İlköğretim Ders Kitaplarındaki Kadın ve Erkek Resimlerine İlişkin Bir İnceleme
Bu çalışmanın amacı, İlköğretim 1. Sınıf Abece ve Türkçe kitaplarında yer alan yetişkin figürlerinin, cinsiyetlerine göre, kimlerle birlikte gösterildiklerini, eylemlerini, içinde bulundukları mekânları ve bağlantıda oldukları nesneleri, araştırma için oluşturulmuş kategorileri kullanarak belirlemek ve değerlendirmektir. Araştırmanın, yüzde ve kay-kare analizleri kullanılarak elde edilen bulgularından bazıları şunlardır: Hem kadın hem erkek figürler, en çok, "çocuklar" ile, ikinci olarak da "aile"leri ile birlikte gösterilmektedirler. Kadın figürler, en çok "ev ve ev çevresi"nde, erkek figürler, en çok "dış mekân"larda sergilenmektedirler. Kadın figürler, en çok "çocuğa yönelik"; erkek figürlerse, en çok "kamu ve iş yaşamı"yla ilgili etkinlikler içinde resmedilmektedirler. Kadın figürler, "özel", erkek figürlerse, "kamusal" nesnelerle daha fazla gösterilmektedirler. Bu bulgular, geleneksel cinsiyet rollerine ilişkin kalıp yargıların kitaplara da yansıdığını göstermektedir.
A Research on Male and Female Figures in the Elementary School Textbooks
The aim of the study was to evaluate adult figures on the pictures in the Turkish and Alphabet textbooks for elemantary schools, grade 1. The adult figures were examined in terms of their actions, people whom they were presented with, places where they were shown, objects which they were connected with. Results of the study revealed that both men and women were presented with “children” mostly; the women were shown at “home and home environments” while the men were presented at “outdoors”. On the pictures, the women were shown mostly while they were in the actions “related with children”; on the other hand, the men were in the actions “related with public and work.” The pictures also showed that the women were connected with “private” objects while the men were connected with “public” ones. The findings of the study showed that gender stereotypes have been transfered to children through textbooks as well as the whole educational system.
___
- Alkan, C. (1995). Eğitim teknolojisi. (4. baskı). Ankara: Atilla Kitabevi.
- Altbach, P. (1991). Textbooks: The international dimension. M. W. Apple ve L. K. Christian-Smith (Eds.) The politics of the textbooks içinde. (s.242-259). New York: Routledge.
- Althusser, L. (1994). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (çev: Y. Alp ve M. Özışık) (4. baskı). İstanbul: İletişim.
- Apple, M. W. ve Christian-Smith, L. K. (1991). The politics of the textbooks. M. W. Apple ve L. K. Christian-Smith (Eds.) The politics of the textbooks içinde. (s.1-21). New York: Routledge.
- Arslan, Ş. A. (2000). Ders kitaplarında cinsiyetçilik. Ankara: Başbakanlık KSSGM.
- Béreaud, S. R. (1975). Sex role images in French children books. Journal of Marriage and the Family, 37, 194-207.
- Bierstedt, R. (1955). The writers of textbooks. L. J. Cronbach (Ed.) Text materials in modern education içinde. (s.96-129). Urbana, Illinois: University of Illinois Press.
- Blackledge, D. ve Hunt, B. (1993). Sociological interpretations of education. London: Routledge.
- Braidotti, R. (1991). Patterns of dissonance: A study of women in contemporary philosophy. Cambridge: Polity.
- Coşkun, H. (1996). Eğitim teknolojisi ve kültürlerarası eğitim bağlamında ilköğretim ikinci sınıf Türkçe ve Almanca ders kitaplarının içerik sorunları. H. Coşkun, İ. Kaya ve J. Kuglin (Eds.) Türkiye ve Almanya'da ilköğretim ders kitapları içinde. (s. 59-76). Ankara: Türk-Alman Kültür Merkezi.
- Çalışkan, G. (1994). 1980 sonrası coğrafya ders kitaplarında mekân ve birey kurguları. Toplum ve Bilim, 64-65, 158-179.
- Dökmen, Z. (1995). İlkokul ders kitaplarının cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. 3P, 3(2), 38-44.
- Fraser, N. ve Nicholson, L. (1993). Felsefesiz toplumsal eleştiri: Feminizm ve postmodernizm arasında bir karşılaşma. (çev: M. Küçük). M. Küçük (Ed.) Modernite versus postmodernite içinde. (s. 276-297). Ankara: Vadi Yayınları.
- Helvacıoğlu, F. (1996). Ders kitaplarında cinsiyetçilik. 1. Baskı. İstanbul: Kaynak.
- Hillman, J. S. (1974). An analysis of male and female roles in two periods of children's literature. Journal of Educational Research, 68, 84-88.
- Hrzenjak, M. (2003). Women’s images in Slovene primary school readers. “1st Regional Training Session on Human Rights Education for Teachers and Activists from SE Europe”da sunulan bildiri. Maribor, Slovenya. (24-28 Şubat 2003).
- Kalia, N. N. (1980). Images of men and women in Indian textbooks. Comparative Education Review, 24 (2), 209-223.
- KSSGM, (1995). Dördüncü Dünya Kadın Konferansı, Pekin, Çin 4-5 Eylül, Eylem Platformu ve Pekin Deklarasyonu. Ankara.
- KSSGM, (2000). “Kadın 2000: 21. Yüzyıl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kalkınma ve Barış” başlıklı BM Genel Kurul Özel Oturumu’nun (Pekin+5) hazırlık dönemi ve sonuçları hakkında özet bilgi. Ankara.
- Külahçı, Ş. G. (1989). Ders kitaplarında bir başka boyut. Eğitim ve Bilim, 13(71), 3-8.
- Saario, T. N., Jacklin, C. N. ve Tittle, C. K. (1973). Sex role stereotyping in the public schools. Harvard Educational Review, 43(3), 386-414.
- Stanworth, M. (1990). Gender and schooling: A study of sexual division in the classroom. Cambridge: The University Press.
- Tan, M. (1979). Kadın: Ekonomik yaşamı ve eğitimi. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- Tan, M. (1996). Bir kadın mesleği: Öğretmenlik. N. Arat (Ed.). Kadın Gerçeklikleri içinde. (s.37-69). İstanbul: Say.
- Topses, G. (1982). Eğitim felsefesi ve temel sorunları. Ankara: Dayanışma Yayınları.
- Weitzman, L. J., Eifler, D., Hokada, E. ve Ross, C. (1972). Sex-role socialization in picture books for preschool children. American Journal of Sociology, 77(6), 1125-1150.
- Zimet, S. G. (1976). Print and prejudice. London: Hodder and Stoughton.
- EK İNCELENEN İLKOKUL 1. SINIF ABECE VE TÜRKÇE KİTAPLARININ LİSTESİ
- Gümüş, A. (1993). İlkokul Türkçe 1. İstanbul: Altın Kitaplar.
- Yeleğen, N. Yeleğen, M ve Uçar, Y. (1994). İlkokul 1. sınıf ilkokuma. Ankara: Özgün.
- İlkokul Türkçe 1 (1991). İstanbul: MEB.
- Tunç, İ. ve Tunç, A. (1994). Türkçemiz ilkokul 1. İstanbul: Serhat.
- Uygun, S. ve Yüksel, T. (1993). İlkokul Türkçe 1. İstanbul: Özer.
- Uygun, S. ve Arslan, A. (1994). Okumaya başlıyorum. İstanbul. Cemre.
- Tekışık, H. H. ve Okay, M. (1992). İlkokuma yazma ders kitabı. Ankara: Tekışık.
- Cansu, Ş. Çetin, M. ve Gören, N. (1993). Okuma öğreniyorum. İstanbul: Başarı.
- Türkkan, M., Türkkan, A., Dalaman, M. ve Erdil, Ü. (1993). Türkçe ilkokuma. İstanbul: Gendaş.
- Öğün, V. (1993). İlkokuma alıştırma ders kitabı. Ankara: Öğün.
- Okumaya başlıyorum. (1993). Eskişehir: MEB.
- Öğün, V. (1993). İlkokul 1. sınıf Türkçe. Ankara: Öğün.
- Okumaya başlıyorum 1: Ders ve alıştırma kitabı. (1994). Ankara: Semih Eğitim ve Kültür Yayınları.
- ISSN: 1301-3718
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Başlangıç: 1968
- Yayıncı: ANKARA ÜNİVERSİTESİ (EĞİTİM BİLİMLERİ FAKÜLTESİ)