İstanbul’da Kayıt Dışı İstihdamın Sosyo-Demografik Belirleyicileri

Öz Çalışanların sosyal güvenlik kurumuna hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi olarak tanımlanan kayıt dışı istihdam; zaman, ekonomi, düzenleme ve sosyal koruma boyutlarıyla bireylere zarar vermektedir. Bu bağlamda mevcut araştırma, İstanbul’da kayıt dışı istihdamı etkileyen sosyo-demografik özellikleri tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada 2017 yılı TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi mikro veri seti kullanılmıştır. Örneklem olarak İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasında (İBBS 2. düzey) TR10 İstanbul bölgesi, 15-64 yaş arası ve özel sektörde aktif çalışanlar seçilmiştir. Örneklem hacmi bu kısıtlar altında 13930 çalışandan oluşmaktadır. Araştırmada kayıt dışı çalışmayı etkileyen sosyo-demografik değişkenleri belirlemek amacıyla iki model tahmin edilmiştir. İlk modelde cinsiyet, yaş grubu, eğitim durumu, medeni durum ve işyerinde çalışan sayısı; ikinci modelde ek olarak çalışma şekli bulunmaktadır. İlk model sonuçlarında, kadınların, gençlerin, düşük eğitim düzeyine sahip olanların, evli, dul/boşanmışların ve küçük işletmelerde çalışanların kayıt dışı istihdam edilme olasılıklarının daha yüksek olduğu görülmüştür. İkinci modelde ise, gençlerin, düşük eğitim düzeyine sahip olanların, dul/boşanmışların, küçük işletmelerde çalışanların ve yarı zamanlı olanların kayıt dışı istihdam edilme olasılıklarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Kayıt Dışı İstihdam, İstanbul, Lojistik Regresyon Modeli

PDF

___

Alpar, R. (2017). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık.
Arias, J., Artuc, E., Lederman, D. ve Rojas, D. (2018). Trade, informal employment and labor adjustment costs. Journal of Development Economics, 133, 396-414. doi: 10.1016/j.jdeveco.2018.03.006
Biçerli, M.K. (2007). Çalışma ekonomisi. İstanbul: Beta Yayınları.
Binay, M. (2015). Optimal informal employment ratio for Turkish economy. Procedia Economics and Finance 26(2015), 598-602. doi: 10.1016/S2212-5671(15)00960-0
Blekking, J., Waldman, K., Tuholske, C. ve Evans, T. (2020). Formal/Informal employment and urban food security in Sub-Saharan Africa. Applied Geography, 114(2020), 102131. doi: 10.1016/j.apgeog.2019.102131
Bosch, M., Goni-Pacchioni, E. ve Maloney, W. (2012). Trade liberalization, labor reforms and formal–informal employment dynamics. Labour Economics, 19(5), 653-667. doi: 10.1016/j.labeco.2012.03.001
Bölükbaş, M. (2018). Kayıt dışı istihdam ve genç işsizlik ekonomik büyüme ile ilişkili olabilir mi? Türkiye için ekonometrik bir analiz. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 75-90. doi: 10.32331/sgd.492902
Bülbül, O.G. (2012). Unregistered employment dynamics in Turkey: Unregistered employment which phase of informalization process?. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 4(2), 375- 385. Erişim adresi: https://www.sobiad.org/eJOURNALS/journal_IJSS/arhieves/2012_2/okan_guray.pdf
Çalış, Ş. (2014). Endüstri ilişkilerinde yeni gelişmeler. B. Uçkan ve Ş. Çalış (Ed.), Endüstri ilişkileri (s. 190-215) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Çelik, M.Y. (2012). Boyutları ve farklı algılarıyla küreselleşme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 57-74. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55770
Çetin, C. ve Dinç Özcan, E. (2013). İnsan kaynakları yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
Dam, M.M., Ertekin, Ş. ve Kızılca, N. (2018). Türkiye’de kayıt dışı istihdamın boyutu: Ekonometrik bir analiz. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(1), 293-318. doi: 10.24988/deuiibf.2018331725
Fernandez, A. ve Meza, F. (2015). Informal employment and business cycles in emerging economies: The case of Mexico. Review of Economics Dynamics, 18(2), 381-405. doi: 10.1016/j.red.2014.07.001
Gorz, A. (2001). Yaşadığımız sefalet (N. Tutal, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Görgücü, İ. ve Koç, M. (2011). 4857 sayılı İş Kanununa göre kısmi çalışma uygulanması. Çalışma ve Toplum, 28, 149-174. Erişim adresi: http://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873983.pdf
Gujarati, D. N. (2001). Temel ekonometri (Ü. Şenesen, G. Günlük Şenesen, Çev.), İstanbul: Literatür Yayıncılık.
Güloğlu, T. (2005). The reality of informal employment in Turkey. Visiting Fellow Working Papers. New York: Cornell University Press.
Güloğlu, T., Korkmaz, A. ve Kip, M. (2003). Türkiye’de kayıt dışı istihdam gerçeğine bir bakış. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 45(1), 51-96. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/iusskd/issue/919/10377
Horemans, J., Marx, I. ve Nolan, B. (2016). Hanging in, but only just: Part-Time employment and in-work poverty throughout the crisis. IZA Journal of European Labor Studies, 5(5), 1-19. Erişim adresi: https://izajoels.springeropen.com/articles/10.1186/s40174-016-0053-6
Hosmer D.W. ve Lemeshow, S. (2000). Applied logistic regression. New York: John Wiley and Sons.
ILO (1998). World of work: World employment report, 1998-1999. Geneva: ILO Publication.
ILO (2018). Women and men in the informal economy: A statistical picture. Geneva: ILO Publications.
ILO (2019). Informal employment. Erişim adresi: https://www.ilo.org/ilostat/
Işığıçok, Ö. (2005). 21. Yüzyılda istihdam ve insan onuruna yakışır iş. Bursa: Ezgi Kitabevi.
Işığıçok, Ö. (2014). İstihdam ve işsizlik. Bursa: Dora Yayınevi.
Işığıçok, Ö. (2015). İstihdam ve işsizlik. A. Tokol ve Y. Alper (Ed.), Sosyal politika (s. 122-161) içinde. Bursa: Dora Yayınevi.
Işık, N. ve Acar, M. (2003). Kayıt dışı ekonomi: Ölçme yöntemleri, boyutları, yarar ve zararları üzerine bir değerlendirme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 117-136. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/erciyesiibd/issue/5878/77797
İpek, M. (2014). Kayıt dışı istihdamda küresel etkiler ve sosyal örüntüler. Çalışma ve Toplum, 2014(1), 163- 186. Erişim adresi: https://www.calismatoplum.org/makale/kayit-disiistihdamda-kuresel-etkiler-vesosyal- oruntuler
Kalaycı, C. ve Kalan, E. (2017). Türkiye’de kayıt dışı istihdamla mücadele politikalarının analizi. Uluslararası Ekonomi, İşletme ve Politika Dergisi, 1(1), 17-34. doi: 10.29216/ueip.335215
Kaleli, E. ve Karaca, C. (2019). Türkiye’de kayıt dışı istihdama ilişkin çözüm önerileri. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 44, 769-792. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/819942
Kaya, M.G. (2019). Evaluation of the Relationship between Informal Employment, Income Tax and Economic Growth on Terms of Turkey Economy. Journal of Yasar University, 14(Special Issue), 108-117. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/680658
Kepenek, Y. ve Yentürk, N. (2007). Türkiye ekonomisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Koray, M. (2005). Sosyal politika. Ankara: İmge yayınları.
Kul Parlak, N. (2016). İş-Yaşam dengesi açısından esnek çalışmanın analizi. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 109-137. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/265273
Kutbay, H. (2018). Kayıt dışı istihdamın vergi gelirleri üzerindeki etkisi. Social Sciences Research Journal, 7(2),172-189. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/485543
Loayza, N. ve Rigolini, J. (2011). Informal employment: Safety net or growth engine. World Development, 39(9), 1503-1515. doi: 10.1016/j.worlddev.2011.02.003
Lordoğlu, K. ve Özkaplan, N. (2003). Çalışma iktisadı. İstanbul: Der Yayınları. OECD (2008). Declaring work or staying underground: Informal employment in seven OECD countries, OECD employment outlook. Paris: OECD Publications.
OECD (2019). Tackling vulnerability in the informal economy. Paris: OECD Publications.
Ongan, N. (2005). Ekonomik krizin emek piyasalarına etkileri. İstanbul: Birleşik Metal-İş Yayınları.
Önsal, N. (2017). Endüstri ilişkileri sözlüğü. Ankara: Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi.
Öztürk, S. ve Başar, D. (2018). Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına yönelik tercihleri: Kayıt dışı sektör özelinde bir analiz. Sosyal Güvenlik Dergisi, 8(2), 41-58. doi: 10.32331/sgd.492887
Rose, J. ve Hewitt, B. (2019). Does part-time employment status really reduce time pressure? Journal of Sociology, 55(2), 366-388. doi: 10.1177/1440783318800822
SGK (2019). Kayıt dışı istihdam oranları. Erişim adresi: http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/calisan/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari
Stock, J. H. ve Watson, M. W. (2011). Ekonometriye giriş (B. Saraçoğlu, Çev). Ankara: Efil Yayınevi.
Şahin, M. (2018). İşverenler perspektifinden Türkiye’de kayıt dışı istihdamın temel belirleyicileri: Bir anketten sonuçlar. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2055-2071. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/588309
Şen, G. (2008). AB ve Türkiye’de kayıt dışı istihdam ve etkileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi̇). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Şenel, D. (2019). İnşaat Sektöründe Kayıt Dışı İstihdamın İncelenmesi: Denizli İli Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 10(23), 66-83. doi: 10.21076/vizyoner.448902
TDK (2019). Güncel Türkçe sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr
Temiz, H.E. (2004). Eğreti istihdam: İşgücü piyasasında güvencesizliğin ve istikrarsızlığın yeni yapılanması. Çalışma ve Toplum, 2, 55-80. Erişim adresi: https://www.calismatoplum.org/makale/egreti-istihdamisgucu- piyasasinda-guvencesizligin-ve-istikrarsizligin-yeni-yapilanmasi
Toksöz, G. ve Türcan Özşuca, Ş. (2002). Enformel sektörde istihdamın ve işgücünün özellikleri. İktisat Dergisi, 430, 29-35. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/8040
Uyanık, Y. (2008). Neo-Liberal küreselleşme sürecinde işgücü piyasaları. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 10(2), 209-224. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/articlefile/ 287448
Williams, C.C. (2009). Formal and informal employment in Europe: Beyond dualistic representations. European Urban and Regional Studies, 16(2), 147-159. doi: 10.1177/0969776408101686
Yağmur, A.S. (2013). Seçilen ülkeler ve ülkemizdeki kayıt dışı istihdamın karşılaştırılması ve seçilen AB üyesi devletlerde kayıt dışı istihdamla mücadele örnekleri. Sosyal Güvence Dergisi, 3, 1-19. doi: 10.21441/sguz.2013317887
Yalçın, E.C. ve Başol, O. (2020). Kısmi süreli çalışmayı etkileyen bazı sosyo-demografik değişkenler: TR 21 bölgesi örneği. Sosyal Güvenlik Dergisi, 10(1), 75-88. doi: 10.32331/ sgd.752986
Yıldırım, S. (2017). İşsizlik sigortasıyla kayıt dışı istihdamın etkileşimi. Fırat Üniversitesi, Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-29. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/515379
Yurdakul, F.B. (2014). Almanya’da kayıt dışı istihdamla mücadele politikaları ve uygulamalarının yabancı işgücüne etkilerinin değerlendirilmesi. (Uzmanlık tezi). Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara.
Yuyucu, A. (2017). Türk iş hukuku çerçevesinde kısmi zamanlı çalışmanın uygulaması. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(15), 398-407. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/articlefile/ 337658
Yüksel, H. (2017). Türk Sinemasında Dış Göçün Kayıt Dışı İstihdama Yansımaları: Gurbetçi Şaban Filmi Örneği. Çalışma İlişkileri Dergisi, 8(2), 18-55. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/447240
Zaklı, S.B. (2009). Türkiye’de kayıt dışı istihdam ve ekonomik boyutu. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi̇). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.