhengi, 1362HŞ/1983-4.
eş-Şehrazuri, Şemsuddin. Nüzhetü'l-Ervâh: Bilgelerin Tarihi ve Özdeyişleri. Tah. ve çev. Eşref Altaş. İstanbul: Türkiye Yazma Eserleri Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.
et-Tahrani, AŞa Bozorg. Zeylu Keşfi'z-Zunun. Beyrut: Daru İhya?i't-Turasi'l-?Arabi, 1387HŞ/2008.
et-Tayyib, Ahmed M. el-Canibu'n-Nakdi fi Felsefeti Ebi'l-Berakat el-BaŞdadi. Kahire: Daru'ş-Şuruk, 2004.
et-Temimi, ?Ali Muhammed. Duvelu'l-Muslimin ?Abra't-Tarih: el-Mustell min Da?irati'l-Me?arifi'l-Huseyniyye. Beyrut: Beytu'l-?İlm li'n-Nabihin, 1435/2014.
et-Tevhidi, Ebu Hayyan. el-Hevamil ve'ş-Şevamil. Tah. Ahmed Emin & Ahmed Sakr. Kahire: Lecnetu't-Te?lif ve't-Terceme ve'n-Neşr, 1370/1951.
Tunagöz, Tuna. "İslam Bilim Tarihinden Bir Sayfa: Risâle fi sebebi zuhûri'l-kevâkib leylen ve hafâihâ nehâran (İnceleme, Tenkitli Metin ve Çeviri)," Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 20:38 (2015/1), ss.39-82.
--------. "Ebû'l-Berakât el-Bağdâdî'de Tanrı Düşüncesi," Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2012.
Zambaur, Eduard K. M. von, Manuel de Généalogie et de Chronologie pour l'Histoire de l'Islam. Hannover: Librairie Orientaliste Heinz Lafaire,1927.
ez-Zehebi, Şemsuddin. Tarihu'l-İslam ve Vefeyatu'l-Meşahir ve'l-A?lam. Tah. Beşşar ?A. Ma?ruf. Beyrut: Daru'l-İarbi'l-İslami, 1424/2003.
İSAM, "Yazma Eserlerin Tahkikinde Takip Edilecek Esaslar," http://www.isam.org.tr/index.cfm?fuseaction=objects2.detail_content&cid= 64 (17.07.2016).