Allah Algısı Açısından 4. ve 5. Sınıf DKAB Ders Programı ve Kitaplarının İncelenmesi

Allah algısı, çocukluk döneminde oluşmaya başlayan ve zamanla bireyin bütün hayatına etki edebilen oldukça önemli bir algı türüdür. Bu anlamda çocukluk döneminde Allah algısı ile ilgili verilen her türlü eğitim ve öğretim yaşantısı önem kazanmaktadır. Bununla birlikte Allah algısının Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (DKAB) ders programlarında ve kitaplarında nasıl oluşturulduğuna dair ayrıntılı çalışmalara henüz rastlanmamaktadır. Araştırma, bu eksikliği biraz olsun gidermek için DKAB ders programı ve kitaplarını Allah algısı açısından incelemektedir. Bu doğrultuda araştırmanın iki temel hedefi vardır. Birinci hedef, örgün eğitimde ilk defa DKAB dersi görmeye başlayan ve somut işlemler döneminde olan 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin ders kitaplarında nasıl bir Allah tanımlaması ile karşılaştıklarını tespit etmektir. İkinci hedef ise bu tanımlamanın o yaş dönemindeki çocukların bilişsel ve duyuşsal gelişim düzeylerine uygun olup olmadığını ve çocukların olumlu yönde Allah algısı geliştirmelerine katkı sağlayıp sağlamadığını incelemektir. Çalışma, nitel araştırma yöntemi ve içerik analizi tekniği ile yürütülmüştür. Araştırma materyalini, 4. ve 5. sınıf DKAB ders programı ve kitapları oluşturmaktadır. Önceden belirlenen dört temel kategori ve araştırma materyalinde Allah’ı tanımlamak için kullanılan ifadeler temel alınarak analiz işlemleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sonucuna göre 4. ve 5. sınıf DKAB ders programı ve kitaplarında içsel süreçler açısından çocuktaki Allah algısını olumlu yönde desteklemeye yönelik bilinçli bir stratejinin belirlenmediği ve İslam inancındaki Allah’a yönelik olumlu bağlanma figürlerine gerektiği kadar yer verilmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Allah Algısı, Din Psikolojisi, DKAB Ders Programı ve Kitapları

An Analysis of the 4th and 5th Grade RCMK Curriculum and Textbooks in Terms of the Perception of God

The perception of God is a critical type of perception that begins to form in childhood and can affect the whole life of the individual over time. The perception of God acquired through childhood education is vital. However, no extensive studies on how the perception of God is formed in Religious Culture and Moral Knowledge (RCMK) curricula and textbooks in Turkey have been conducted. To address this gap in the field, this study examines RCMK syllabus and textbooks in terms of God perception. This study has two main objectives. The first is to determine what kind of God definition the fourth and fifth grade students are exposed to in their formal education. The second is to evaluate whether this definition is appropriate for children's cognitive and affective development levels, as well as whether it is a positive perception of God in terms of psychology of religion. Qualitative research method and content analysis technique were applied in the study. The research materials included the RCMK curriculum and textbooks for grades 4 and 5. The analysis was based on four predetermined categories and the expressions used in the research material to define God. The study's findings indicate that the fourth and fifth grade religious studies textbooks and curricula suffer from a lack of a strategy to support the child's perception of God and insufficiency of positive attachment figures towards God in teaching sources as proclaimed in Islamic faith.

Keywords:

Perception of God, Psychology of Religion, RCMK Curriculum and Textbooks,

PDF

___

Ainsworth, Mary D. “Patterns of infant-mother attachments: antecedents and effects on development.” Bulletin of the New York Academy of medicine 61:9 (1985): 771-791.
Akdemir, Salih. Son Çağrı Kur’an. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
Akın, Ahmet ve Ümran Akın. “Allah Algısı Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirliği.” Balkan Journal of Social Sciences/Balkan Sosyal Bilimler Dergisi 4:7 (2015): 0-0
Albayrak, Ahmet. “Ergenlerin Dini Gelişiminde Sevgi ve Korku Motifinin Etkinliği.” Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 1995.
Ay, Mahmut. “Tanrı Tasavvurlarının Politik Tasarımlara Yansıması.” AÜİFD XLVI: 2 (2005): 107-130.
Ay, Mehmet Emin. “Çocuklara Allah İnancının Öğretiminde Temel İlkeler.” Çocuk ve Medeniyet 6:12 (2021): 9-25.
Bakırcıoğlu, Rasim. “Ansiklopedik Eğitim ve Psikoloji Sözlüğü.” Ankara: Anı Yayıncılık, 2012.
Beck, Richard. “God as a Secure Base: Attachment to God and Theological Exploration.” Journal of Psychology and Theology 34:2 (2006): 125-132.
Benson, Peter ve Bernard Spilka. “God image as a function of self-esteem and locus of control.” Journal for the scientific study of religion 12:3 (1973): 297-310.
Bonab B., Ghobary, Maureen Miner ve P. Marie Therese. “Attachment to God in Islamic spirituality.” Journal Of Muslim Mental Health 772 (2013): 77-104.
Bowlby, John. Attachment and Loss, Seperation, anxiety and Anger. Volume II London-New York: Tavistock Institute-Basic Books, 1973.
Bowlby, John. A Secure Base Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. U.S.A and Great Britain: Basic Books; Routledge, 1988.
Buhârî, Ebû Abdillāh Muhammed b. İsmail. El-Cāmiʿu’s-Saḥīh. Tah. Muhammed Zuheyr b. Nâsır. Dāru Ṭavḳi’n-Necā(h), 1422.
Büyüköztürk, Şener, K. Ebru Çakmak, E. Özcan Akgün, Şirin Karadeniz ve Funda Demirel. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pagem Yayınları, 2020.
Cassidy, Jude ve Phillip Shaver. R. Handbook of Attachment. New York; London: The Guilford Press, 2008.
Can, Mücella. “Etkili İletişimde Ana Dilinin Önemi Üzerine Felsefi Bir Çözümleme.” Turcology Research 74 (2021): 315-323.
Cansoy, Ramazan ve Muhammet E. Türkoğlu, Verilerden Anlam İnşa Etme Süreci, Selahattin Turan (Dü.) içinde, Eğitimde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları, 2020.
Doğan, Rümeysa N. “God and Child: Children’s God Concept and Deadlock of Cognitive Stage Theories.” İlahiyat Tetkikleri Dergisi 59:1 (2023): 54-60.
Elkind, David. "The Origins of Religion in The Child." Review of Religious Research 12: 1 (1970): 35-42.
Evkuran, Mehmet. “İslâm düşünce geleneğinde Tanrı tasavvuru.” İslâmî İlimler Dergisi 2:1 (2007): 45-62.
Freud, Sigmund. Totem and Tabu. New York: Moffat, Yard and Company, 1919.
Gottlieb, Eli. “Dini Düşüncenin Gelişimi.” Çev. Cemil Osmanoğlu, Mustafa Ulu. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12:1 (2012):269-289.
Goldman, Ronald. “Düşünme ve Dine Tatbiki.” Çev. S. Akyürek. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11 (2001): 419-448.
Goldman, Ronald. Religious Thinking From Childhood to Adolescence, New York: The Seabury Press, 1968.
Güler, Özlem. “Tanrı'ya Yönelik Atıflar, Benlik Algısı ve Günahkarlık Duygusu.” Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2007.
Güler, Özlem. “Tanrı Algısı Ölçeği (TA): Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması.” AÜİFD 48:1 (2007): 131.
Güngör, Erol. Değerler Psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk. Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları, 1993.
Harms, Ernest. “The development of religious experience in children.” The American Journal of Sociology, 50:2 (1944): 112-122.
Hayta, Akif. “Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvuru.” Değerler Eğitimi Dergisi, 4:12 (2006): 29-63.
“İlkokul 4. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı.” Öğretim Programları Din Öğretimi Genel Müdürlüğü MEB, https://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14.
Kirkpatrick, Lee A. ve R. Phillip Shaver. “An Attachment-Theoretical Approach to Romantic Love and Religious Belief.” Personality and Social Psychology Bulletin 18:3 (1992): 266-275.
Kohlberg, Lawrence. “The development of children's orientations toward a moral order I. sequence in the development of moral thought.” Vita humana, 6 (1963): 11-33.
Köylü, Mustafa. “Çocukluk Dönemi Dini İnanç Gelişimi ve Din Eğitimi.” AÜİFD, 45:11 (2004):137-154.
Muslim, Ebu’l-Ḥuseyn Muslim b. el-Ḥaccāc. El-Cāmiʿu’s-Sahih. Tah.. Muhammed Fuād Abdülbaki. Dāru İḥyāi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, tsz.
“Ortaokul 5. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı.” Öğretim Programları Din Öğretimi Genel Müdürlüğü MEB, https://dogm.meb.gov.tr/www/ogretim-programlari/icerik/14
Oser, Fritz K. ve Paul Gmiinder. Religious Judgement: A Developmental Perspective. Birmingham, AL: Religious Education Press, 1991.
Öztabak, Muhammed, Ü. ve Suat Altıntaş. “Okul Öncesi ve İlkokul Öğrencilerindeki Allah Tahayyülünün İncelenmesi.” Talim: Journal Of Education in Muslim Societies and Communities 4:1 (2020): 43‒77.
Öztürk, Mualla. “Din Eğitimi ve Çocuk Ruh Sağlığı.” Türkiye 1. Din Eğitimi Semineri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları (1981): 206-210.
Ratcliff, Donald. Hanbook of Children Religious Education. Eugene, Oregon: Wipf and Stock Publishers, 2007.
Ruchgy, Wayne. J. “The Relationship of Mental Representation of God to Levels of Faith Development.” Doktora Tezi, The University of Detroit Mercy, Detroit, Michigan, 2004.
Rizzuto, Ana-Marie. The Birth of the Living God: A Psychoanalytic Study. Chicago: University of Chicago Press, 1979.
Parladır, Selahattin. “Din Eğitiminde Hedefler.” Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9 (1995): 79-102.
Piaget, Jean. “Piaget’s theory of cognitive development.” Childhood Cognitive Development: The Essential Readings 2 (2000): 33-47.
Piaget, Jean. Çocukta Zihinsel Gelişim. Çev. Hüseyin Portakal. İstanbul: Cem Yayınları, 1999.
Piaget, Jean. Çocuğun Ahlaki Yargısı. Çev. İdil Dündar. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
Vergote, Antonie. Din, İnanç ve İnançsızlık.. Çev. V. Uysal. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1999.
Tan, Hümeyra Nazlı. “Manevi İyi Oluş Uygulaması Yoluyla Yaşam Doyumu, Manevi Yönelim ve Mutluluk Yönelimlerinin İncelenmesi (Eğitimciler Örneği).” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2023.
Tan, Hümeyra Nazlı ve Mualla Yıldız. “Manevi İyi Oluş Kavramının Ortaya Çıkışı ve Tanımlanması.” Dini Araştırmalar Dergisi 25:63 (2022): 447-476.
Thackeray, Amanda, “M. Children’s Relational Perceptions of God.” Doktora Tezi, The Florida State Unv. College of Human Sciences, Florida ,2000.
Tütüncü, Mustafa. “Çocukta duygu ve heyecan eğitimi.” D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (1987): 265-284.
Winnicott, Donald, W. Playing and Reality. London: Tavistock Publication, 1971.
Yavuz, Kerim. Çocukta Dini Duygu ve Düşüncenin Gelişimi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1983, 1987.
Yıldız, Murat. Çocuklarda Tanrı Tasavvurunun Gelişimi. İzmir: İzmir İlâhiyat Vakfı Yayınları, 2007.
Yıldız, Mualla. “İlköğretim Öğrencilerinin Tanrı İmgesinin Belirlenmesi ve Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 2012.
Yıldız, Murat ve Vehbi Ünal. “Tanrı Tasavvuru ile Engelliliğe Yönelik Tutumlar Arasındaki İlişki.” İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6:4 (2017): 8-21.
Yılmaz, Semra. A. “İmam Hatip Ortaokulu Öğrencilerinde Allah Tasavvuru: İstanbul/ Esenler İlçesi Örneği.” Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2019.
Yiğit, Hulusi, Ö. Emine Doğan, Sümeyye Kırman, Furkan Özüdoğru ve Dilek Menküç. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 4. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2022.
Yiğit, Hulusi, Abdullah Açık, Ö. Emine Doğan ve E. Elif Dirlik. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 5. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: MEB Yayınları, 2022.