Güncel gelişmelerin ışığında çekten doğan yabancı unsurlu uyuşmazlıklara uygulanacak hukukun tespiti

Bir ödeme vasıtası olarak çek ticarî hayatta yaygın şekilde kullanılmaktadır. Çekin düzenlenmiş olduğu ülke dışında da tedavül etmesi çok sık görülen bir durumdur. Dolayısıyla çekle ilgili işlemlerin farklı ülkelerin sınırları içinde yapılması icap edebilir. Bu nedenle, uluslararası ticaret alanında çekle ilgili olarak yabancı unsurun varlığıyla sık karşılaşılmakta, çeşitli kanunlar ihtilâfı hukuku meseleleri ortaya çıkmaktadır. Kambiyo senetleri hukuku alanında iki büyük sistemin varlığı söz konusudur. Bunlardan ilki, Cenevre Konvansiyonlarını önemli ölçüde benimseyen Cenevre Konvansiyonları sistemi, diğeri de 1882 tarihli Bills of Exchange Acti esas alan Anglosakson hukuk sistemidir. Türkiye gibi Cenevre Konvansiyonları sistemini benimseyen hukuk çevrelerinde kambiyo senetlerinin mücerretliği ilkesi ön plândadır. Dolayısıyla çeke uygulanacak hukuka ilişkin olarak kanunlar ihtilâfı kuralları, kambiyo senedinin temelinde yatan ilişkiye bakılmaksızın, bağımsız olarak düzenlenmektedir.Türk Ticaret Kanununda yer alan çeke ilişkin kanunlar ihtilâfı kurallarının kaynağı, 1931 yılında kabul edilen Çeklere İlişkin Bazı Hukuk Đhtilâflarının Çözümüne Dair Cenevre Konvansiyonu hükümleridir. Söz konusu Konvansiyon hükümleri dolaylı yoldan 6762 sayılı Türk Ticaret Kanununa alınmıştır. Çalışmamızda yabancı unsurlu çekten doğan uyuşmazlıklara uygulanacak hukuka ilişkin, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununda yer alan hükümler değerlendirilecektir. Aynı zamanda çalışmada çek başta olmak üzere kambiyo senetlerinde kanunlar ihtilâfına ilişkin bazı yargı kararlarına da yer verilecektir.

The Determination of applicable law to disputes with foreign element arising from cheque in light of current devolepments

The cheques as the payment devices are widely used in commercial life. It is widely observed that a cheque may be on the circulation in the countries other than in which they have been issued. For this reason, a cheque may appear to be on circulation beyond the border of the country of issuance. Thus, the existence of a foreign element in international commerce as regards the cheques and this leads to the issues of conflicts of laws. Broadly, one may discern two systems in the law of bills of exchange. One of these is the system of Geneva Conventions; the other is the AngloSaxon system which is based on the Bills of Exchange Act of 1882. In the zones where the Geneva Conventions system is endorsed, the principle of abstraction is pertinent. Therefore, the conflict of law rules pertaining to the cheques is regulated in an abstract manner, without considering the rapport behind the bill of exchange. The legal source of Turkish conflict of laws about the cheques as specified in the Turkish Commercial Law is the set of provisions in the Geneva Convention for the Settlement of Certain Conflicts of Laws in Connection with Cheques of 1931. The relevant provisions of this Convention have been directly adopted in the Turkish Commercial Law no 6762. In our study, we will evaluate the provisions in the Turkish Commercial Law no. 6102 that will enter into force on 1 July 2012. Also in this study, judicial decisions on bill of exchange and on particularly cheques will be mentioned.

PDF

___

Arat, Tuğrul. (1970). Ticaret Şirketlerinin Tâbiiyeti. Ankara.
Arık, Fikret K. (1941). Muaddel İsviçre Borçlar Kanununda Ticaret Senetlerinden Doğan Kanun Çatışmaları. Siyasi İlimler Mecmuası, Yıl: 11, S. 125, s. 198-203.
Aygün, Mesut. (2008). Milletlerarası Özel Hukukta Kambiyo Senetleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Berki, Osman Fazıl. (1971). Türk Hukukunda Kanun İhtilâfları. B. 2, Ankara.
Berki, Osman Fazıl. (1961). Kambiyo Senetlerinde Ehliyetten Doğan İhtilâflar. BATİDER, C. I, S. 2, s. 143-148 (Ehliyet).
Briggs, Adrian. (2002). The Conflict of Laws. London: Oxford University Press.
Çelikel, Aysel/Erdem, B. Bahadır. (2012). Milletlerarası Özel Hukuk. B. 11, İstanbul: Beta Yayınevi.
Devres, M. N. (1936). Ticarî Senetlerde Kanunlar İhtilâfı. Adliye Ceridesi, S. 13, s. 784-813.
Doğan, Vahit. (2010). Milletlerarası Özel Hukuk. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Domaniç, Hayri. (1990). Türk Ticaret Kanunu Şerhi C. IV: Kıymetli Evrak Hukuku ve Uygulaması. İstanbul.
Eriş, Gönen. (2004). Açıklamalı, İçtihatlı ve Uygulamalı Çek Hukuku. B. 5, Ankara.
Ertekin, Erol/ Karataş, İzzet. (1996). Uygulamada Ticari Senetler (Menfi Tespit ve İstirdat Davaları ile 3167 Sayılı Çek Yasası Hakkında Açıklama-Uygulama: Poliçe, Bono, Çek), B. 2, Ankara: Yetkin Yayınevi.
Göğer, Erdoğan. (1975). Devletler Hususî Hukuku (Kanunlar İhtilâfı). B. 3, Ankara.
Hirsch, Ernst E. (1939). Ticaret Hukuku Dersleri - C. III (Kıymetli Evrak), İstanbul.
Kocaimamoğlu, Sururi. (1959). Ticari Senetler Tatbikatı ve Banka Muameleleri. Ankara.
Kocasakal, Hatice Özdemir. (2001). Doğrudan Uygulanan Kurallar ve Sözleşmeler Üzerindeki Etkileri. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları.
Nomer, Ergin. (2012). Devletler Hususi Hukuku. B. 19, İstanbul: Beta Yayınevi.
North, P. M./ Fawcett, J. J. (2004). Cheshire and Norths Private International Law. Thirteenth Edition, London: Oxford University Press.
Özdemir, Hatice. (1999). Kambiyo Taahhütlerinin Şekil Bakımından Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk. Nihal Uluocaka Armağan, İstanbul, s. 261-276 (Şekil).
Özdemir, Hatice. (1993). Kambiyo Senetlerine İlişkin Kanunlar İhtilâfı Kuralları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul (Kanunlar İhtilâfı).
Öztan, Fırat. (1997). Kıymetli Evrak Hukuku. B. 2, Ankara: Turhan Kitabevi.
Öztan, Fırat. (1975). Kambiyo Senetlerine Benzeyen Senetler. M. Koloğlu Armağanı. Ankara, s. 547-566.
Rabel, Ernst. (1958). The Conflict of Laws A Comparative Study Volume 4: Property, Bills and Notes, Inheritance, Trusts, Application of Foreign Law, Intertemporal Relations. Ann Arbor: University of Michigan Law School Press.
Seviğ, Muammer Raşit/ Seviğ, Vedat Raşit. (1992). Devletler Hususî Hukuku, B. 3, İstanbul.
Seviğ, Vedat Raşit. (1957). Ticarî Sahadaki Kanunlar İhtilâfı, İstanbul (Ticari Saha).
Tekinalp, Gülören. (2009). Milletlerarası Özel Hukuk (Bağlama Kuralları). B. 10, İstanbul: Beta Yayınevi, 2009.
Tekinalp, Ünal. (1999-2000). İleri Keşide Tarihli (Vadeli) Çeklere İlişkin Bir Öneri, MHB, Yıl: 19-20, S. 1-2 (Aysel Çelikele Armağan), s. 923- 932.
Tiryakioğlu, Bilgin. (1996). Taşınır Mallara İlişkin Milletlerarası Unsurlu Satım Âkitlerine Uygulanacak Hukuk. Ankara.
Tiryakioğlu, Bilgin/Aygün, Mesut/ Küçük, Esin. (2010). Türk Uluslararası Özel Hukuk Mevzuatı. B. 5, Ankara: Yetkin Yayınevi.
Yılmaz, İlhan. (2001). Türk Hukukunda Yabancılık Unsuru Bakımından Çek. Turhan Tûfan Yüceye Armağan. İzmir, s. 269-295.