ATATÜRK DÖNEMİ TBMM ZABIT CERİDELERİNE GÖRE TÜRK KADINININ BİREY OLMA SÜRECİ (1920-1938)

Atatürk Dönemi Türk kadın haklarının gelişim sürecinin ele alındığı bu çalışmada zaman, mekân ve dinî inanca göre kadınlara olan yaklaşım incelenmeye çalışılmıştır. İslamiyet öncesi Türk tarihinde erkekle denk tutulan kadın, İslamiyetle birlikte değişen kültürün de etkisiyle geri planda kalmıştır. Zamanla hakları kesintiye uğrayan Türk kadınları, Cumhuriyetin ilanı ve Atatürk’ün dünya görüşü çerçevesinde yeniden şekillenmiş ve hak ettiği yeri bulmuştur. Eğitimden istihdama kadar birçok yönde erkekle eş tutulan Türk kadını eğitim ve kültürde de yükselmiş, çağdaş bir kimliğe bürünmüştür. Atatürk Dönemi kadın hakları meselesi üzerinde durulan ve bilimsel alanda çok çalışılan bir konu olmuştur. Ancak bu çalışmalar kaynak bakımından birbirini tekrar etmiş ya da içerik olarak yüzeysel, bilinegelmiş konulardan oluşmuştur. Kanunların oluşum sürecini gözler önüne seren ve meclisteki görüşmelerin kayıt altına alındığı TBMM Zabıt Cerideleri ise çalışmalarda belli başlı konular dışında kullanılmamıştır. Bu nedenle çalışmanın ana kaynağını TBMM Zabıt Cerideleri oluşturmuştur. Atatürk Dönemi meclis zabıtlarının ele alındığı çalışmada kadınların sosyal, siyasi, eğitim, ekonomik ve medeni hallerini ilgilendiren tüm kayıtlar kullanılmaya özen gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Atatürk, TBMM, TBMM Zabıt Cerideleri, Türk Kadını, Kadın Hakları.

THE PROCESS OF TURKISH WOMAN TO BE AN INDIVIDUAL ACCORDING TO THE ATATÜRK PERIOD TBMM OFFICER’S CURRICULUM (1920-1938)

In this study, which deals with the development process of Turkish women’s rights in the Atatürk Era, the approach to women according to time, place, and religious belief has been tried to be examined. Women, who were equated with men in Turkish history before Islam, remained in the background because of the changing culture of Islam. Turkish women, whose rights were cut off over time, were reshaped within the framework of the proclamation of the Republic and Atatürk’s worldview and found the place they deserved. Turkish women, equated with men in many aspects, from education to employment, have risen in education and culture, and have assumed a contemporary identity. In the Atatürk Era, the issue of women’s rights has been a subject that has been emphasized and spent much time in the scientific field. However, these studies either repeated each other in terms of source or consisted of superficial and well-known topics in content. The TGNA Minutes, which reveal the formation process of the laws and record the discussions in the Assembly, was not used in the studies on women. For this reason, the primary source of the study was the Parliamentary Minutes. In the study, which deals with the parliamentary minutes of the Atatürk Period, care was taken to use all the records concerning women’s social, political, educational, economic, and marital status.

Keywords:

Atatürk, The Grand National Assembly of Turkey, The Minutes of the Grand National Assembly of Turkey, Turkish Women, Women’s Rights.,

PDF

___

TBMM Z. C. Devre 1, Cilt 1, İçtima 1 (9 Mayıs 1920).
TBMM Z. C. Devre 1, Cilt 18, İçtima 3 (1 Mart 1922).
TBMM Z. C. Devre 1, Cilt 25, İçtima 3 (9 Aralık 1922).
TBMM Z. C. Devre 1, Cilt 28, İçtima 4 (3 Nisan 1923).
TBMM Z. C. Devre 1, Cilt 28, İçtima 4 (1 Mart 1923).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 22, İçtima 3 (17 Şubat 1926).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 10, İçtima 2 (1 Kasım 1924).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 20, İçtima 3 (24 Aralık 1925).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 27, İçtima 4 (1 Kasım 1926).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 33, İçtima 4 (21 Haziran 1927).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 5, İçtima 1 (16 Ocak 1924).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 7, İçtima 2 (1 Mart 1924).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 7, İçtima 1 (3 Mart 1924).
TBMM Z. C. Devre 2, Cilt 7-1, İçtima 2 (16 Mart 1924).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 10, İçtima 2 (8 Nisan 1929).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 13, İçtima 3 (1 Kasım 1929).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 17, İçtima 3 (20 Mart 1930).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 18, İçtima 3 (3 Nisan 1930).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 4, İçtima 1 (21 Mayıs 1928).
TBMM Z. C. Devre 4, Cilt 17, İçtima 2 (26 Ekim 1933).
TBMM Z. C. Devre 4, Cilt 23, İçtima 3 (23 Haziran 1934).
TBMM Z. C. Devre 4, Cilt 25, İçtima 4 (5 Aralık 1934).
TBMM Z. C. Devre 4, Cilt 25, İçtima 4 (6 Aralık 1934).
TBMM Z. C. Devre 4, Cilt 9, İçtima 1 (30Haziran 1932).
TBMM Z. C. Devre 5, Cilt 13, İçtima 2 (1 Kasım 1936).
TBMM Z. C. Devre 5, Cilt 2, İçtima F. (15 Nisan 1935).
TBMM Z. C. Devre 3, Cilt 5, İçtima 2 (1 Kasım 1928).
Gazeteler Akşam Gazetesi “Fırka Namzedleri Her Tarafta İttifakla Saylav Seçildiler” (9 Şubat 1935).
Akşam Gazetesi, “Kadınlar Asker Olacak mı?” (6 Aralık 1934).
Akşam Gazetesi, “Meclis İntihabın Yenilenmesine Karar Verdi” (6 Aralık 1934).
Cumhuriyet Gazetesi, “Türk Kadınına Asker Olma Hakkı da Verilmeli” (6 Aralık1934).
Cumhuriyet Gazetesi, “Türk Kadınının Sevinci” (7 Aralık 1934).
Milliyet Gazetesi “Kadınları İntihap Etme Hakkı” (4 Nisan 1930).
Resmî Ceride, “Türk Kanun-ı Medenisi”, (4 Nisan 1926).
Resmî Gazete, “Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun”, (16.04.1929).
Yeni Mersin Gazetesi, “Büyük Millet Meclisi İntihab Kanunu’nda Değişiklik Yaptı” (7 Aralık 1934).
Araştırma-İnceleme Eserler Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (1997), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Kültür, 1935-1936 İstatistiği (1937), Ankara: İstatistik Umum Müdürlüğü Yayınları.
Baykal, B. S (1985), Millî Mücadele’de Anadolu Kadınları ve Müdafaa-i Vatan Cemiyeti, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi I, 3, 671-710.
Cebesoy, A. F (2019), Millî Mücadele Hatıraları, İstanbul: Temel Yayınları. CHP IV. Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası (9-16 Mayıs 1935).
Cumbur, M. (1992), Atatürk Döneminde Kadın Eğitimi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi VIII, 23, 259-272.
Erdal, S. (2022), Teâlî-İ Nisvan Cemiyeti, Uluslararası Sosyal Bilimlerde Kadın Çalışmaları Sempozyum Kitabı, (Ed.) Ömer Subaşı, Asaf Özkan, Ümit Kılıç, Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 381-394.
Feyzioğlu, T. (1986), Atatürk ve Kadın Hakları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi II, 6, 585-602.
Gedikli, F. (2014), Mehmed Seyyid Bey ve Hak Kavramı Üzerinden İslam Hukuk Felsefesi ile Avrupa Hukuk Felsefesi Arasındaki Mukayesesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası LXXII, 1, 107-132.
Halıcı, Ş. (2004), Yeni Türkiye Devleti’nin Yapılanmasında Mahmut Esat Bozkurt (1892-1943), Yayımlanmış Doktora Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
İnan, A. (2020), Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, A. İnan (Haz.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Kafesoğlu, İ. (2006), Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Konan, B. (2011), Türk Kadınının Siyasi Hakları Kazanma Süreci, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi LX, 1, 157-174.
Kuran, E. (1997), Türk Çağdaşlaşması-Çileli Bir Yolda İlerleyiş, M. Erdoğan (Der), Ankara: Akçağ Basım.
Kurnaz, Ş. (1996), II. Meşrutiyet Dönemi’nde Türk Kadını, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Özer, S. (2013), Kadınlara Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesinin Türk Kamuoyundaki Yankıları, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi XXIX, 85, 131- 168.
Sarısaman, S. (1998), Cumhuriyetin İlk Yıllarında Kadın Kıyafeti Meselesi, Atatürk Yolu Dergisi CVI, 21, 97-106.
Sezer, S. (1991), Millî Mücadelede Türk Kadını ve Sonrası, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi XII, 1-3, 335-341.
TBMM Milletvekilleri Albümü 1920-2010 (2010), Cilt 1 (1920-1950), V. Yasama Dönemi (1935-1939), Ankara.
Tosun, U. U. (2022), Kadınlara Milletvekili Seçme ve Seçilme Hakkı Tanınmasının Yaşattığı Coşkuyla İstanbul’da Büyük Bir Kadın Mitinginin Düzenlenmesi, Uluslararası Sosyal Bilimlerde Kadın Çalışmaları Sempozyum Kitabı, (Ed.) Ömer Subaşı, Asaf Özkan, Ümit Kılıç, Atatürk Üniversitesi Yayınevi, 421- 429.
Bayındır Uluskan, S. (2010), Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Uyar, H. (1996), Çarşaf, Peçe ve Kafes Üzerine Bazı Notlar, Toplumsal Tarih, 33, s. 6-11.
Yılmaz, İ. (2018), İslam Hukukunda Kız Çocuğunun Mirastaki Payının Cinsiyet ile Temellendirilmesine Analitik Bir Bakış, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi XXII, 1, 347-376.