Jeokültür ve Dünya Sistemi: Wallerstein’ı Yanlış mı Anladık?

Öz Jeokültür kavramı, özellikle Soğuk Savaş Sonrası dönemde genel olarak Uluslararası İlişkiler literatüründe, özel olarak da jeopolitik ve dış politika çalışmalarında oldukça sık kullanılan bir kavram haline gelmiştir. Bununla birlikte kavramın bu çalışmalarda ilk kez Immanuel Wallerstein tarafından “Dünya Sistemleri Analizi” kapsamında tanımlandığı ve kavramsallaştırıldığı şekliyle kullanıldığını söylemek olanaklı değildir. Wallerstein’in kavramsallaştırmasında jeokültür dünya sisteminin meşruiyet sağlayıcı ideolojisini tanımlamak üzere kullanılmaktadır, dolayısıyla sistemik bir fenomendir. Oysa jeokültürü tekil devletlerin dış politikalarının bir aracı anlamında kullanmak, Wallerstein’ın kavramsallaştırmasıyla örtüşmemektedir. Bu çalışmanın temel amacı Wallerstein’ın kendisinin ortaya koyduğu bir kavramın Uluslararası İlişkiler literatüründe ancak bağlamından çıkarılarak yaygın şekilde kullanılabiliyor olmasının nedenlerini anlamaktır. Bu amaçla çalışmanın ana eksenini Wallerstein’ın jeokültür kavramsallaştırmasını anlama çabası oluşturmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın temel argümanı, kavramın içeriğinin değiştirilerek Uluslararası İlişkiler’in ana akım yaklaşımlarına uygun hale getirildiğidir.

Anahtar Kelimeler:

Jeokültür, Dünya Sistemleri Analizi, Wallerstein, Jeopolitik

PDF

___

Ergün, O. (2015). Postmodern jeopolitik ve küresel tasarımın eleştirel çözümlemesi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(21), 405-443. Erişim adresi: https://yayin.taa.gov.tr/yuklenenler/dosyalar/dergiler/taad/taad- 21/taad-21.pdf
Huntington, S. (1993). The clash of civilizations?. Foreign Affairs, 72 (3), 22-49. doi:https://doi.org/10.2307/20045621
Marx, K. (1990). Louis Bonaparte’ın 18. Brumaire’i (Sevim Belli, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
Nye, J. s. Jr. (1990). Soft power. Foreign Policy, 80, 153-171. doi: https://doi.org/10.2307/1148580
Tayfur, M. F. (2000). Systemic-structural approaches, world system analysis and the study of foreign policy. METU Studies in Development, 27(3-4), 265-299. Erişim adresi: http://www2.feas.metu.edu.tr/metusd/ojs/index.php/metusd/article/view/134
Wallerstein, I. (1992). Geopolitics and geoculture: essays on the changing world system. Cambridge: Cambridge University Press.
Wallerstein, I. (2000). Bildiğimiz dünyanın sonu: Yirmi birinci yüzyıl için sosyal bilim (Tuncay Birkan, Çev) . İstanbul: Metis Yayınları.
Wallerstein, I. (2003). Liberalizmden sonra (Erol Öz, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Wallerstein, I. (2004a). World-systems analysis: An introduction. Darham-London: Duke University Press. doi: https://doi.org/10.1215/9780822399018
Wallerstein, I. (2004b). Amerikan gücünün gerileyişi: Kaotik dünyada ABD (Tuncay Birkan, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Wallerstein, I. (2007). Avrupa evrenselciliği: İktidarın retoriği (Sinan Önal, Çev.). İstanbul: Aram Yayıncılık.
Wallerstein, I. (2012). Tarihsel kapitalizm ve kapitalist uygarlık (Necmiye Alpay, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Wendt, A. (1987). The agent-structure problem in international relations theory. International Organization, 41(3), 335-370. doi: https://doi.org/10.1017/S002081830002751X