Münevver Rumeysa GÜRBÜZER, Esma AKSOY KHURAMİ

Sosyal Konut ve İdare Konut Projelerinde El Değiştirme: Sivas, Merkez İlçe Örneği

Karşılanma biçimi ve finansman yöntemleri ülkelerin politikalarına göre çeşitlenen sosyal konut birimleri aracılığıyla hanehalklarının konut piyasası koşullarından çok daha düşük fiyatlarla konuttan yararlanması mümkün kılınmıştır. Çoğunlukla kiralık konut birimleri üzerinden yürütülen sosyal konut politikası konusunda Türkiye farklı bir yol izlemiş ve sosyal konut kapsamına giren konut birimleri satılmak üzere üretilmiştir. Başvuranların gerekli koşulları sağladığının tespit edilmesinin ardından kura yöntemiyle dağıtılan sosyal konut birimlerinin sahiplerine bir dizi kolaylık sunulmuş ve uymaları gereken bir taahhüt çerçevesi oluşturulmuştur. Sosyal konut birimlerinin borçlarının bitene kadar kiralanmaması ve satılmaması bu çerçevenin en önemli maddelerindendir. Ancak sosyal konut yararlanıcısı olan bu hanehalklarının ilgili konutlarda yaşamaya devam edip etmediği ve konutun bir başkasına satılma durumu tartışmalarda yerini alsa da kapsamlı bir şekilde araştırılmamıştır. Bu çalışma kapsamında Toplu Konut İdaresi Başkanlığı’nın (TOKİ) iki farklı konut projesi (Alt Gelir Projesi ve İdare Konut Projesi) için el değiştirme durumları Tapu İşlem İstatistikleri üzerinden tartışılmıştır. İdare tarafından yasaklanmasına karşın projelerde el değiştirme işlemlerinin gerçekleştiği tespit edilmiştir. Son olarak bu durumun sosyal konut politikasının uzun erimde sürdürülebilirliği açısından yaratacağı sonuçlar ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

TOKİ, Sosyal Konut, Konutun El Değiştirmesi, Alt Gelir Grubu

PDF

___

Adams, P. (1985). Social policy and the working class. Social Service Review, 59(3), 387-402. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/pdf/30011809.pdf?refreqid=excelsior %3A277ec8a6452efbaa857dfb20bdc051f2&ab_segments=&origin=&acceptTC=1
Aksoy Khurami, E. ve Özdemir Sarı, Ö. B. (2019). Konut Üretim Performansının Konuta Ekonomik Erişebilirlik Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Planlama, 29(1), 23-32. doi: 10.14744/planlama.2019.59672
Alt Gelir Grubu Konut Projesi Başvuru Formu. (t.y.). Erişim adresi: https://www.toki.gov.tr/AppResources/UserFiles/files/alt%20gelir%20grubu%20ba%c5%9fvuru%20formu-2019.pdf
Andrews, D., Caldera Sánchez, A. ve Johansson, Å. (2011). Housing markets and structural policies in OECD countries (Working Papers No. 836). Organisation for Economic Co-operation and Development web sitesinden erişilen adres: https://www.oecd-ilibrary.org/ docserver/5kgk8t2k9vf3-en.pdf?expires=1656919390&id=id&accname=guest&checksum=B A0CCB9BD40CBC81AD7708FEB3D52E49
Apply for a discounted for sale property. (2022, 15 Nisan). Erişim adresi: https://www.york.gov.uk/housing/apply-discounted-sale-property
Aslan, S. ve Güzey, Ö. (2015). “Karşılanabilir konut” sunumu: TOKİ Ankara Kusunlar yoksul grubu konutları örneği. Ankara Araştırmaları Dergisi, 3(1), 42-53. Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/jas/pdfs/JAS_3_1_42_53.pdf
Balamir, M. (1975). Kat mülkiyeti ve kentleşmemiz. METU Journal of the Faculty of Architecture, 1(2) 295-318. Erişim adresi: https://open.metu.edu.tr/bitstream/handle/115 11/51339/295-318.pdf
Bayraktar, O. F. ve Yılmaz Bakır, N. (2019). Türkiye’de ulaşılabilir konut çözümleri, Toplu konut idaresinin rolü. Artium Mimarlık Planlama Tasarım, 7(1), 36-49. Erişim adresi: http://artium.hku.edu.tr/en/download/article-file/655826
Bektaş, Y. ve Türkün, A. (2017). Kentsel dönüşümde karma gelirli konut stratejisi ve Türkiye’ye özgü dinamikler: Ankara Altındağ-Gültepe örneği. Megaron, 11(2), 263-279. doi: 10.5505/megaron.2017.85570
Berlin'de konut krizi: Halk referandumda 200 binden fazla konutun kamulaştırılmasına evet dedi. (2021, 27 Eylül). Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2021/09/27/berlin-de-konut-krizi-halk-referandumda-200-binden-fazla-konutun-kamulast-r-lmas-na-evet-d
Berlin'de konut sıkıntısı: Halk referandumda 200 binden fazla konutun kamulaştırılmasına 'Evet' dedi. (2021, 27 Eylül). Erişim adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-58709765
Beşirli, H., Koçancı, M., Bakır, M. A., Özdemir, Z. ve Yalçınkaya Gülle, M. (2016). Sosyal konut uygulamaları ve yoksulluğun yönetimi üzerine ampirik bir çalışma. Ankara: Siyasal Kitabevi.
Bingöl, Ö. (2019). Sosyal konut yerleşmelerinde kentsel mekân üretimi: İstanbul Kayabaşı 24. bölge sosyal konut yerleşmesi. Megaron, 14(1), 1-15. doi: 10.14744/MEGARON.2019.92160
Birleşmiş Milletler. (1948). İnsan hakları evrensel bildirgesi. Paris: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu.
Brady, J. ve McManus, R. (2020). Dublin's twentieth-century social housing policies: tenure, ‘reserved areas’ and housing type. Planning Perspectives, 35(6), 1005-1030. doi: 10.1080/02665433.2019.1662833
Briggs, A. (2000). The welfare state in historical perspective. C. Pierson ve F. G. Castles (Ed.), The welfare state: A reader içinde (s. 16-29). USA: Blackwell Publishing. Byrne, M. ve Norris, M. (2018). Procyclical social housing and the crisis of Irish housing policy: marketization, social housing, and the property boom and bust. Housing Policy Debate, 28(1), 50-63. doi: 10.1080/10511482.2016.1257999
Das, R. (2017). David Harvey's theory of accumulation by dispossession: A Marxist critique. World Review of Political Economy, 8(4), 590-616. doi:10.13169/worlrevipoliecon.8.4.0590
Dekker, K. ve Varady, D. P. (2011). A comparison of Dutch and US public housing regeneration planning: the similarity grows?. Urban Research & Practice, 4(2), 123-152. doi: 10.1080/17535069.2011.579769
Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Birinci beş yıllık kalkınma planı (1963-1967). Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası. Erişim adresi: http://ekutup.dpt.gov.tr/plan1.pdf
Doğru, H. E. (2016). The “benevolent hand” of the Turkish State: Mass Housing Administration, state restructuring and capital accumulation in Turkey (Yayınlanmamış doktora tezi). York University, Toronto.
Dülgeroğlu Yüksel, F. Y., Özsoy, F. A. ve Pulat Gökmen, G. (2019). Kentsel dinamikler ile değişen enformel konut yerleşmelerinde “Aidiyet” kavramının tartışılması. Megaron, 14(1), 100-108. doi: 10.14744/MEGARON.2019.41033
Erman, T. (2010). Kent ve gecekondu. Ö. Uğurlu, N. Ş. Pınarcıkoğlu, A. Kanbak, ve M. Şiriner (Ed.), Türkiye perspektifinden kent sosyolojisi çalışmaları içinde (s. 227-267). İstanbul: Örgün Yayınevi.
Esping‐Andersen, G. (1990). Three worlds of welfare capitalism. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Fitzpatrick, S. ve Watts, B. (2016). Initial findings: fixed-term tenancies in social housing. UK Department of Social Policy & Social Work web sitesinden erişilen adres: http://www.welfareconditionality.ac.uk/publications/first-wave-findings-social-housing.
Geray, C. (2009). Toplumsal konut siyasası açısından TOKİ uygulamaları. Mimarlar Odası Genel Merkezi (Ed.), Çalıştay: TOKİ Çalışmaları Üzerine Değerlendirmeler içinde (s. 77-87). Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Genel Merkezi.
Grabka, M. M., ve Verbist, G. (2015). Non-cash benefits from social housing in Europe: a comparative perspective (ImPRovE Working Paper No. 15/07). Herman Deleeck Centre for Social Policy web sitesinden erişilen adres: https://hosting.uantwerpen.be/improve/ ?wpdmact=pro cess&did=NzcuaG90bGluaw==
Gül, S. S. (2006). Sosyal devlet bitti yaşasın piyasa! Yeni liberalizm ve muhafazakârlık kıskacında refah devleti. Ankara: Ebabil Yayıncılık.
Harloe, M. (1995). The people’s home? Social rented housing in Europe and America. Oxford: Blackwell.
Harvey, D. (2006). Comment on commentaries. Historical Materialism, 14(4), 157-166. Erişim adresi: https://brill.com/view/journals/hima/14/4/articlep157_8.xml?language=en
Harvey, D. (2007). Neoliberalism as creative destruction. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 610, 22-44. doi: 10.1177/0002716206296780
Harvey, D. (2013). Rebel cities: From the right to the city to the urban revolution. London: Verso Books.
Harvey, D. (2014). The urban process under capitalism: A framework for analysis. R. W. Lake (Ed.), Readings in Urban Analysis: Perspectives on Urban Form and Structure içinde (s. 116-124). New York: Routledge.
İstatistiklerle Aile 2021 Haber Bülteni. (2022, 22 Mayıs). Erişim adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2021-45632#:~:text=ADNKS%20sonu %C3%A7lar%C4%B1na%20g%C3%B6re%2C%202021%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20T%C3%BCrkiye'de%20toplam%2022%20milyon,4%20bin%20451%20oldu%C4%9Fu%20g%C% B6r%C3%BCld%C3%BC
Jones, C. ve Murie, A. (2006). The right to buy: analysis and evaluation of a housing policy. Oxford: Blackwell.
Karaagac, E. A. (2022). Everyday negotiations of finance and debts in state-led mass housing estates for low-income households in Istanbul. Ö. B. Özdemir Sarı, E. Aksoy Khurami ve N. Uzun (Ed.), Housing in Turkey: Policy, planning, practice içinde (s. 125-142). London: Routledge.
Keleş, R. (1966). Sosyal konut politikası kavramı üzerinde bir deneme ve Türkiye’de sosyal konut politikası. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 21(02), 167-234. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ausbf/issue/3159/43920
Keleş, R. (1978). 100 soruda kentleşme, konut ve gecekondu. İstanbul: Gerçek Yayınları.
Kemeny, J. (1995). From public housing to the social market: Rental policy strategies in comparative perspective. London: Routledge.
Lee, J. (2018). Asset building and property owning democracy: Singapore housing policy as a model of social investment and social justice. The Journal of Sociology & Social Welfare, 45(4), 105-127. Erişim adresi: https://scholarworks.wmich.edu/jssw/vol45/iss4/7
Lee, K. Y. (2000). From third world to first: Memoirs of Lee Kuan Yew. Singapore: Times Editions.
Malpass, P. (2008). Histories of social housing: A comparative approach. K. Scanlon, C. Whitehead ve M. Fernandez Arrigoitia (Ed.), Social housing in Europe içinde (s. 259-274). London: Wiley.
Marx, K. (1976). Capital: A critique of political economy. (B. Fowkes, Çev.), London and New York: Penguin Books.
Meng, X. (2007). Wealth accumulation and distribution in urban China. Econ. Dev. Cult. Change 55, 761-791. Erişim adresi: https://www.jstor.org/stable/pdf/10.1086/516761 .pdf?refreqid=excelsior%3Add5c11d3e2d65032cc751983876c3deb&ab_segments=&origin=
Ministry of Housing, Communities and Local Government. (2020). English Housing Survey Headline Report 2018 to 2019. Erişim adresi: https://assets.publishing.service.gov.uk/ government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/860076/201819_EHS_Headline_Report.pdf
Monson, D.(1953). Türkiye'de işçi evleri hakkında rapor. Ankara: Sosyal Sigortalar Kurumu.
Mundt, A. (2018). Privileged but challenged: the state of social housing in Austria in 2018. Critical Housing Analysis, 5(1), 12-25. doi: 10.13060/23362839.2018.5.1.408
Murie, A. (2014). Housing and neighbourhoods: What happened after the sale of state housing to sitting tenants in England?. K. Scanlon, C. Whitehead ve M. Fernández Arrigoitia (Ed.), Social housing in Europe içinde (s. 415-431). Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd.
Norris, M. ve Byrne, M. (2017). A tale of two busts (and a boom): Irish social housing before and after the global financial crisis. Critical Housing Analysis, 4(2), 19-28. doi: 10.13060/23362839.2017.4.2.383
Norris, M. ve Hayden, A. (2018). The future of council housing: An analysis of the financial sustainability of local authority provided social housing. University College Dublin web sitesinden erişildi: https://researchrepository.ucd.ie/bitstream/10197/10401/2/The_Fu ture_Of_Council_Housing_%28Norris_Hayden%29.pdf
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2020). Social housing: A key part of past and future housing policy. Paris: Employment, Labour and Social Affairs Policy Briefs, OECD. Erişim adresi:http://oe.cd/social-housing-2020
Özden, P. P. ve Kubat, A. S. (2003). Türkiye’de şehir yenilemenin uygulanabilirliği üzerine düşünceler. İTÜ Dergisi Seri A: Mimarlık, Planlama, Tasarım, 2(1), 77-88. Erişim adresi: https://core.ac.uk/download/pdf/230193868.pdf
Peck, J. ve Tickell, A. (2002). Neoliberalizing space. Antipode A Radical Journal of Geography, 34(3), 380-404. doi: 10.1111/1467-8330.00247
Penbecioğlu, M. (2011). Kapitalist kentleşme dinamiklerinin Türkiye’deki son 10 yılı: Yapılı çevre üretimi, devlet ve büyük ölçekli kentsel projeler. Birikim, 270, 62-73. Erişim adresi: https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-270-ekim-2011-sayi-270-ekim-201 1/2444
Phang, S. Y. (2018). Policy innovations for affordable housing in Singapore. Cham: Palgrave Macmillan.
Proje Tipine Göre Uygulamalar, Alt Gelir Grubu. (2022a). Erişim adresi: https://toki.gov.tr/proje-tipine-gore-uygulamalar#2
Proje Tipine Göre Uygulamalar, İdare Konut Uygulaması. (2022b). Erişim adresi: https://toki.gov.tr/proje-tipine-gore-uygulamalar#2
Reinprecht, C. (2014). Social housing in Austria. K. Scanlon, C. Whitehead ve M. Fernández Arrigoitia (Ed.), Social housing in Europe içinde (s. 61-74). Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd.
Ronald, R. (2008). The ideology of home ownership - Homeowner societies and the role of housing. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Scanlon, K., Whitehead, C. ve Fernandez Arrigoitia, M. (2014). Introduction. K. Scanlon, C. Whitehead ve M. Fernández Arrigoitia (Ed.), Social housing in Europe içinde (s. 1-20). Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd.
Social housing sales (including Right to Buy and transfers). (2022). Erişim adresi: https://www.gov.uk/government/collections/social-housing-sales-including-right-to-buy-and-transfers
Şengül, T. (2003). Yerel Devlet Sorunu ve Yerel Devletin Dönüşümünde Yeni Eğilimler. Praksis, 9, 183-220. Erişim adresi: http://www.praksis.org/wp-content/up loads/2011/07/009-07.pdf
Şenkal, A. (2005). Küreselleşme çağında sosyal politika. İstanbul: Alfa Yayınları.
Tekeli, İ. (2012). Türkiye’de yaşamda ve yazında konutun öyküsü. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Tekeli, İ. (1996). Türkiye’de yaşamda ve yazında konut sorununun gelişimi. Ankara: ODTÜ Basım İşliği.
TOKİ’nin indirim kampanyası 22 Mart’ta başlıyor. (2022). Erişim adresi: https://toki.gov.tr/haber/tokinin-indirim-kampanyasi-22-martta-basliyor
Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Kurumsal Tanıtım Dokümanı. (2019). Erişim adresi: http://i.toki.gov.tr/content/entities/main-pageslider/20191011095737969524-pdf.pdf
Türel, A. (1989). 1980 sonrasında konut üretimindeki gelişmeler. ODTÜ MFD, 9(1), 137-154. Erişim adresi: https://open.metu.edu.tr/bitstream/handle/11511/51116/137-154.pdf
Türkün, A. (2014). Sonuç: Mevcut “dönüşüm ve yenileme politikaları” dar gelirli toplumsal kesimlerin barınma sorununu çözebilir mi?. A. Türkün (Ed.), Mülk Mahal İnsan İstanbul’da Kentsel Dönüşüm içinde (s. 391-436). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
UN-HABITAT. (2001). Cities in a globalizing world: Global report on human settlements. London: Routledge. doi: 10.4324/9781849770729
Uzun, N. (2005). Residential transformation of squatter settlements: Urban redevelopment projects in Ankara. Journal of Housing and the Built Environment, 20, 183- 199. doi: 10.1007/s10901-005-9002-9
van Gent, W. ve Hochstenbach, C. (2020). The neo-liberal politics and socio-spatial implications of Dutch post-crisis social housing policies. International Journal of Housing Policy, 20(1), 156-172. doi: 10.1080/19491247.2019.1682234
Wagner, B. (1956). Housing in Turkey. Ankara: Sosyal Sigortaları Kurumu.
Walder, A. G. Ve He, X. (2014). Public housing into private assets: Wealth creation in urban China. Social Science Research, 46, 85-99. doi: 10.1016/j.ssresearch.2014.02.008
Whitehead, C. ve Scanlon, K. (2007). Social housing in Europe. London: London School of Economics and Political Science.
Yılmaz, E. (2016). Konut sorunu ve toplu konut üretiminde Toki’nin ve belediyelerin rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(7), 31-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/285311
Yuen, B. (2007). Squatters no more: Singapore social housing. Global Urban Development, 3(1), 1-22. Erişim adresi: https://globalurban.org/GUDMag07Vol3Iss1/Yu en%20PDF.pdf