Sosyal Bilgiler Ders Kitabı ve Öğretim Programının Engellilik Açısından İncelenmesi

Bu araştırma, İlkokul ve Ortaokul Sosyal Bilgiler Ders Kitabı (SBDK) ve Öğretim Programı’nın (ÖP) engellilik açısından incelenmesini amaçlamaktadır. Araştırma ile engelliliğe ilişkin kavramların, konu/temaların İlkokul ve Ortaokul SBDK ve ÖP’nda ne şekilde, kaç kez ve hangi bağlamlarda ele alındığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu araştırmada nitel araştırma yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın veri toplama süreci Eylül 2018’de başlayıp Şubat 2019'de tamamlanmıştır. Araştırmanın verileri doküman incelemesi yoluyla elde edilmiş ve elde edilen veriler doküman incelemesi aşamalarına uygun olarak içerik analizi tekniğiyle incelenmiştir. Araştırma sonucu genel olarak değerlendirildiğinde; Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından hazırlanan Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı’ndan (SBDÖP) yer alan öğrenme alanının hepsinde ele alınan toplam 33 kazanımdan sadece iki kazanım ile engellilik olgusuna yer verilmiştir. Ayrıca ders kitaplarında ise toplam 33 farklı kavram ile engellilik konusuna dikkat çekilmiştir. Araştırma bulguları çerçevesinde, engellilik olgusuna ilişkin mevcut kaynaklardaki eksiklerin giderilmesine yönelik bir dizi önemli öneriden bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler dersi, öğretim programı, engellilik olgusu, sosyolojik bakış

This study aims to examine the Social Studies Textbook (SST) and Curriculum of Primary and Secondary Schools in terms of disability. The study tries to figure out how, how many times and in what contexts the concepts and themes related to disability are handled in the SST and Curriculum of Primary and Secondary Schools. Qualitative research approach has been adopted in this research. Data collection process started in September 2018 and finished in February 2019. The data of the study were obtained by document analysis and the data were analyzed with the content analysis technique in accordance with the stages of document review. The results show, in general, only two acquisitions out of the learning areas covered by the Social Studies Curriculum prepared by the Ministry of National Education. In this area of learning, 33 grades in the 4th and 5th grades of the primary school and 33 in the 6th grade and 31 in the 7th grade are given. With only two acquisitions, all of these gains were included in the disability phenomenon. A total of 26 different concepts and 8 visuals in the textbooks have focused attention on the issue of disability. Therefore, it has been concluded that the concept of disability in the SST and Curriculum is treated very little. At the end of the research, a number of suggestions have been made to eliminate the shortcomings in the existing sources of disability.

Keywords:

Social studies course, curriculum, disability phenomenon,

PDF

___

Anıl, H. (1999). İlköğretim kurumlarında uygulanan sosyal bilgiler programının değerlendirilmesi [The evaluation of social studies programme in the elementary schools] (Yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler [Research methods, techniques and principles in social sciences]. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Bauman, Z. (2015). Sosyolojik düşünmek [Thinking sociologically]. (A. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal kitabın yayın tarihi 1990)
Berkant, H. G., & Atmaca, Y. (2013). Altıncı ve yedinci sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının insan hakları ve demokrasi kavramlarının incelenmesi [Evaluation of usage of some historical concepts in the social studies textbooks]. Turkish Studies, 8(12), 179-198.
Binbaşıoğlu, C. (1981). Özel öğretim yöntemleri [Special teaching methods]. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi. Bourdieu, P. (2015). Ayrım beğeni yargısının toplumsal eleştirisi [The distinction social criticism of the judgment]. (D. F. Şannan & A. G. Berkkurt, Çev.). Ankara: Heretik Yayıncılık. (Orijinal kitabın yayın tarihi 1979)
Bourdieu, P. (2016). Akademik aklın eleştirisi pascalca düşünme çabaları [Pascalian meditations]. (P. B. Yalım, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal kitabın yayın tarihi 1997) Çayır K., & Ergün, M. (2017). Ders kitaplarında engellilik [Disability in textbooks]. http://secbir.org/images/haber/2012/07 /derskitaplarindaengellilik_rapor.pdf adresinden edinilmiştir.
Çopuroğlu, Y. C. & Mengi A. (2014). Toplumsal dışlanma ve otizm. [Social exclusion and autism]. Turkish Studies, 9(5), 607-626, doi: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6708
Demir, A. (2018). Bourdieu’nun kavramları doğrultusunda ilişkisel olarak fiziksel engelliliğin kültürel inşası: Konak örneği [The cultural buildıng of physical disability in relationship with the concepts of the bourdieu: Case of Konak]. Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(29), 3777-3786.
Depelteau, F. (2015). Relational sociology, pragmatism, transactions and social fields. International Review of Sociology-Revue Internationale de Sociologie, 25(1), 45-64.
Deveci, H. (2005). Sosyal bilgiler dersinde gazete kullanımı. [Using the newspaper in social studies]. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 4(3), 159-166.
Erden, M. (1998). Sosyal bilgiler öğretimi [Teaching social studies]. İstanbul: Alkım Yayınevi.
Goffman, E. (2016). Günlük yaşamda benliğin sunumu [Presentation of self in daily life]. (B. Cezar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal kitabın yayın tarihi 1956)
Hunkins, F. P., Jeter, J., & Maxey P. F. (1982). Social studies in the elementary school. Columbus, Ohio: Merrill.
İpek, İ. (2011). İlköğretim 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında vatandaşlık eğitiminin sosyal bilgiler öğretim programındaki hedeflere uygunluğu yönünden incelenmesi [Assessment of citizen education primary 6th and 7th grade social studies course book and objectives of social studies teaching’s curriculum in terms of appropriateness] (Yüksek lisans tezi). Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
Kasper, D. (2015). Sosyolojiyi dinamik ilişkilere odaklanarak geliştirmek. (Ö. Akkaya, Çev.). F. Depelteau & C. Powell (Eds.), İlişkisel sosyoloji: Ontolojik ve teorik yönelimler [Conceptualizing relational sociology: Ontological and theoretical issues] içinde (ss. 111-140). Ankara: Phoenix Yayınevi.
Mengi, A. (2014). Sosyolojik boyutlarıyla otizm [Sociological dimensions of autism] (Doktora tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2017). MEB istatistikleri. Örgün eğitim. http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_09/06123056_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2017_201 8.pdf adresinden edinilmiştir.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018a). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı [Elementary school grade 4 social studies book]. Ankara: Tuna Maatbacılık.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018b). Ortaokul 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı [Middle school grade 5 social studies book]. Ankara: Anadolu Yayıncılık.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018c). Ortaokul 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı [Middle school grade 6 social studies book]. Ankara: MEB Yayınları.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018d). Ortaokul 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı [Middle school grade 7 social studies book]. Ankara: MEB Yayınları.
Millî Eğitim Bakanlığı [Ministry of National Education] (2018e). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı [Social studies curriculum]. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686- SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI %20.pdf adresinden edinilmiştir.
National Council for the Social Studies (1994). Curriculum standards for social studies: expectations of excellence. Washington DC: National Council For The Social Studies.
Sunal, C. S., & Haas, M. E. (2005). Social studies for the elementary and middle grades: A constructivist approach. Boston: Allyn and Bacon.
Tabachnick, B. R. (1991). Social studies: Elementary-school programs. In A. Lewy (Ed.), International encyclopedia of curriculum (pp. 725-731). Oxford: Pergamon.
Türkiye İstatistik Kurumu [Turkish Statistical Institute] (2002). Türkiye özürlüler araştırması. (2002). https://kutuphane.tuik.gov.tr/pdf/0014899.pdf adresinden edinilmiştir.
World Health Organization [WHO] (2011). World report on disability. Retrieved from https://www.who.int/disabilities/world_report/2011/en/