ROMA HUKUKU’NDA TARAFLARDAN BİRİNİN ÖLÜMÜNÜN VEKÂLET SÖZLEŞMESİNE ETKİSİ

Roma Hukuku’nda vekâlet sözleşmesi, vekile başkasının hesabına hareket etmesi için yetki veren bir sözleşmedir. Vekâlet sözleşmesi, Roma Hukuku sözleşmeler sisteminde dostluğa dayanan ve ücretsiz yapılan bir sözleşme olması nedeniyle özel bir yere sahiptir. Vekâlet sözleşmesinin konusunun bir işin görülmesi olması ve vekâlet sözleşmesinin temelinde güven unsurunun yer alması sebebiyle; vekilin kişisel özellikleri, bilgisi, becerileri ve tecrübesi bu sözleşmede önemli rol oynar. Bu nedenle ele alınması gereken iki sorunsal bulunmaktadır. Bunlar, mandatum morte solvitur ve mandatum post mortem’dir. Mandatum morte solvitur prensibine göre; taraflar arasındaki güven ilişkisine ve dostluğa dayanan bir sözleşme olduğu için taraflardan birinin ölümü vekâlet sözleşmesini sona erdirir. Mandatum post mortem konusu incelendiğinde ise tarafların ölümünden sonra ifa edilecek vekâlet sözleşmelerinin Roma Hukuku’nda geçersiz sayıldığı görülmektedir. Roma Hukuku’na ilişkin kaynaklarda bu konu müvekkil ve vekil açısından ayrı ayrı incelenmiştir. Vekilin ölümü halinde ifa edilecek vekâlet sözleşmesi “mandatum post mortem mandatarius”, müvekkilin ölümü halinde ifa edilecek vekâlet sözleşmesi ise “mandatum post mortem mandator” olarak ifade edilmiştir.

The Impact of the Death of One of the Parties on the Contract of Mandate in the Roman Law

In Roman law, contract of mandate is an agreement that authorizes the mandatary to act on someone else’s account. As the contract of mandate is based on friendship and is gratuitous, it has a special place in the contracts system of the Roman law. Since the subject of contract of mandate is the execution of a commission and the trust element is the basis of the contract of mandate; the mandatary's personal characteristics, knowledge, skills and experience play an important role in this agreement. Therefore, there are two issues that need to be examined. These are mandatum morte solvitur and mandatum post mortem. According to the mandatum morte solvitur principle; the death of one of the parties terminates the contract of mandate since this contract is based on trust and friendship. When the issue of mandatum post mortem is examined, it is seen that the contract of mandate which will be executed after the death of the parties is invalid in Roman law. In the event of death of the mandatary, contract of mandate is expressed as “mandatum post mortem mandatarius” and in the case of the death of the mandator, the contract of mandate is expressed as “mandatum post mortem mandator”.

PDF

___

ARAL, F./AYRANCI, H.; Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 9. Baskı, 2012.
BAYGIN, C.; Türk Hukukuna Göre İstisna Sözleşmesinde Ücret ve Tabi Olduğu Hükümler, İstanbul, 1999.
BİLGE, N.; Borçlar Hukuku, Özel Borç Münasebetleri, Ankara 1971.
BUCKLAND, W.W.; A Textbook of Roman Law (Textbook), Cambridge, 2008.
BUCKLAND, W.W./ McNAIR, A. D; Roman Law and Common Law, Cambridge, 1963.
CARCOPINO, J.; Daily Life in Ancient Rome, Pelican, 1956.
DI MARZO, S., Roma Hukuku (Çev.: UMUR, Z.), İkinci Baskı, İstanbul, 1959.
DU PLESSIS, P. J.; Letting and Hiring in Roman Legal Thought 27 BCE- 284 CE, Edinburgh, 2012.
EREN, F.; Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Borçlar Genel), 18. Baskı, Ankara, 2015.
EREN, F.; Borçlar Hukuku Özel Hükümler, (Borçlar Özel), 2. Baskı, Ankara, 2015.
EREN, F.; İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Borçları ve Bu Borçların Yerine Getirilmemesinin Sonuçları (II), İnşaat Sözleşmeleri (Yönetici-İşletmeci- Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer), Ankara 1996.
FRIER, B., W.; Landlords and Tenants in Imperial Rome, 1980.
GÜMÜŞ, M. A.; Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Cilt II, 3. Bası, İstanbul, 2014.
HONIG, Richard; Roma Hukuku, (Çev.: Şemseddin TALİP). İstanbul, 1938.
KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Ö.; Iustinianus Zamanına Kadar Roma’da İş İlişkileri, Ankara, 1976.
KARADENİZ-ÇELEBİCAN, Ö.; Roma Eşya Hukuku, Ankara 2000
KARAGÖZ, H.; Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, İstanbul, 2010.
KASER, M.; Roman Private Law, Hamburg, 1964.
KOSCHAKER, P./ AYİTER, K.; Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, Ankara, 1977.
KURAL, O.C./KILIÇBAY, E./İZMİR, H.; İnşaat ve İhale Hukuku, Ankara 1988.
LEE, R. W.; The Elements of Roman Law, 4th edition, London, 1956.
LIVIUS, T., The History of Rome, Books 1-8, 2008.
MAYER-MELY, T.; Locatio Conductio, Viyana, 1956.
NICHOLAS, B.; An Introduction to Roman Law, Oxford, 010.
RADO, T.; Gaius Institutiones Borçlar Kısmı (Institutiones), Ankara, 1953.
RADO, T.; Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku (Borçlar Hukuku), İstanbul, 1997.
ROBY, H. J.; Roman Private Law, Vol. II, Cambridge, 1902.
SCHULZ, F.; Classical Roman Law, Oxford, 1992.
SELİMOĞLU, Y. E.; Eser Sözleşmesi, Ankara, 2015.
SOMER, P.; Roma Hukukunda İstisna Akdi (Locatio Conductio Operis), Derin Yayınevi, İstanbul, 2008.
TAHİROĞLU, B.; Roma Borçlar Hukuku; İstanbul 2000.
TANDOĞAN, H.; Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, c. II, İstisna ve Vekalet Sözleşmeleri, Vekaletsiz İş Görme, Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri, İstanbul, 1989.
TÜREGÜN, N. ; FIDIC Açısından İnşaat Sözleşmeleri, İnşaat Sözleşmeleri Yöneticiİşletmeci Mühendis ve Hukukçular İçin Ortak Seminer (Ankara, 18-29 Mart 1996), s.249-285.
UMUR, Z.; Iustinianus Institutiones (Institutiones), İstanbul, 1983.
UMUR, Z.; Roma Hukuku Ders Notları (Ders Notları), Beta Yayınları, Tıpkı 3. Basım, İstanbul, 2010.
UMUR, Z.; Roma Hukuku Lugatı (Lugat), İstanbul, 1983.
UYGUR, T. ; Açıklamalı İçtihatlı Borçlar Kanunu, Özel Borç İlişkileri, C.5, Ankara 1993.
VELİDEDEOĞLU, H. V./ÖZDEMİR, R.; Türk Borçlar Kanunu Şerhi (Genel-Özel), Ankara, 1987.
WATSON, A.; The Law of Obligations in the Later Roman Republic; Oxford, 1995.
WATSON, A.; The Digest of Justinian, Vol. 2, University of Pennsylvania Press, 1998.
WATSON, A.; The Digest of Justinian, Vol. 3, University of Pennsylvania Press, 1998.
YAVUZ, C.; Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 9. Bası, İstanbul, 2014.
ZEVKLİLER, A./ GÖKYAYLA, E. ; Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 13. Bası, Ankara, 2013.
ZIMMERMANN, R.; The Law of Obligations Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford, 1996.