LOCKE’UN TOPLUM SÖZLEŞMESİ HİPOTEZİ, HİPOTEZİN FELSEFİ-TARİHİ AÇIDAN ELEŞTİRİSİ VE GÜNÜMÜZ KOŞULLARINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Locke’un Hükümet Üzerine İki İnceleme adlı eserindeki; iktidarın kaynağının toplum olduğuna dair toplum sözleşmesi hipotezi ve bu hipotezi açıklarken oluşturduğu ihtilal teorisi, insan haklarının(tabii hukukun) yıllar süren mücadelesinin zafere ulaşmasına büyük katkıda bulunmuştur. Bu hipoteze göre Locke’un tabiat halindeki insanı; sosyal, ahlaklı ve akıl yoluyla kavradığı tabiat kanunlarının güdümünde, barış içinde yaşayan insandır. Devletleşmemiş bu nitelikteki insan topluluğu, kısmi çatışmalar ile bozulan barışın yani insanların tabii hukuka uymalarının teminatı ve cezalandırmanın kurumsallaştırılması amacıyla, toplum sözleşmesinin neticesinde devleti oluşturmuştur. İnsanlar devleti kurarken yalnızca cezalandırma yetkisini devlete devretmiş, tabii haklarını ise saklı tutmuşlardır. Tarihi gerçekler, Locke’un tabiat haline dair düşüncelerini kanıtlar niteliktedir. Lakin toplum sözleşmesi açısından, bazı istisnalar hariç aynı kanıya varmak mümkün değildir. Tabiat hali ve toplum sözleşmesinin günümüzdeki benzerleri uluslararası insan hakları metinleri ve yeni kurulan devletlerin kurucu anayasalarıdır. Locke’a göre sonraki insanlar, atalarının devleti kurarken yaptıkları toplum sözleşmesi ile bağlı tutulamazlar. Ancak açık olarak toplum sözleşmesine rızasını açıklayan kişiler, devletin uyrukluğundan çıkamayacaklardır. Modern dünyada ise toplum sözleşmesini reddederek tabiat haline dönüş mümkün görünmemektedir. Locke’un “olması gereken” devleti; kuvvetler ayrılığına ve genel iradeye dayanan, çoğunlukçu demokrasiye sahip, liberal bir hukuk devletidir. Locke’a göre tabii hakların tamamen devredildiği despotik iktidarlar, rızai iktidar olamayacaklarından meşru da değillerdir ve bunlara direnmek insanlık için bir ödevdir.

Anahtar Kelimeler:

Locke, Toplum Sözleşmesi, Tabiat Hali, Tabii Hukuk, Direnme Hakkı, Uluslararası Sözleşme, Anayasa

Locke’s Social Contract Hypothesis, Philosophical-Historical Criticism of the Hyphothesis and Evaluation It in Today’s Conditions

The social contract hypothesis that the source of power is society and Locke's theory of revolution when he explains this hypothesis in his Two Treatises of Government, has contributed greatly to the victory of years of struggle of human rights(natural law). According to this hypothesis, Locke’s human in state of nature is a person who is social, ethical and lives peacefully under the guidance of the laws of nature he/she grasps through reason. The decentralized human community has formed the state as a result of the social contract to guarantee peace, that is, the violation of partial conflicts, that is, the compliance of people with natural law, and the institutionalization of punishment. When people established the state, they only handed over the power of punishment to the state and they were reserved their natural rights. Historical facts prove Locke's thoughts on the state of nature. However, it is not possible to reach the same opinion except for some exceptions in terms of social contract. International human rights texts and constituent constitutions of newly established states are the state of nature and social contract’s counterparts today. According to Locke, the next people cannot be bound by their ancestor’s social contract when they established the state. However, those who explicitly declare their consent to the social contract cannot leave the nationality of the state. Locke’s “must-have” state is a liberal state of law and based on separation of powers and general will and having a majoritarian democracy. According to Locke, despotic governments, in which natural rights are completely transferred, are not legitimate because they cannot be conservative. So, resisting them is a task for humanity in Locke’s theory.

Keywords:

Locke, Social Contract, State of Nature, Natural Law, The Right of Resistance, International Contract, Constitution,

PDF

___

“Çatalhöyük.” Vikipedi, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87atalh%C3%B6y%C3%BCk.
“Dünya Savaşta.” BM Mülteciler Yüksek Komiserliği, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://www.refworld.org/docid/558292924.html.
Akal, Cemal Bali. Modern Düşüncenin Doğuşu İspanyol Altın Çağı. Ankara: Dost Kitabevi, 1997.
Akyılmaz, Bahtiyar. “Milli Egemenlik Kavramının Gelişimi.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2, no. 2 (1998), http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/2_15.pdf.
Anbarlı, Şeniz. Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik(Türkiye Örneği), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir: 2006, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://acikerisim.deu.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.12397/12395/205349.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Anghie, Antony. “Francisco De Vitoria ve Uluslararası Hukukun Kolonyal Kökenleri.” Çev. Umut Koloş, Public and Private International Law Bulletin 33, no. 1 (2013): 273-294, http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/411332.
Arslan, Hüseyin. “John Locke’un Siyaset Felsefesinin Temelleri Üzerine Bir Deneme.” Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, no. 17 (2013): 181-204, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/215779.
Ayda, Adile. Etrüskler Türk Mü İdi. Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, 1974.
Aydın, Barış. “Toplum Sözleşmesi Teorilerinin Marx ve Faucoult Temelli Eleştrisi.” Liberal Düşünce Dergisi 24, no: 94 (2019): 65-87, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/754066.
Bayar, Seher Akçınar. Mutlak Kaostan Ebedi Barışa, Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Bölümü Yüksek Lisans Tezi, Mardin: 2019, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://acikerisim.artuklu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12514/1038/Seher%20AK%C3%87INAR%20BAYAR.pdf?sequence=1.
Berber, Emre. İnsan Haklarının Yükü, İstanbul: Onikilevha, 2018.
Bottero, Jean, ve Samuel Noah Kramer. Mezopotamya Mitolojisi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Bozkurt H., Argun. Hukukun Öyküsü. 2. Baskı, Ankara: Seçkin, 2018.
Bürüngüz, Mehmet Refik. Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Sömürgecilik ve Emperyalizm Algısı, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara: 2013, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/1406/2150dfdf-7f93-4d56-bdf8-445e4d54d534.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Chevallier, Jacques. Hukuk Devleti. Çev. Ertuğrul Cenk Gürcan, Ankara: İmaj, 2010.
Cicero. Yasalar Üzerine. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
Çağla, Cengiz. Yeni Başlayanlar İçin Siyaset Bilimi. İstanbul: Omnia, 2010.
Çeçen, Anıl. İnsan Hakları. 4. Baskı, Ankara: Seçkin, 2015.
Çetin, Halis. “Liberalizmin Temel İlkeleri.” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 2, no: 1 Doç.Dr. Feramuz AYDOĞAN’ın Anısına (2001): 219-237, Erişim Tarihi: 17.04.2020, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/101.pdf.
Çetin, Halis. “Liberalizmin Tarihsel Kökenleri.” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 3, no: 1 (2002): 79-96, Erişim Tarihi: 17.04.2020, http://eskidergi.cumhuriyet.edu.tr/makale/134.pdf.
Çığ, Muazzez İlmiye. Uygarlığın Kökeni Sümerliler Cilt I. İstanbul: Kaynak, 2017.
Çığ, Muazzez İlmiye. Uygarlığın Kökeni Sümerliler Cilt II. İstanbul: Kaynak, 2017.
Çınar, Meral Uğur. “Rousseau ve Kant ile Avrupa’da Kalıcı Barışa ve Avrupa Birliği’ne Dair.” Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 16, no: 1 (2017): 61-80, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://aacd.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/462/2018/02/C16S1Cinar.pdf.
Delice, Aslan. Antropoloji Penceresinden Hukuk: Basit Toplumlarda Akrabalık İktidar ve Çıkar İlişkileri. İstanbul: Onikilevha, 2013.
Demirel, Demokaan. “Eski Türklerde Devlet Sisteminin Mutlak Monarşik Modelden Ayrılan Yönleri.” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 9, no: 6 (2017): 425-450, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/351391.
Diakov, V. ve S. Kovalev. İlkçağ Tarihi Cilt 2 Roma. Çev. Özdemir İnce, İstanbul: Yordam, 2008.
Doehring, Karl. Genel Devlet Kuramı. Çev. Ahmet Mumcu, 6. Baskı, İstanbul: İnkılap, 2015.
Dönmezer, Sulhi, ve Sahir Erman. Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Cilt I. 14. Baskı, İstanbul: DER, 2016.
Duguit, Leon. Hak Kavramı ve Devletin Dönüşümü Üzerine Üç Konferans. Çev. Edip Serdengeçti, İstanbul, Pinhan, 2019.
Durkheim, Emile. Rousseau ve Toplum Sözleşmesi. Çev. Özge Bilge Kara, İstanbul: Pinhan, 2019.
Düvenci, Serhat. “Kuvvet ve Mücadele Teorisine Göre Mezopotamya’da Devletin Ortaya Çıkışı.” Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi 1, no: 1 (2018): 106-117, http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/464348.
Dworkin, Ronald. Hukukun Hükümranlığı. Çev. Ertuğrul Uzun, İstanbul: Nora, 2018.
Ekici, Ekrem. “Hobbes ve Rousseau: Toplumsal Sözleşme.” Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi Bahar, no: 6 (2006): 78-89, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://kutuphane.dogus.edu.tr/mvt/pdf.php?pdf=0004017.
Ekinci, Ekrem Buğra. Hukukun Serüveni. 3. Baskı, İstanbul: Arı, 2017.
Ekmekçi, İdil Su. “John Locke’un Liberalizm Kuramı Üzerine.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, no: 106 (2013): 205-214, Erişim Tarihi: Aralık 10, 2019, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2013-106-1273.
Erdoğan, Mustafa. İnsan Hakları Teorisi ve Uygulaması. 6. Baskı, Ankara: Hukuk, 2018.
Fabre, Cecile. “Toplumsal Sözleşme “, Çev. Mehmet Fatih Deniz, Felsefe Arkivi Dergisi I, no: 48, (2018): 123-136, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://cdn.istanbul.edu.tr/file/1CD58DF90A/04D391183E724C43B1B87BA80B7F4AC7?doi=.
Faulkner, Neil. Roma: Kartalların İmparatorluğu. Çev. Çağdaş Sümer, İstanbul: Yordam, 2015.
Hobbes, Thomas. Leviathan. Çev. Semih Lim, 19. Baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2019.
Hocard, Arthur Maurice. “Krallar ve Danışmanları: Yasa.” Çev. Başak Baysal, Barış Erman. İç. Devlet Kuramı, 5. Baskı, ed. Cemal Bali Akal. Ankara: Dost, 2018.
Gauchet Marcel. “Anlam Borcu ve Devletin Kökenleri.” Libre 4, Payot, Paris 1977. Çev. Ozan Erözden. İç. Devlet Kuramı, 5. Baskı, ed. Cemal Bali Akal. Ankara: Dost, 2018.
Gökberk, Macit. Felsefe Tarihi. 24. Baskı, İstanbul: Remzi, 2012.
Gözler, Kemal. Kurucu İktidar, 2. Baskı, Bursa: Ekin, 2016.
Gözler, Kemal. Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Bursa: Ekin, 2019.
Grotius, Hugo. Savaş ve Barış Hukuku, Çev. Seha L. Meray, İstanbul: Say, 2011.
Gürbüz, Ahmet. Hukuk ve Meşruluk Meşru Hukukun Temel Unsurları, 3. Baskı, İstanbul: Beta, 2013.
Güriz, Adnan. Hukuk Felsefesi, 10. Baskı, Ankara: Siyasal, 2014.
Işık, Adem. “İlk Şehirler ve Yazılı Medeniyete Geçiş.” Mavi Atlas Dergisi 6, no: 2 (2018): 46-74, http://dergipark.org.tr/en/download/article-file/562271.
Işık, Salim. “J.J. Rousseau ve Egemenlik Anlayışı Üzerine.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Malatya 8, no: 2 (2017): 79-98, http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/357731.
İşsevenler, O. Vahdet. Kurucu İktidarın Eleştirisi Anayasanın Maddi ve Fail Nedeni, İstanbul: Pinhan, 2019.
Kaboğlu, İbrahim. Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar. 13. Baskı, İstanbul: Legal, 2018.
Kalfa, Ceren, ve Faruk Atay, “Rousseau ve Çoğunlukçu Demokrasi.” Alternatif Politika Dergisi 7, no: 3 (2015): 457-489, Erişim Tarihi: 11.12.2019, https://www.academia.edu/29573299/Ceren_KALFA_and_Faruk_ATAAY_-_ROUSSEAU_VE_%C3%87O%C4%9EUNLUK%C3%87U_DEMOKRAS%C4%B0_ANLAYI%C5%9EI.
Kapani, Münci. Kamu Hürriyetleri. 7. Baskı, Ankara: Yetkin, 2013.
Karakuş, Engin. Antik Kaynaklar Işığında Roma Cumhuriyeti’nin Yıkılış Süreci, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Karaman: 2019, Erişim Tarihi: 22.04.2020, http://dosya.kmu.edu.tr/sbe/userfiles/file/tezler/Tarih/Enginkarakus.pdf.
Kılınç, Zeynel Abidin. “Toplumsal Sözleşme Teorileri İbn Haldun ve İnsan Doğası.” Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 4, no: 1 (2018): 56-68, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/453373.
Koloş, Umut. Foucault İktidar ve Hukuk. 2. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2016.
Kozak, İbrahim Erol. Kadim Dönemler Genel Hukuk Tarihi. 2. Baskı, Konya: Palet, 2015.
Kurat, Akdes Nimet. “Gök Türk Kağanlığı.” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 10, (1952): 1-56.
Küçük, Adnan. “Egemenlik(Hakimiyet), Halk Egemenliği ve Milli Egemenlik Tartışmaları ve Egemenlik Anlayışında Esaslı Dönüşüm.” Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 2015, no: 6, (2015): 311-361, http://dergipark.org.tr/tr/pub/mdergi/issue/16886/175835.
Küçük, Eşref. “Eski Roma’da Cumhuriyet Dönemi Halk Meclisleri ve Yasa Yapım Süreçleri.” Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7, no: 1 (2017): 199-214, Erişim Tarihi: 21.04.2020, http://www.hukukdergi.hacettepe.edu.tr/dergi/C7S1hakemlimakale4.pdf.
Küçük, Eşref. “Roma Halkının İki Özgürlük Kalesi: ‘Provocatio ad populum’ ve ‘Tribunus plebis’.” Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 5, no: 1 (2015): 127-144, Erişim Tarihi: Nisan 21, 2020, http://www.hukukdergi.hacettepe.edu.tr/dergi/C5S1makale7. pdf.
Lijphart, Arend. Demokrasi Modelleri. Çev. Güneş Ayas-Utku Bulsun, İstanbul: İthaka, 2014.
Locke, John. Tabiat Kanunu Üzerine Denemeler. Çev. İsmail Çetin, İstanbul: Paradigma, 1999.
Locke, John. Hükümet Üzerine Birinci İnceleme. Çev. Fahri Bakırcı, 3. Baskı, Ankara: İmaj, 2016.
Locke, John. Hükümet Üzerine İkinci İnceleme. Çev. Fahri Bakırcı, 5. Baskı, Ankara: Serbest, 2019.
Martinich, A.P. Thomas Hobbes. İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları, 2013.
Memiş, Emin. “Anayasayı Yeniden Yapma ve Değiştirme Üzerine Analizler.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 14, no: 2 (2010): 455-498, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/14_2_15.pdf.
Mısır, Mustafa Bayram. “Direnme Hakkı, Şiddet Ve Ölüm Orucu Üzerine Bir Değini.” Ankara Barosu Dergisi 65, no: 1/Kış (2007): 38-47, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://www.ankarabarosu.org.tr/siteler/ankarabarosu/tekmakale/2007-1/5.pdf.
Mızrak, Dilan. “Toplum Sözleşmesi Kuramlarında Siyasi İktidarın Sınırı Olarak Kişi Hak ve Özgürlükleri Meselesi.” Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 9, no: 17 (2019): 21-44, http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/689406.
Mieroop, Marc Van De. Hammurabi. Çev. Bülent O. Doğan, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
Murtaza, Gökhan. “John Locke’da Sömürgecilik ve Mülkiyet İlişkisi.” Kutadgubilig Fetsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, no: 21 (2012): 371-388, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://www.academia.edu/37812511/JOHN_LOCKEDA_S%C3%96M%C3%9CRGEC%C4%B0L%C4%B0K_VE_M%C3%9CLK%C4%B0YET_%C4%B0L%C4%B0%C5%9EK%C4%B0S%C4%B0.
Okandan, Recai G. Umumi Hukuk Tarihi Dersleri. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1951.
Orhun, Murat. Etrüsk Kültürü ve Roma Kültürüne Etkisi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Çağ Tarihi Bilim Dalı Doktora Tezi, Ankara: 2008.
Öke, Mim Kemal. Kaderle Dans. İstanbul: Başlık Kitaplar Yayınları, 2010.
Özcan, Mehmet Tevfik. İlkel Toplumlarda Toplumsal Kontrol. İstanbul: Onikilevha, 2012.
Özer, Attila. Anayasa Hukuku. 4. Baskı, Turhan, Ankara, 2010.
Ponting, Clive. Dünya Tarihi. Çev. Eşref Bengi Özbilen, İstanbul: Alfa Tarih, 2018.
Rawls, John. Bir Adalet Teorisi. Çev. Vedat Ahsen Coşar, 2. Baskı, Ankara: Phoenix, 2018.
Rousseau, J.J. Toplum Sözleşmesi. 23. Baskı, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.
Russel, Bertnard. Batı Felsefesi Tarihi Cilt III. Çev. Ahmet Fethi, İstanbul: Alfa, 2019.
Serozan, Rona. Karl Marx&Frederich Engels Devlet ve Hukuk. 2. Baskı, İstanbul: Ayrıntı, 2018.
Seyitdanlıoğlu, Mehmet. “Eski Türklerde Devlet Meclisi ‘Toy’ Üzerine Düşünceler.” Tarih Araştırmaları Dergisi 28, no: 45 (2009): 1-12, Erişim Tarihi: 11.12.2019, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/18/941/11708.pdf.
Strauss, Leo. Tabii Hak ve Tarihi Natural Right and History. Chicago Üniversitesi Yayınları, 1953, Çev. Cemal Bali Akal. İç. Devlet Kuramı, 5. Baskı, ed. Cemal Bali Akal. Ankara: Dost, 2018.
Solmaz, Mustafa. Biçimbilim ve Sözdizim Açısından Etrüsk Dili, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Fransız Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Van: 2005.
Süleymanoğlu, Rosa. “Keynesçi Refah Devleti’nin Gelişimi, Dönüşümü ve Sosyal Hizmet Bağlamında Değerlendirilmesi.” Çekmece İzü Sosyal Bilimler Dergisi 4, no: 8-9 (2016): 271-301, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://openaccess.izu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12436/376/12%20Keynes%C3%A7i%20refah%20Devleti%E2%80%99nin%20Geli%C5%9Fimi%2C%20D%C3%B6n%C3%BC%C5%9F%C3%BCm%C3%BC%20ve%20Sosyal%20Hizmet%20Ba%C4%9Flam%C4%B1nda%20De%C4%9Ferlendirilmesi.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Şahin, Engin. Kurucu İktidar. İstanbul: Onikilevha, 2013.
Şallı, Saim. “Kant’ta Barış Düzeni, Dünya Vatandaşlığı ve Ötekiler: Modern Kozmopolitizm Düşüncesinin Temelleri Üzerine Bir İnceleme.” Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5, no: 12 (2018): 92-108, http://dergipark.org.tr/en/download/article-file/553871.
Tayyar, Ayşegül, ve Birol Çetin. “Liberal İktisadi Düşüncede Devlet.” Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 14, no: 1 (2013): 107-120, Erişim Tarihi: 17.04.2020, http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423875000.pdf.
Topuzkanamış, Şafak Evran. “Anayasalar Yoluyla Toplum Tasarımı ve İnşası: Anayasaların Gerçek Sahipleri ve Anayasacılık Süreçlerinde Birey.” Dokuz Eylül HFD 6, no: Özel (2015): 4989-5010, Erişim Tarihi: 11.12.2019, https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2015/09/%c5%9eAFAK-EVRAN-TOPUZKANAMI%c5%9e.pdf.
Tunçay, Mete. Batı’da Siyasal Düşünceler Tarihi Yakın Çağ. 4. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2015.
Türkan, Mehmet. “David Hume’da Doğal Hukuk ve Sözleşme Kuramının Eleştirisi.” Beytülhikme Felsefe Dergisi 4, no: 2 (2016): 169-202, Erişim Tarihi: 11.12.2019, http://www.beytulhikme.org/Makaleler/1485352262_09_Turkan_(169-203).pdf.
Uslu, Cennet. Doğal Hukuk ve Doğal Haklar, Ankara: Liberte, 2009.
Uyanık, Necmi, ve Fatih Mehmet Berk, “Mekan-Şehir ve Medeniyet Bağlamında Çatalhöyük.” Uluslararası Turizm ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 2016, no: 1 (2016): 1‐13, Erişim Tarihi: 19.04.2020, http://sutsad.selcuk.edu.tr/index.php/sutsad/article/view/159/ 129.
Uygun, Oktay. Hukuk Teorileri, İstanbul: Onikilevha, 2017.
Uygun, Onur. “Çatışma Keşfedilmeden Önce.” National Geographic, Erişim Tarihi: 11.12.2019,http://www.nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/catisma-kesfedilmeden-once/2625.
Versteeg, Mila. “Unpopular Constitutionalism.” Indiana Law Journal 3, no: 89 (2014): 1133-1190, Erişim Tarihi: 3.12.2020, http://ilj.law.indiana.edu/articles/9-Versteeg.pdf.
Wacks, Raymond. Hukuk Kuramını Anlamak. Ankara: Astana, 2017.
Woo, Duck Chan. Göktürk Devletinin Teşekkülü ve Çin ile İlişkiler, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: 1992, Erişim Tarihi: Nisan 16, 2020, http://docs.neu.edu.tr/library/nadir_eserler_el_yazmalari/TEZLER_YOK_GOV_TR/DuckChan%20Woo,%20K%C3%B6kt%C3%BCrk%20devletinin%20te%C5%9Fekk%C3%BCr%C3%BC%20ve%20%C3%87in%20ile%20ili%C5%9Fkileri%20(6.As%C4%B1r-8.As%C4%B1r)%20021199.pdf.
Woolhouse, Roger. John Locke. Çev. Akın Terzi, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2011.
Yalçınöz, Ayşe. Kant’ın Ebedi Barış Fikrinin Temellendirilmesi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli: 2014, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, http://acikerisim.kirklareli.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.11857/284/10043805.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Yarar, Ayşe. “Latin Amerika’da İspanyol Sömürgeciliği ve Simon Bolivar’ın Bağımsızlık Mücadelesi.” History Studies International Journal of History 5, no: 1 (2013): 391-403, Erişim Tarihi: Nisan 15, 2020, http://www.historystudies.net/dergi/tar2015120788d. pdf.
Yeşilçayır, Celal. “Kant’ta Barışın Hukuk Zemininde Kurgulanması.” Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 2, no: 1 (2016): 78-93, http://dergipark.org.tr/en/download/article-file/230108.
Yıldırım, İlhan Eren. Roma Cumhuriyeti’nde Ortaya Çıkan Köle İsyanları, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: 2019.
Yıldız, Burcu Değirmencioğlu. “John Locke’ta Doğa Durumu ve Direnme Hakkı.” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 20, no: 3 (2016): 375-410, Erişim Tarihi: Aralık 10, 2019, http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/20_3_13.pdf.
Yuluğ, Elif. Çatalhöyük’te Şamanizm İzleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara: 2018.
Yüksel, Mehmet. “Modern Toplumda Hukuk Kültürü.” Journal of Yaşar University 8, no: Özel (2014): 3239-3264, Erişim Tarihi: Nisan 18, 2020, https://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2014/01/31-Mehmet-Y%C3%9CKSEL.pdf.
Zabunoğlu, H. Gökçe. “Toplum Sözleşmesi Bağlamında John Locke’un Devlet Anlayışı.” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7, no: 2 (2016): 431-456, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/417733.
Zabunoğlu, Yahya. Devlet Kuramına Giriş. 2. Baskı, Ankara: İmaj, 2015.