8/el-Enfāl Suresinin 48. ve 30. Ayetlerinin Tefsiri Çerçevesinde Şeytanın Temessülü İle İlgili İbn ‘Abbās’dan Nakledilen Rivayetler

Sahabe bazı Kur’an ayetlerini, nüzullerinden çok sonraki dönemlerde nüzul sürecinde meydana gelen bazı olaylarla irtibatlandırarak tefsir etmiştir. 8/el-Enfāl suresinin 48. ve 30. ayetlerinin tefsiri sadedinde zikredilen şeytanın temessülü olayı buna örnek oluşturmaktadır. İbn Abbās’dan gelen bir rivayete göre, şeytan Surāḳa b. Mālik şeklinde; diğer bir rivayete göre de Necid’li bir adam şeklinde insan formuna girerek temessül etmiştir. Bu çalışmada söz konusu olayla ilgili rivayetlerin kaynağı ve zikredilen ayetlerin tefsiriyle varsayılan ilişkisine dair bir analiz sunulmaktadır. Makale, analiz sonucunda, bu rivayetlerin İbn Abbās’ın re’y niteliği taşıyan kendi yorumları olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Şeytan, temessül, Surāḳa (Suraka), İbn Abbās (İbn Abbas), tefsir rivayeti

Remarks on the Tafsīr Reports from Ibn Abbās with Regard to Verses 48 and 30 of the sura 8/al-Anfāl about the Satan’s Impersonation

Remarks on the Tafsīr Reports from Ibn Abbās with Regard to Verses 48 and 30 of the sura 8/al-Anfāl about the Satan’s Impersonation The companions of the Prophet Muhammad interpreted some verses of the Qur’an by relating them to the events that happened at the time of their revelation. Commentaries made in regard to the exegesis of the verses 48 and 30 of the sura 8/al-Anfāl are examples of such exegetical attempts. Certain tafsīr reports have it that these verses concern the supposed impersonation of the Satan in human form. According to a report transmitted from Ibn Abbās, the Satan appeared in the form of Surāḳa b. Mālik, and another report has it that the Satan impersonated as a man from the region of Najd. This article offers an analysis of the sources of the reports concerning the Satan’s impersonation and of the supposed connection of these tafsīr narrations with the aforesaid verses. This study concludes that the reports at issue can at best be considered to be Ibn Abbās’ own personal opinions about these verses

Keywords:

Satan, impersonation, Surāḳa, Ibn Abbās, tafsīr reports,

PDF

___

el-Ālūsī, Ebū’l-Faḍl Şihābuddīn es-Seyyid Maḥmūd. Rūḥu’l-Me anī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠i’l- Arabī, tsz.
Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
Aydın, Muhammed. “Rivayet Tefsiri Kavramı ve Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri: Eleştirel Bir Yaklaşım,” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2:20 (2009), ss.1-32.
Bedevī, Aḥmed Aḥmed. Min Belāġati’l-Ḳur ān. Cīze: Nehḍatu Miṣr, 2005. el-Beġavī, Ebū Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mes ūd. Me ālimu’t-Tenzīl. Tah.
Muḥammed Abdullāh en-Nemr, Usmān Cum a Ḍumeyriyye, Suleymān Muslim el-Ḥarş. Riyad: Dāru Ṭaybe, 1409.
el-Belāẕurī, Aḥmed b. Yaḥyā b. Cābir. Kitāb Cumel min Enṣābi’l-Eşrāf. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1417.
el-Beyḍāvī, Nāṣiruddīn Ebū Sa īd Abdullāh b. Umer b. Muḥammed eş-Şīrāzī. Envāru’t-Tenzīl ve Esrāru’t-Te vīl. Tah. Muḥammed Abdurraḥmān elMer aşlī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠i’l- Arabī, 1418.
el-Beyhaḳī, Ebū Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn. el-Cāmi li-Şu abi’l-İmān. Tah. Abdul alī Abdulḥamīd Ḥamīd. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423.
el-Biḳā ī, Burhānuddīn Ebū’l-Ḥuseyn İbrāhīm b. Umer. Naẓmu’d-Durar fī Tenāsubi’l-Āyāti ve’s-Suvar. Kahire: Dāru’l-Kutubi’l-İslāmiyye, tsz.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008. ----------. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usulü. İstanbul: İFAV, 1989.
Çakan, İsmail Lütfü ve Muhammed Eroğlu. “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.1, ss.76-79.
Çap, Sabri. “Hadis İlminde Merfu-Mevkuf İlişkisi,” Yayınlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2008.
Çelebi, İlyas, “Şeytan” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.39, s.100.
Ebū Ḥayyān, Muḥammed b. Yūsuf b. Alī b. Yūsuf b. Ḥayyān el-Endelusī. elBaḥru’l-Muḥīṭ fī’t-Tefsīr. Tah. Ṣıdḳī Muḥammed Cemīl. Beyrut: Dāru’lFikr, 1420.
Ebū Zehra, Muḥammed. Zehratu’t-Tefāsīr. Byy: Dāru’l-Fikri’l- Arabī, tsz. el-Ferrā , Ebū Zekeriyyā Yaḥyā b. Ziyād. Me ānī’l-Ḳur ān. Tah. Muḥammed Alī enNeccār ve Aḥmed Yūsuf Necātī. Beyrut: Ālemu’l-Kutub, 1983.
el-Ḥācī, Muḥammed Umer. Mevsū atu’t-Tefsīr ḳable Ahdi’t-Tedvīn. Dimeşḳ: Dāru’l-Mektebī, 1427/2007.
İbn Abdilberr, Ebū Amr Yūsuf b. Abdullāh b. Muḥammed b. Abdilberr en-Nemīrī el-Endelusī. et-Temhīd li-mā fī’l-Muvaṭṭa mine’l-Me ānī ve’l-Esānīd. Tah.
Muṣṭafā b. Aḥmed el-Mullāvī ve Muḥammed b. Abdilkebīr el-Bekrī. Rabat: Vizāratu Umūmi’l-Evḳāf ve’ş-Şu ūni’l-İslāmiyye, 1387.
İbn Āşūr, Muḥammed eṭ-Ṭāhir. et-Taḥrīr ve’t-Tenvīr. Tūnis: ed-Dāru’t-Tūnisiyye li’n-Neşr, 1884.
İbn Aṭıyye el-Endelusī, Ebū Muḥammed Abdulḥaḳḳ b. Ġālib. el-Muḥarraru’l-Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l- Azīz. Tah. Abdusselām Abduşşāfi Muḥammed. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1422/2001.
İbn Ebī Ḥātim, Abdurraḥmān b. Muḥammed b. İdrīs er-Rāzī. Tefsīru’l-Ḳur āni’lAẓīm. Tah. Es ad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. Mekke: Mektebetu Nizār Muṣṭafā el-Bāz, 1997/1417.
İbn Fāris, Ebū’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Zekeriyyā. Mu cemu Meḳāyīsi’l-Luġa. Tah. Abdusselam Muḥammed Hārūn. Byy: Dāru’l-Fikr, 1399.
İbn Ḥibbān, Muḥammed b. Ḥibbān b. Aḥmed Ebū Ḥātim et-Temīmī el-Bustī. Kitābu’s̠-S̠iḳāt. Haydarabad: Dā iratu’l-Me ārifi’l- Us̠māniyye, 1393.
İbn Hişām, Ebū Muḥammed Cemāluddīn Abdulmelik b. Hişām b. Eyyūb. esSīratu’n-Nebeviyye. Tah. Muṣṭafā es-Saḳā, İbrāhīm el-Ebyārī, Abdulḥafīẓ eş-Şelebī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠i’l- Arabī, tsz.
İbn İsḥāḳ, Muḥammed b. İsḥāḳ b. Yesār el-Maṭlūbī. Kitābu’s-Siyer ve’l-Meġāzī. Tah. Suheyl Zekkār. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1398.
İbn Manẓūr, Ebū’l-Faḍl Muḥammed b. Cemāluddīn b. Mukerram. Lisānu’l- Arab. Beyrut: Dāru Ṣādir, 1414.
İbn Kes̠īr, Ebū’l-Fidā İsmā īl. Tefsīru’l-Ḳur āni’l- Aẓīm. Tah. Muṣṭafā Seyyid Muḥammed, Muḥammed Faḍl el- Ucmārī, Muḥammed es-Seyyid Raşād, Alī Aḥmed Abdulbāḳī ve Ḥasen Abbās Ḳuṭb. Kahire: Mu essesetu Ḳurṭuba, 1421/2000.
İbnu’l-Es̠īr, İzzuddīn Ebū’l-Ḥasen Alī b. Muḥammed el-Cezerī. Usdu’l-Ġābe fī Ma rifeti’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. Alī Muḥammed Mu avvid ve Ādil Aḥmed Abdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1424.
Karagöz, Mustafa. “Tefsirde Rivayet-Dirayet Ayrımının Ortaya Çıkışı ve Mahiyeti,” Bilimname: Düşünce Platformu 2:5 (2004), ss.45-60.
Karaman, Hayreddin, Ali Özek, İbrahim Kafi Dönmez, Mustafa Çağrıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007