Abdülkadir ERKUT

16523

8/el-Enfāl Suresinin 48. ve 30. Ayetlerinin Tefsiri Çerçevesinde Şeytanın Temessülü ile İlgili İbn Abbās'dan Nakledilen Rivayetler

Sahabe bazı Kuran ayetlerini, nüzullerinden çok sonraki dönemlerde nüzul sürecinde meydana gelen bazı olaylarla irtibatlandırarak tefsir etmiştir. 8/el-Enfāl suresinin 48. ve 30. ayetlerinin tefsiri sadedinde zikredilen şeytanın temessülü olayı buna örnek oluşturmaktadır. İbn Abbāsdan gelen bir rivayete göre, şeytan Surāḳa b. Mālik şeklinde; diğer bir rivayete göre de Necidli bir adam şeklinde insan formuna girerek temessül etmiştir. Bu çalışmada söz konusu olayla ilgili rivayetlerin kaynağı ve zikredilen ayetlerin tefsiriyle varsayılan ilişkisine dair bir analiz sunulmaktadır. Makale, analiz sonucunda, bu rivayetlerin İbn Abbāsın rey niteliği taşıyan kendi yorumları olarak değerlendirilmesi gerektiği sonucuna ulaşmaktadır.

Remarks on the Tafsīr Reports from Ibn Abbās with Regard to Verses 48 and 30 of the sura 8/al-Anfāl about the Satan s Impersonation

The companions of the Prophet Muhammad interpreted some verses of the Qur an by relating them to the events that happened at the time of their revelation. Commentaries made in regard to the exegesis of the verses 48 and 30 of the sura 8/al-Anfāl are examples of such exegetical attempts. Certain tafsīr reports have it that these verses concern the supposed impersonation of the Satan in human form. According to a report transmitted from Ibn Abbās, the Satan appeared in the form of Surāḳa b. Mālik, and another report has it that the Satan impersonated as a man from the region of Najd. This article offers an analysis of the sources of the reports concerning the Satan s impersonation and of the supposed connection of these tafsīr narrations with the aforesaid verses. This study concludes that the reports at issue can at best be considered to be Ibn Abbās own personal opinions about these verses.
PDF

___

  • el-Ālūsī, Ebū’l-Faḍl Şihābuddīn es-Seyyid Maḥmūd. Rūḥu’l-Me anī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, tsz.
  • Ateş, Süleyman. Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1989.
  • Aydın, Muhammed. “Rivayet Tefsiri Kavramı ve Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri: Eleştirel Bir Yaklaşım,” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2:20 (2009), ss.1-32.
  • Bedevī, Aḥmed Aḥmed. Min Belāġati’l-Ḳur ān. Cīze: Nehḍatu Miṣr, 2005.
  • el-Beġavī, Ebū Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mes ūd. Me ālimu’t-Tenzīl. Tah. Muḥammed Abdullāh en-Nemr, Usmān Cum a Ḍumeyriyye, Suleymān Muslim el-Ḥarş. Riyad: Dāru Ṭaybe, 1409.
  • el-Belāẕurī, Aḥmed b. Yaḥyā b. Cābir. Kitāb Cumel min Enṣābi’l-Eşrāf. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1417.
  • el-Beyḍāvī, Nāṣiruddīn Ebū Sa īd Abdullāh b. Umer b. Muḥammed eş-Şīrāzī. Envāru’t-Tenzīl ve Esrāru’t-Te vīl. Tah. Muḥammed Abdurraḥmān el-Mer aşlī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, 1418.
  • el-Beyhaḳī, Ebū Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn. el-Cāmi li-Şu abi’l-İmān. Tah. Abdul alī Abdulḥamīd Ḥamīd. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1423.
  • el-Biḳā ī, Burhānuddīn Ebū’l-Ḥuseyn İbrāhīm b. Umer. Naẓmu’d-Durar fī Tenāsubi’l-Āyāti ve’s-Suvar. Kahire: Dāru’l-Kutubi’l-İslāmiyye, tsz.
  • Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
  • ----------. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınları, 2005.
  • Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Usulü. İstanbul: İFAV, 1989.
  • Çakan, İsmail Lütfü ve Muhammed Eroğlu. “Abdullah b. Abbas b. Abdülmuttalib,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.1, ss.76-79.
  • Çap, Sabri. “Hadis İlminde Merfu-Mevkuf İlişkisi,” Yayınlanmamış doktora tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, 2008.
  • Çelebi, İlyas, “Şeytan” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.39, s.100.
  • Ebū Ḥayyān, Muḥammed b. Yūsuf b. Alī b. Yūsuf b. Ḥayyān el-Endelusī. el-Baḥru’l-Muḥīṭ fī’t-Tefsīr. Tah. Ṣıdḳī Muḥammed Cemīl. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1420.
  • Ebū Zehra, Muḥammed. Zehratu’t-Tefāsīr. Byy: Dāru’l-Fikri’l- Arabī, tsz.
  • el-Ferrā , Ebū Zekeriyyā Yaḥyā b. Ziyād. Me ānī’l-Ḳur ān. Tah. Muḥammed Alī en-Neccār ve Aḥmed Yūsuf Necātī. Beyrut: Ālemu’l-Kutub, 1983.
  • el-Ḥācī, Muḥammed Umer. Mevsū atu’t-Tefsīr ḳable Ahdi’t-Tedvīn. Dimeşḳ:Dāru’l-Mektebī, 1427/2007.
  • İbn Abdilberr, Ebū Amr Yūsuf b. Abdullāh b. Muḥammed b. Abdilberr en-Nemīrī el-Endelusī. et-Temhīd li-mā fī’l-Muvaṭṭa mine’l-Me ānī ve’l-Esānīd. Tah. Muṣṭafā b. Aḥmed el-Mullāvī ve Muḥammed b. Abdilkebīr el-Bekrī. Rabat: Vizāratu Umūmi’l-Evḳāf ve’ş-Şu ūni’l-İslāmiyye, 1387.
  • İbn Āşūr, Muḥammed eṭ-Ṭāhir. et-Taḥrīr ve’t-Tenvīr. Tūnis: ed-Dāru’t-Tūnisiyye li’n-Neşr, 1884.
  • İbn Aṭıyye el-Endelusī, Ebū Muḥammed Abdulḥaḳḳ b. Ġālib. el-Muḥarraru’l-Vecīz fī Tefsīri’l-Kitābi’l- Azīz. Tah. Abdusselām Abduşşāfi Muḥammed. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1422/2001.
  • İbn Ebī Ḥātim, Abdurraḥmān b. Muḥammed b. İdrīs er-Rāzī. Tefsīru’l-Ḳur āni’l-Aẓīm. Tah. Es ad Muḥammed eṭ-Ṭayyib. Mekke: Mektebetu Nizār Muṣṭafā el-Bāz, 1997/1417.
  • İbn Fāris, Ebū’l-Ḥuseyn Aḥmed b. Zekeriyyā. Mu cemu Meḳāyīsi’l-Luġa. Tah. Abdusselam Muḥammed Hārūn. Byy: Dāru’l-Fikr, 1399.
  • İbn Ḥibbān, Muḥammed b. Ḥibbān b. Aḥmed Ebū Ḥātim et-Temīmī el-Bustī. Kitābu’s̠ -S̠ iḳāt. Haydarabad: Dā iratu’l-Me ārifi’l- Us̠ māniyye, 1393.
  • İbn Hişām, Ebū Muḥammed Cemāluddīn Abdulmelik b. Hişām b. Eyyūb. es-Sīratu’n-Nebeviyye. Tah. Muṣṭafā es-Saḳā, İbrāhīm el-Ebyārī, Abdulḥafīẓ eş-Şelebī. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, tsz.
  • İbn İsḥāḳ, Muḥammed b. İsḥāḳ b. Yesār el-Maṭlūbī. Kitābu’s-Siyer ve’l-Meġāzī. Tah. Suheyl Zekkār. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1398.
  • İbn Manẓūr, Ebū’l-Faḍl Muḥammed b. Cemāluddīn b. Mukerram. Lisānu’l- Arab. Beyrut: Dāru Ṣādir, 1414.
  • İbn Kes̠īr, Ebū’l-Fidā İsmā īl. Tefsīru’l-Ḳur āni’l- Aẓīm. Tah. Muṣṭafā Seyyid Muḥammed, Muḥammed Faḍl el- Ucmārī, Muḥammed es-Seyyid Raşād, Alī Aḥmed Abdulbāḳī ve Ḥasen Abbās Ḳuṭb. Kahire: Mu essesetu Ḳurṭuba, 1421/2000.
  • İbnu’l-Es̠ īr, İzzuddīn Ebū’l-Ḥasen Alī b. Muḥammed el-Cezerī. Usdu’l-Ġābe fī Ma rifeti’ṣ-Ṣaḥābe. Tah. Alī Muḥammed Mu avvid ve Ādil Aḥmed Abdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1424.
  • Karagöz, Mustafa. “Tefsirde Rivayet-Dirayet Ayrımının Ortaya Çıkışı ve Mahiyeti,” Bilimname: Düşünce Platformu 2:5 (2004), ss.45-60.
  • Karaman, Hayreddin, Ali Özek, İbrahim Kafi Dönmez, Mustafa Çağrıcı, Sadrettin Gümüş, Ali Turgut. Kur’an-ı Kerim ve Açıklamalı Meali. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2007.
  • Karaman, Hayrettin, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kafi Dönmez, Sadrettin Gümüş. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
  • el-Ḳāsimī, Muḥammed Cemāluddīn. Meḥāsinu’t-Te vīl. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1424.
  • el-Ḳaṭṭān, Mennā b. Ḫalīl. Mebāḥis̠ fī Ulūmi’l-Ḳur ān. Riyad: Mektebetu l Me ārif li’n-Neşr ve’t-Tevzī , 1417.
  • el-Ḳurṭubī, Ebū Abdullāh Muḥammed b. Aḥmed b. Ebī Bekr. el-Cāmi li-Aḥkāmi’l-Ḳur ān. Tah. Abdullāh b. Abdulmuḥsin et-Turkī. Beyrut: Mu essesetu’r-Risāle, 2006/1427.
  • Ḳuṭb, Seyyid. Fī Ẓilāli’l-Ḳur ān. Dāru’ş-Şurūḳ: Kahire, 2003.
  • Mahmudov, Elşad. “Uşeyre Gazvesi,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.42, ss.229-230.
  • Mālik b. Enes. el-Muvaṭṭa . Tah. Muḥammed Muṣṭafā el-A ẓamī. Ebū Ẓabī: Mu essesetu Zāyid b. Sulṭān Āl Neheyān li’l-A māli’l-Ḫayriyye ve’l-İnsāniyye, 1425.
  • el-Māturīdī, Ebū Manṣūr Muḥammed b. Muḥammed b. el-Maḥmūd. Te vīlātu Ehli’s-Sunne. Tah. Mecdī Bāsellūm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 2005.
  • en-Nesefī, Abdullāh b. Aḥmed. Medāriku’t-Tenzīl ve Ḥaḳā iḳu’t-Te vīl. Tah. Yūsuf Alī Budeyvī. Beyrut: Dāru’l-Kelimi’ṭ-Ṭayyib, 1419.
  • en-Neysābūrī, Niẓāmuddīn el-Ḥasen b. Muḥammed b. el-Ḥuseyn el-Ḳummī. Tefsīru Ġarā ibi’l-Ḳur ān ve Raġā ibi’l-Furḳān. Tah. Zekeriyyā Umeyrāt. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1416.
  • er-Rāzī, Faḫruddīn. Mefātīḥu’l-Ġayb. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1401/1981.
  • Riḍā, Raşīd. Tefsīru’l-Ḳur āni’l-Ḥakīm. Kahire: Dāru’l-Menār, 1366/1947.
  • es-Sa'dī, Abdurraḥmān b. Nāṣir. Teysīru’l-Kerīmi’r-Raḥmān fī Tefsīri Kelāmi’l-Mennān. Beyrut: Mu essesetu’r-Risāle, 1423/2002.
  • es̠-S̠a'lebī, Ebū İsḥāḳ Aḥmed. el-Keşf ve’l-Beyān. Tah. Ebū Muḥammed b. Āşūr. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, 1422.
  • eṣ-Ṣan'ānī, Ebū Bekr Abdurrazzāḳ b. Hemmām. Tefsīr. Tah. Maḥmūd Muḥammed Abduh. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1419.
  • Sarıçam, İbrahim. “Müdlic (Benî Müdlic),” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.31, ss.473-474.
  • es̠-S̠e'ālibī, Abdurraḥmān b. Muḥammed b. Maḫlūf Ebū Zeyd. el-Cevāhiru’l-Ḥisān fī Tefsīri’l-Ḳur ān. Tah. Alī Muḥammed Mu avviḍ ve Ādil Aḥmed Abdulmevcūd. Beyrut: Dāru İḥyā i’t-Turās̠ i’l- Arabī, 1418/1997.
  • Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’an’ın Anlaşılmasında Esbabı Nüzulün Rolü. İstanbul: Şule Yayınları, 1994.
  • es-Suyūṭī, Celāluddīn. Tedrību’r-Rāvī fī Şerḥi Taḳrībi’n-Nevevī. Tah. Ebū Ḳuteybe Naẓar Muḥammed el-Fāryābī. Beyrut: Mektebetu’l-Kevs̠ er, 1410.
  • eṭ-Ṭaberī, Ebū Ca fer Muḥammed b. Cerīr. Cāmi u’l-Beyān fī Te vīli Āyi’l-Ḳur ān. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1420.
  • eṭ-Ṭayyār, Musā id Suleymān b. Nāṣir. Mefhūmu’t-Tefsīr ve’t-Te vīl ve’l-İstinbāṭ ve’t-Tedebbur ve’l-Mufessir. Riyad: Dāru İbni’l-Cevzī li’n-Neşr ve’t-Tevzī , 1422.
  • ----------. Şerḥu Muḳaddime fī Uṣūli’t-Tefsīr li-İbn Teymiyye. Al-Dammām: Dāru İbni’l-Cevzī li’n-Neşr ve’t-Tevzī ,1426.
  • el-Vāḳidī, Muḥammed b. Umer b. Vāḳid es-Sehmī. el-Meġāzī. Tah. Marsden Jones. Beyrut: Dāru’l-A lemī, 1409.
  • Uslu, Recep. “Hums,” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), c.18, ss.364-365.
  • Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yayın-Dağıtım, tsz.
  • ez̠ -Z̠ehebī, Muḥammed Ḥuseyn. et-Tefsīr ve’l-Mufessirūn. Kahire: Dāru’l-Ḥadīs̠, 1426.
  • ez-Zemaḫşerī, Ebū’l-Ḳāsim Cārullāh Maḥmūd b. Umer b. Muḥammed. el-Keşşāf an Ḥaḳā iḳi Ġavāmiḍi’t-Tenzīl ve Uyūni’l-Eḳāvīl fī Vucūhi’t-Te vīl. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1415.
  • ez-Zerkeşī, Bedruddīn Muḥammed b. Abdullāh. el-Burhān fī Ulūmi’l-Kur ān. Tah. Muḥammed Ebū l-Faḍl İbrāhīm. Kahire: Mektebetu Dāri’t-Turās̠ , 1404.
  • ez-Zurḳānī, Muḥammed Abdul aẓīm. Menāhilu’l- İrfān fī Ulūmi’l-Ḳur ān. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1416.
Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1301-0522
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1952
  • Yayıncı: ANKARA ÜNİVERSİTESİ > İLAHİYAT FAKÜLTESİ
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Ādābu’l-Bahs Devrimine Doğru Son Evrim: Burhānuddīn en-Nesefī’nin el-Fusūl’ü

Necmettin PEHLİVAN, Hadi Ensar CEYLAN

Ādābu'l-Baḥs̱ Devrimine Doğru Son Evrim: Burhānuddīn en-Nesefī'nin el-Fuṣūl'ü

Hadi Ensar CEYLAN, Necmettin PEHLİVAN

En Erken Siyer Metinlerinin Yeniden İnşası: ‘Urve b. ez-Zubeyr Külliyatında Hicret

Andreas GÖRKE, Gregor SCHOELER, ÖZDEMİR Öznur Çev.:

Temmām Ḥassān'ın Dil Anlayışı: Karineler Teorisi

Yaşar DAŞKIRAN

Yasin MERAL

Marta Harnecker. 21. Yüzyıl Sosyalizmi ve Latin Amerika. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2010. Çev. Barış Baysal. 132. ISBN: 978-6055679521

Tamer YILDIRIM

Aquinas'ın Eleştirileri Bağlamında İbn Sīnā'nın Sudûr Nazariyesinin Değerlendirilmesi

Ata Mehmet AZ

8/el-Enfāl Suresinin 48. ve 30. Ayetlerinin Tefsiri Çerçevesinde Şeytanın Temessülü İle İlgili İbn ‘Abbās’dan Nakledilen Rivayetler

Abdülkadir ERKUT

Temmām Ḥassān’ın Dil Anlayışı: Karineler Teorisi

Yaşar DAŞKIRAN

Aquinas’ın Eleştirileri Bağlamında İbn Sīnā’nın Sudûr Nazariyesinin Değerlendirilmesi

Mehmet Ata AZ