MUHASEBE DEFTERLERİNE GÖRE İSTANBUL'DAKİ II. BÂYEZİD KÜLLİYESİNİN MADDİ DESTEK SAĞLADIĞI KURUMLAR

İstanbul’daki II. Bayezid Külliyesi 1505 yılında Sultan II. Bayezid tarafından kuruldu. Külliyenin kuruluş amacı başta din olmak üzere eğitim ve kültür gibi hemen hemen tüm sosyal alanlarda topluma hizmet sunmaktı. İstanbul’un ikinci selâtin külliyesi olan Sultan II. Bayezid Külliyesi bu amaç doğrultusunda bünyesinde bulundurduğu camii, medrese, imaret, sıbyan mektebi, kervansaray, hamam ve tabhane gibi hizmet üniteleriyle şehre asırlarca önemli hizmetlerde bulundu. Ancak muhasebe kayıtları, külliyenin sunduğu hizmetleri sadece kurulduğu bölge ve şehirle sınırlı tutmadığını, aynı zamanda Avlonya Kalesi ve Dimetoka Zindanı gibi uzak şehirlerde bulunan çeşitli kurumlara da bazı maddi desteklerde bulunduğunu göstermektedir. Külliyenin kendi bütçesinden desteklediği bu kurumlar mevcut çalışmanın ana konusunu teşkil etmektedir. Muhasebe kayıtlarından tespit edilen bu kurumlar arasında kaynaklarda yer alan ancak günümüze kadar varlığını sürdüremeyen kurumların yanı sıra bugüne kadar haklarında herhangi bir bilgi bulunmayan kurumlar da yer almaktadır. Külliyeden mali yönden destek görmüş kurumları tespit eden bu çalışma aynı zamanda şimdiye kadar bilinmeyen bazı kurumlar hakkında da önemli bilgiler ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Külliye, İstanbul, Mâbed, Zindan, Kale

INSTITUTIONS THAT RECEIVED FINANCIAL SUPPORT FROM SULTAN BÂYEZİD II SOCIAL COMPLEX IN ISTANBUL: TEMPLES, DIMETOKA DUNGEON AND AVLONYA CASTLE

II. Bayezid Social Complex was built in 1505 by Sultan Bayezid II. The purpose of the establishment of the social complex was to serve the society in almost all social areas, such as education, culture and especially religion. Sultan Bayezid II Social Complex, which is the second selatin social complex of Istanbul, has provided important services to the city for centuries with service units such as mosque, madrasah, imaret, primary school, caravansary, bathhouse and rest house. However, the accounting records show that the complex has not limited its services only to the region and city where it was established, but has also provided some financial support to various institutions located in distant cities such as Avlonya Castle and Dimetoka Dungeon. These institutions supported by the social complex from its own budget constitute the main subject of the present study. Among these institutions identified in accounting records, there are institutions that are included in the resources but have not survived until today, as well as institutions for which no information has been found to date. This study, which identifies the institutions that have received financial support from the social complex, also reveals important information about some institutions that remain unknown until now.

Keywords:

Social context, Istanbul, Sanctuary, Dungeon, Castle,

PDF

___

Vakfiye: VGMA. Defter no. 613, Sıra no. 50, Satır no. 5, Defter no. 2113, Sayfa no. 195, Sıra no. 33,
Bâb-ı Defter Haremeyn Muhasebesi Kalemi Defterleri (D. HMH. d), nr. 21735
Bâb-ı Defterî Haremeyn Muhasebesi Sultan Bayezid-i Veli Evkafı Kalemi Defterleri (D. HMH. SBZT.d), nr. 21933
Evkaf Haremeyn Muhasebeciliği Defterleri (EV. HMH. d), nr. 6841, 1793, 7028, 4085, 1138, 1204, 1360, 1608, 1989, 2637, 692, 961, 871, 4085, 7607, 7909, 7973, 8148, 8105, 7739,
Evkaf Defterleri (EV. d) nr. 9202, 18645
Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi Defterleri (TS. MA.d), nr. 1241,1337
Maliyeden Müdevver Defterleri (MAD. d), nr. 5039, 682, 4504
AGÂH Mustafa- AKTAŞ Sahip “Yûsuf b. Hüseyin el-Kirmâstî’nin Hayatı ve Eserleri”, BÜİFD. Sayı 12, 2018 dergipark. Org.tr. (erşimi tarihi 02.05.2021)
AK, Mahmut, “Siyavuş Paşa, Kanijeli” DİA. c. 37 İstanbul, 2009
AKOZAN, Feridun “Türk Külliyeleri”, Vakıflar Dergisi, S. 8, Ankara, 1969
ATEŞ, Nilüfer “Osmanlı’da Vakıf-Külliye-Şehir İlişkisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26 (2017/2)
Ayvansarâyî Hüseyîn Efendi, Hadîkatü’l-Cevâmi’ İstanbul Câmileri ve Diğer Dînî-Sivil Mi’mârî Yapılar
BALTACI, Cahid XV-XVI. Yüzyılarda Osmanlı Medreseleri 1, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005
BARKAN Ömer Lütfî- AYVERDİ, Ekrem Hakkı İstanbul Vakıfları Tahrîr Defteri 953 (1546) Târîhli İstanbul, 1970
BARKAN, Ömer Lûtfi, “Osmanlı İmparatoruluğunda İmâret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Âit Araştırmalar” İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası c. 23 S. 1-2, İstanbul, 2015
BOZKURT Nebi “Dârülhadis”, DİA. C. 8 İstanbul, 1993
ÇOBANOĞLU, Ahmet Vefa “ Külliye”, DİA. c.26, Ankara, 2002
ERGİN, Osman Türkiye’de Şehirciliğin Tarihî İnkişafı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Neşriyatı No: 3 İstanbul, 1936
EYİCE Semavi “Galata” DİA. c. 13, İstanbul, 1996
_________, “İstanbul’un Ortadan Kalkan Bazı Tarihî Eserleri I” Tarih Dergisi İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi S. 26, İstanbul,1972
GÜÇ, Ahmet, “Mâbed”, DİA.c. 27, Ankara, 2003
İNALCIK, Halil, İstanbul Tarihi Araştırmaları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2019,
İPŞİRLİ, Mehmet “Sarıgörez Nûreddin Efendi” DİA., c. 36, İstanbul, 2009
________________, “Duâgû”, DİA. c.9, İstanbul, 1994
KIEL, Machıel “Avlonya” DİA, c.4, İstanbul, 1991
__________ “Dimetoka”, DİA. c. 9, İstanbul, 1994
KÜÇÜK Sezgi Giray, “Çatalca, İnceğiz Camisi 1983 Restorasyonu Değerlendirmesi Ve Öneriler”, Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, 2017
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2000
MÜDERRİSOĞLU, Mehmet Fatih, 16. Yüzyılda Osamlı İmparatorluğu’nda İnşa Edilen Menzil Külliyeleri Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 1993
ÖZ Tahsin, İstanbul Camileri I-II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2015
ÖZEL, Ahmet, “Kirmastî” DİA, c. 26, Ankara, , 2002
SARAL, İsmail Tosun, “İstanbullu Gül Babalar”, http://www.tasavvufkitapligi.com/i/uploads/957443İstanbullu-gul-babalar.pdf (Erişim: 02.01.2021)
TANMAM, M. Baha, “ Emîr Buhârî Tekkesi”, Dia, c.11, İstanbul 1995
YEDİYILDIZ Bahaeddin, “Klasik Dönem Osmanlı Toplumuna Genel Bir Bakış”, Türkler c. 10 Yeni Türkiye Yayınları, Ankara