Funda ÖZDEMİR, Nuran COŞKUN, Menekşe Nazlı AKER, Melike ERGÜVEN BOĞA

Bir Üniversitede Çalışan Kadın Akademisyenlerin Osteoporoz Öz-Etkililik-Yeterlikleri ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi

Amaç: Bir üniversitede çalışan kadın akademisyenlerin “osteoporoz öz-etkililik-yeterlikleri” ve “sağlıklı yaşam biçimi davranışları”nı belirlemektir. Örneklem ve Yöntem: Araştırma tanımlayıcı olarak yürütülmüştür. Veriler, 19 Aralık 2020-15 Nisan 2021 tarihleri arasında bir üniversitenin sağlıkla ilgili birimleri dışındaki fakülte ve yüksekokullarında görev yapan 57 kadın akademisyenden toplanmıştır. Araştırma verilerinin toplanmasında “Tanıtıcı Bilgi Formu”, “Osteoporoz Öz-Etkililik–Yeterlik Ölçeği” (OÖEYÖ) ve “Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II” (SYBDÖ II) kullanılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler ile Spearman korelasyon analizi uygulanmıştır. Bulgular: Çalışmaya katılan kadın akademisyenlerin yaş ortalaması 40.8±5.24 yıl (min:35-max:49 yıl) olarak bulunmuştur. Katılımcıların OÖEYÖ puan ortalamalarının 829.5±242.59, SYBDÖ II puan ortalamalarının 136.1±21.16 olduğu saptanmıştır. OÖEYÖ toplam puanı ile SYBDÖ II toplam puanları arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki olduğu belirlenmiştir (r= .374, p=.004). OÖEYÖ toplam puanı ile SYBDÖ II ölçeği Fiziksel Aktivite alt boyutu arasında pozitif yönlü orta düzey bir ilişki olduğu saptanmıştır (r=.698, p=.000). Sonuç: Çalışma grubundaki katılımcıların “osteoporoz öz-etkililik-yeterlikleri”nin, “sağlıklı yaşam biçimi davranışları” üzerinde etkili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Osteoporoz, öz-etkililik, sağlıklı yaşam biçimi

Determination of Osteoporosis Self-efficacy Levels and Healthy Lifestyle Behaviors of Female Academics Working at a University

Objective: To determine “the osteoporosis self-efficacy levels” and “healthy lifestyle behaviors” of female academics working at a university. Subjects and Methods: This was a descriptive study. The data were collected between December 19, 2020 and April 15, 2021 from 57 female academics who worked in faculties and colleges of a university other than the health-related units. “The Personal Information Form”, “The Osteoporosis Self-Efficacy Scale” (OSES), and “The Healthy Lifestyle Behavior Scale II” (HPLP-II) were used for data collection. The data were evaluated using descriptive statistics and Spearman correlation analysis. Results: The mean age of the participants was 40.9±5.24 years (range, 35–49 years). The mean OSES score of the participants was 829.5±242.59 and the mean HPLP-II score was 136.1±21.16. A weak positive relationship was observed between the total OSES and HPLP-II scores (r=.374, p=.004). A moderate positive relationship was observed between the total OSES score and the score on the Physical Activity subscale of HPLP-II (r=.698, p=.000). Conclusion: “The osteoporosis self-efficacy levels” affected “the healthy lifestyle behaviors” of the participants.

Keywords:

Osteoporosis, self-efficacy, healthy lifestyle,

PDF

___

American College of Obstetricians and Gynecologists. (2018). Osteoporosis. https://www.acog.org/womens-health/faqs/osteoporosis
Açıkgöz Çepni, S., & Kitiş, Y. (2017). Relationship between healthy lifestyle behaviors and health locus of control and health‐specific self‐efficacy in university students. Japan Journal of Nursing Science, 14(3), 231-239. https://doi.org/https://doi.org/10.1111/jjns.12154
Ahn, S., & Oh, J. (2018). Relationships among knowledge, self-efficacy, and health behavior of osteoporosis and fall prevention in old aged women. Korean Journal of Women Health Nursing, 24(2), 209-218. https://doi.org/10.4069/kjwhn.2018.24.2.209
Akyol, Y., Ulus, Y., Bilgici, A., & Kuru, Ö. (2020). Premenopozal ve postmenopozal kadınlarda osteoporoz bilgi ve farkındalık düzeyinin karşılaştırılması. Türk Osteoporoz Dergisi, 26(1), 10-18. https://doi.org/10.4274/tod.galenos.2019.46320
American Society for Reproductive Medicine. (2015). Osteoporosis. https://www.reproductivefacts.org/news-and-publications/patient-fact-sheets-and-booklets/documents/fact-sheets-and-info-booklets/osteoporosis/
Amin, S., Hejar, A. R., Suriani, I., & Emilia, Z. A. (2018). Effectiveness of Health Belief Model based educational intervention on osteoporosis self-efficacy scale among female academician in Malaysia. International Journal of Interdisciplinary Research and Innovations, 6(3), 638-642.
Arslan, S. A., Daşkapan, A., Atalay, D. K., Tüzün, E. H., & Korkem, D. (2015). Kırıkkale ilinde yaşayan kadınların osteoporoz bilgi düzeyi. Türk Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 26(3), 120-127. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tfrd/issue/40541/486432
Aslan, G., & Kilic, D. (2017). Osteoporosis health belief, knowledge level and risk factors in individuals whose bone mineral density was required. Belitung Nursing Journal, 3(3), 162-173. https://doi.org/https://doi.org/10.33546/bnj.67
Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kıssal, A. (2008). Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 1-13. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/saglikli-yasam-bicimi-davranislari-olcegi-ii-toad.pdf
Baklacıoğlu, H. Ş., İçağasıoğlu, A., Yumuşakhuylu, Y., Turgut, S., Akpınar, P., Çoban, R. Ş., & Selimoğlu, E. (2011). Osteoporoz hastalarında kırığın yaşam kalitesine etkisi ve kırıkla ilişkili faktörler. Göztepe Tıp Dergisi, 26(1), 14-20. https://doi.org/10.5222/J.GOZTEPETRH.2011.14.
Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. https://doi.org/10.1037/0033-295X.84.2.191
Bandura, A. (2001). Social cognitive theory: An agentic perspective. Annual Review of Psychology, 52(1), 1-26. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.52.1.1
Baygal, Ş. (2018). Kadınların osteoporoza ilişkin sağlık inançları ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı]. İstanbul.
Baz, S. & Toraman, A. U. (2022). Interventions preventing osteoporosis in primary care: A systematic review. Clinical and Experimental Health Sciences, 12(3), 772-782. https://doi.org/10.33808/clinexphealthsci.1019617
Buckworth, J. (2017). Promoting self-efficacy for healthy behaviors. ACSM's Health & Fitness Journal, 21(5), 40-42. https://doi.org/10.1249/FIT.0000000000000318
Dempster, D. W. (2011). Osteoporosis and the burden of osteoporosis-related fractures. American Journal of Managed Care, 17(6), 164-169.
Erbil, N. (2016). Related factors and osteoporosis health beliefs and self-efficacy of women. Middle Black Sea Journal of Health Science, 5(1), 16-25. https://doi.org/10.19127/mbsjohs.480266
Ergun, D., & Zengin, N. (2021). Fonksiyonel sağlık örüntülerine göre osteoporoza bağlı kalça kırığı olan bireyin hemşirelik bakımı: Olgu sunumu. Journal of Health Professionals Research, 3(2), 75-84. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jhpr/issue/63119/951089
Gezer, C., & Ocak, E. (2019). The level of osteoporosis knowledge and the related factors among women who attended Iskenderun Public Education Center Courses. Türk Osteoporoz Dergisi, 25(2), 58-64. https://doi.org/10.4274/tod.galenos.2019.64326
Guntzviller, L. M., King, A. J., Jensen, J. D., & Davis, L. A. (2017). Self-efficacy, health literacy, and nutrition and exercise behaviors in a low-income, Hispanic population. Journal of Immigrant and Minority Health, 19(2), 489-493. https://doi.org/10.1007/s10903-016-0384-4
Gülbahar, S., El, Ö., Altay, C., Şahin, E., Köroğlu, F., Akgün, B., Baydar, M., Manisalı, M., & Alper, S. (2007). Postmenopozal osteoporozda vertebral kırık ve yaşam kalitesi arasındaki ilişki. Türk Osteoporoz Dergisi, 13(2), 23-27.
Hacıhasanoğlu, R., Yıldırım, A., Karakurt, P., & Çelebi, F. (2020). Healthy lifestyle behaviors and affecting factors in university staff. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 14(1), 72-81. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.693105
Horan, M. L., Kim, K. K., Gendler, P., Froman, R. D., & Patel, M. D. (1998). Development and evaluation of the osteoporosis self‐efficacy scale. Research in Nursing & Health, 21(5), 395-403. https://doi.org/10.1002/(sici)1098-240x(199810)21:5<395::aid-nur3>3.0.co;2-i
International Osteoporosis Foundation. (2017). What Is Osteoporosis? https://www.iofhealth.org/what-is-osteoporosis
Jiménez-Bernardino, E., Álvarez-Aguirre, A., Reyes-Rocha, B. L., Casique-Casique, L., Herrera-Paredes, J. M., & Sánchez-Perales, M. (2017). Health-promoting lifestyle and assertiveness in university workers. Investigacion y Educacion en Enfermeria, 35(1), 26-34. https://doi.org/10.17533/udea.iee.v35n1a04
Kalkım, A., & Dağhan, Ş. (2017). Theory-based osteoporosis prevention education and counseling program for women: a randomized controlled trial. Asian Nursing Research, 11(2), 119-127. https://doi.org/10.1016/j.anr.2017.05.010
Kılıç, D., & Erci, B. (2004). Osteoporoz Sağlık İnanç Ölçegi, Osteoporoz Öz-Etkililik/Yeterlik Ölçegi ve Osteoporoz Bilgi Testi’nin geçerlilik ve güvenirligi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7(2), 89-102.
Koçak, H. S., Öncel, S., Zincir, H., & Seviğ, E. Ü. (2017). Determining primary school teachers’ type 2 diabetes risk and healthy lifestyle behaviors. Turkish Journal of Public Health, 15(2), 70-83. http://tjph.org/ojs/index.php/
Kolaç, N. (2018). Postmenopoz dönemdeki kadınlarda Sağlık İnanç Modeli temelli kısa görüşmelerin osteoporozdan korunma bilgi, tutum ve davranışlarına etkisi [Doktora Tezi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü]. İstanbul.
Köseoğlu, Ö. Ö., & Kürklü, A. (2017). Healthy lifestyle behaviours, levels of self efficacy among university students and affected factors. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 9(3), 207-217. https://doi.org/10.5336/nurses.2016-54198
Kulakçı, H., Kuzlu, T. A., Emiroğlu, O. N., & Köroğlu, E. (2012). Huzurevinde yaşayan yaşlıların öz yeterlilik algılarının ve sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 5(2), 53-64.
Kutsal, Y. G., Özsemir, O., & Ersan, Ö. (2020). Bir toplum sağlığı sorunu olarak osteoporoz bilinmesi gerekenler. Türk Geriatri Derneği (Vol. 1). Hangar Marka İletişim Reklam Yayıncılık.
Luszczynska, A., & Schwarzer, R. (2005). Social cognitive theory. In M. Conner & P. Norman (Eds.), Predicting health behaviour (Vol. 2, pp. 127-169). Open University Press.
Mohd-Tahir, N. A., & Li, S. C. (2017). Economic burden of osteoporosis-related hip fracture in Asia: a systematic review. Osteoporosis International, 28(7), 2035-2044. https://doi.org/10.1007/s00198-017-3985-4
Bone Health and Osteoporosis Foundation. (2020). What is osteoporosis and what causes ıt? https://www.nof.org/patients/what-is-osteoporosis/
Ozturk, A., & Sendir, M. (2011). Evaluation of knowledge of osteoporosis and self‐efficacy perception of female orthopaedic patients in Turkey. Journal of Nursing and Healthcare of Chronic Illness, 3(3), 319-328. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1752-9824.2011.01106.x
Özpulat, F. (2016). Öz yeterlilik düzeyi ile sağlıklı yaşam biçimi arasındaki ilişki. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 37-44.
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. (2019). Osteoporoz metabolik kemik hastalıkları tanı ve tedavi kılavuzu. Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği. http://temd.org.tr/admin/uploads/tbl_kilavuz/20190506164125-2019tbl_kilavuz0f7419cd64.pdf
Uluöz, E., Yılmaz, C. Y., & Dinç, Z. F. (2017). Farklı fakültelerde görev yapan akademisyenlerin fiziksel aktiviteye katılım durumlarının incelenmesi. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 326-336.
Wu, F., & Sheng, Y. (2019). Social support network, social support, self-efficacy, health-promoting behavior and healthy aging among older adults: A pathway analysis. Archives of Gerontology and Geriatrics, 85, 103934. https://doi.org/10.1016/j.archger.2019.103934
Yılmaz, N. A., Tat, A. M., Erdeo, F., & Acar, M. (2021). Kadın akademisyenlerde fiziksel aktivite düzeyinin değerlendirilmesi Necmettin Erbakan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(1), 1-5. https://dergipark.org.tr/tr/pub/neufhsj/issue/63161/809317