Türk Anayasa Muhakemesinde Mukayeseli Hukukun Kullanımı

Anayasa mahkemelerinin dünya genelinde artan mukayeseli hukuk atıfları, bu atıfların meşruiyeti hakkında hacimli bir literatür ortaya çıkarmıştır. Anayasa Mahkemesi’nin (“AYM”) mukayeseli hukuku anayasa muhakemesinde öteden beri kullanmış ve hâlen kullanıyor olmasına rağmen, AYM’nin bu pratiği bu güne değin büyük ölçüde gözden kaçırılmış bir hadise olarak kalmıştır. Bu makale, üç ayrı bölümde bu gözden kaçırılmaya son vermeyi hedeflemektedir. Evvela, anayasa muhakemesinde mukayeseli hukuk atıflarının faydaları ve dezavantajları hakkındaki tartışmalardan yararlanılarak bu argümanların Türkiye örneği üzerindeki açıklayıcı güçleri sınanmıştır. İkinci olarak, nihayetinde mukayeseli hukuk atıflarının meşruiyeti konusunda herhangi bir taraf tutmamakla beraber, Türk anayasa muhakemesinde mukayeseli hukuk atıflarının meşruiyetini destekler nitelikte beş ayrı hukuki argüman incelenmiştir. Bu hukuki argümanlar sırasıyla (1) Anayasa’nın Başlangıç kısmı; (2) Atatürk ilke ve inkılapları; (3) milletlerarası hukuk; (4) hukukun genel ilkeleri ve (5) AYM içtihatlarına ilişkindir. Üçüncü ve son olarak da, AYM’nin herhangi bir gerekçelendirmeye girişmeksizin mukayeseli hukuktan istifade etmesinden hareketle, Mahkeme’nin mukayeseli hukuk atıflarını kullanmasının muhtemel sebepleri tartışılmıştır.

The use of Foreign Law in Turkish Constitutional Adjudication

The increasing references to foreign law by constitutional courts worldwide has generated a voluminous literature on the subject of the permissibility of these references. While the Turkish Constitutional Court (“TCC”) has historically used and continues to use foreign law in domestic constitutional adjudication, the TCC’s practice of referring to foreign law has remained thus far a largely understudied phenomenon. This Article aims to fill that gap in three parts. First, it assesses extant debates on the benefits and disadvantages of considering foreign law in domestic constitutional adjudication, assessing the potency of arguments for and against the practice in the Turkish context. Second, and while ultimately not espousing any particular view on the permissibility question, the Article discusses five separate doctrinal arguments that may be indicative of the permissibility of foreign law references under Turkish constitutional law. These are (1) the Preamble; (2) the principles and reforms of Ataturk; (3) international law; (4) general principles of law; and finally (5) the TCC’s precedents. Third and lastly, building on the TCC’s reliance on foreign law without providing any justification for doing so, the Article concludes with possible reasons that might account for the Court’s use of foreign law.

Keywords:

foreign law, Turkish constitutional adjudication, permissibility of references to foreign law, Turkish constitutional bloc judicial transparency,

PDF

___

AKYOL, Taha (2012). Atatürk’ün İhtilal Hukuku, İstanbul: Doğan Kitap Publishing.
ALFORD, Roger P. (2004). Misusing International Sources to Interpret the Constitution, American Journal of International Law, Vol. 98, No. 1, pp. 57-69.
ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1996). Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Ankara: Yetkin Yayınları.
ARSEL, Ilhan (1965). Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, Ankara: Mars Publishing.
ARSLAN, Zühtü (2018). “Yargı Reformu Strateji Belgesinin Yenileme Çalışmalarında Yaptığı Konuşma” (October 30, 2018), https://www.anayasa. gov.tr/tr/baskan/baskanin-konusmalari/ (accessed October 22, 2019).
ATATÜRK ARAŞTIRMA MERKEZİ (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Publishing.
CHOUDRY, Sujit (2006). “Migration as a new metaphor in comparative constitutional law”, in The Migration of Constitutional Ideas (Sujit Choudry, Cambridge: Cambridge University Press) pp. 1-35.
CRAWFORD, James (2012). Brownlie’s Principles of Public International Law, Oxford: Oxford University Press.
ÇAĞLAR, Bakır (1990). Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokrasi, Anayasa Yargısı, Vol. 7, pp. 51-127.
ÇAĞLAR, Bakır (1998). Anayasa Yargısının Güncelliği: Yargıçlar Zamanı, Anayasa Yargısı, Vol. 15, pp. 51-69.
ÇALI, Başak (2015). The Authority of International Law: Obedience, Respect, and Rebuttal, Oxford: Oxford University Press.
DIXON, Rosalind & Jackson, Vicki (2013). Constitutions Inside Out: Outsider Interventions in Domestic Constitutional Contests, Wake Forest Law Review, Vol. 48, No. 1, pp. 149-209.
DIXON, Rosalind & LANDAU, David (2019). 1989-2019: From democratic to abusive constitutional borrowing, International Journal of Constitutional Law, Vol. 17, No. 2, pp. 489-496.
DORSEN, Norman (2005). A conversation between U.S. Supreme Court justices, International Journal of Constitutional Law, Vol. 3, No. 4, pp. 519-541.
DOTHAN, Shai (2018). Judicial Deference Allows European Consensus to Emerge, Chicago Journal of International Law, Vol. 18, No. 2, pp. 393-419. du BOIS, François & VISSER, Daniel (2003). The Influence of Foreign Law in South Africa, Transnational Law & Contemporary Problems, Vol. 13, No. 2, pp. 593-658.
DURAN, Lütfi (1984). Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu, Anayasa Yargısı, Vol. 1, pp. 57-87.
GÖZLER, Kemal (2000). Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloğu Kavramına İhtiyaç Var Mıdır?, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Vol. 55, No. 3, pp. 81-101.
GÖZLER, Kemal (2019). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Publishing.
GUERRA, Luis Lopez (2005). Tribunal Constitutional (Constitutional Court) Spain, International Journal of Constitutional Law, Vol. 3, No. 4, pp. 567-569.
HAKMEYEZ, Yusuf Şevki (2007). Anayasa Mahkemelerinin Geleneksel İşlevi Bağlamında Günümüzde Ortaya Çıkan İki Sorun: Yerindelik Denetimi Tartışmaları ve Ulusalüstü Örgüte Üye Devletlerdeki Anayasa Yargısının Konu Bakımından Sınırlandırılması, Anayasa Yargısı, Vol. 24, pp. 525-568.
HIRSCHL, Ran (2014a). Comparative Matters: The Renaissance of Comparative Constitutional Law, Oxford: Oxford University Press.
HIRSCHL, Ran (2014b). In Search of an Identity: Voluntary Foreign Citations in Discordant Constitutional Settings, The American Journal of Comparative Law, Vol. 62, No. 3, pp. 547-584.
HIRSCHL, Ran (2018). “Judicial review and the politics of comparative citations: theory, evidence and methodological challenges”, in Comparative Judicial Review (Erin F. Delaney & Rosalind Dixon, Massachusetts: Edward Elgar Publishing) pp. 403-422.
KABOĞLU, İbrahim (1991). Hukukun Genel İlkeleri ve Anayasa Yargısı, Anayasa Yargısı, Vol. 8, pp. 291-322.
KUBALI, Hüseyin Nail (1968). Atatürk Devrimi ve Gerçeklerimiz, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, Vol. 1, No. 2, pp. 5-25.
KÜNNECKE, M. (2019). German Constitutional Law in the UK Supreme Court, Liverpool Law Review, Vol. 40, No. 1, pp. 31-47.
ODER, Bertil Emrah (2010). Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, İstanbul: Beta Yayınları.
ODER, Bertil Emrah (2013). Anayasa Yargısında Temel Hak ve Özgürlüklerin Somutlaşması Normatif Kurgular, Teloslar ve Uluslararası Hukuka Açıklık, Anayasa Yargısı, Vol. 30, pp. 49-59.
ORGAD, Liav (2010). The preamble in constitutional interpretation, International Journal of Constitutional Law, Vol. 8, No. 4, pp. 714-738.
ÖRÜCÜ, Esin (2007). Ulusal Anayasa Mahkemelerinde ‘Yargısal Karşılaştırmacılık’ ve Mahkemeler Arası Diyalog, Anayasa Yargısı, Vol. 34, pp. 433-459.
ÖZBUDUN, Ergun (2017). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
PORAT, Iddo. (2013). “The Use of Foreign Law in Israeli Constitutional Adjudication”, in Israeli Constitutional Law in the Making (Gideon Sapir et al, Oxford: Hart Publishing) pp. 151-172.
POSNER, Eric & SUNSTEIN, Cass (2006). The Law of Other States, Stanford Law Review, Vol. 59, No. 1, pp. 131-180.
RABB, Intisar (2015). Against Kadijustiz: On the Negative Citation of Foreign Law, Suffolk University Law Review, Vol. 48, pp. 343-377.
SIEMS, Mathias (2014). Comparative Law, Cambridge: Cambridge University Press.
SLAUGHTER, Anne-Marie (2000). Judicial Globalization, Virginia Journal of International Law, Vol. 40, No. 4, pp. 1103-1124.
SOYSAL, Mümtaz (1997). Uluslararası Andlaşmalar Konusunda Anayasa Yargısı, Anayasa Yargısı, Vol. 14, pp. 171-187.
TANÖR, Bülent (1997). Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri, İstanbul: TÜSİAD Publishing.
TANÖR, Bülent (2017). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: YKY Publishing.
TANÖR, Bülent & YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2012). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları.
TANPINAR, Ahmet Hamdi. (2005) Mahur Beste, Istanbul: Dergah Yayınları.
TECIMER, Cem (2017). Rethinking Turkish Secularism: Towards ‘Unofficial’ Islamic Constitutionalism?, Verfassungsblog, https://verfassungsblog.de/ rethinking-turkish-secularism-towards-unofficial-islamic-constitutionalism/.
TECIMER, Cem (forthcoming, 2020). Inter-Constitutional Interpretation: A Case Study of the Articles of Confederation (on file with author).
TEZİÇ, Erdoğan (2017). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayınları.
TUSHNET, Mark (1988). Red, White, and Blue: A Critical Analysis of Constitutional Law, Cambridge: Harvard University Press.
TUSHNET, Mark (2006a). Referring to Foreign Law in Constitutional Interpretation: An Episode in the Culture Wars, Baltimore Law Review, Vol. 35, No. 3, pp. 299-312.
TUSHNET, Mark (2006b). “Some reflections on method in comparative constitutional law”, in The Migration of Constitutional Ideas (Sujit Choudry, Cambridge: Cambridge University Press) pp. 67-83.
TUSHNET, Mark (2008). Weak Courts, Strong Rights: Judicial Review and Social Welfare Rights in Comparative Constitutional Law, Princeton: Princeton University Press.
URAN, Peri (2015). Anayasaların Başlangıç Kısımları, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Vol. 73, No. 1, pp. 223-248.
VAROL, Ozan (2011). The Origins and Limits of Originalism: A Comparative Study, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 44, No. 5, pp. 1239-1297.
WHITE, Nigel D. (2005). The Law of International Organisations, Manchester: Manchester University Press.
YAZICI, Serap (2009). Demokratikleşme Sürecinde Türkiye, İstanbul: Istanbul Bilgi University Press.
YILDIRIM, Engin & GÜLENER, Serdar (2018). Anayasa Mahkemesi Kararlarında Uluslararası Ve Karşılaştırmalı Hukuka Yapılan Atıflar: Ampirik Bir Analiz, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Vol. 67, No. 1, pp. 105-144.
YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (1993). Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi.
TCC, E.1963/67, K.1966/19, 14/04/1966
TCC, E.1969/31, K.1971/3, 12/01/1971
TCC, E.1970/52, K.1971/46, 27/04/1971
TCC, E.1970/48, K.1972/3, 08-09/02/1972
TCC, E.1973/38, K.1975/23, 11-14, 25/02/1975
TCC, E.1980/29, K.1981/22, 21/05/1981
TCC, E.1983/2, K.1983/2, 25/10/1983
TCC, E.1984/14, K.1985/7, 13/06/1985
TCC, E.1985/2, K.1985/16, 27/09/1985
TCC, E.1985/31, K.1986/11, 27/03/1986
TCC, E.1985/21, K.1986/23, 06/10/1986
TCC, E.1986.18, K.1986/24, 09/10/1986
TCC, E.1985/8, K.1986/27, 26/11/1986
TCC, E.1988/15, K.1989/9, 14/02/1989
TCC, E.1989/1, K.1989/12, 07/03/1989
TCC, E.1990/30, K.1990/31, 29/11/1990
TCC, E.1990/15, K.1991/5, 28/02/1991
TCC, E.1999/47, K.1999/46, 28/12/1999
TCC, E.1992/2, K.2001/2, 22/06/2001
TCC, E.2009/85, K.2011/49, 10/03/2011
TCC, E.2013/99, K.2014/61, 27/03/2014
Muhittin Kaya, App. no: 2013/1213, 04/12/2013
Nurten Esen, App. no: 2013/7970, 10/06/2015
Roper v. Simmons, 543 U.S. 551 (2005)