RUSYA VE ÇİN’İ ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ’NÜN OLUŞUMUNA GÖTÜREN SEBEPLER

Çin ve Rusya arasında tarihsel olarak çok eskiye dayanan ilişkiler, Soğuk Savaşın ardından farklı bir boyuta ulaşmıştır. Şanghay İşbirliği Örgütü, Soğuk Savaş sonrasında bu iki ülkenin yakınlaşmasının ve etkileşiminin en önemli örneği olmuştur. Fakat bu yakınlaşma, temelinde işbirliği olmasının yanı sıra rekabeti de barındıran, tarafların birbirlerini denetlemeye ve kontrol altında tutmaya çalıştığı ama aynı zamanda da bölgedeki diğer aktörlerin varlığını kısıtlamaya çalıştıkları çok boyutlu ilişkileri içermektedir. Bu kapsamda, çalışma Rusya ve Çin’i bu çok fonksiyonlu yapının oluşumuna götüren sebepleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu amaç dâhilinde, örgütün kuruluş sebebini idrak edebilmek adına tarihsel yaklaşıma ve mukayese yöntemine başvurulmuştur. Değerlendirme sonucunda her iki aktörün de uluslararası sistemde çok kutupluluk oluşturabilmek ve bölgede hem Amerikan hegemonyasını sınırlandırabilmek hem de güçlerini arttırabilmek adına Şangay İşbirliği Örgütü’nü oluşturmaya karar verdikleri kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Rusya, Çin, Şanghay İşbirliği Örgütü, Çok Kutupluluk, Amerikan Hegemonyası

THE REASONS LEADING RUSSIA AND CHINA TO THE FORMATION OF SHANGHAI COOPERATION ORGANIZATION

The relations of China and Russia that date back to history, have achieved different aspect after the Cold War. The Shanghai Cooperation Organization, after the Cold War, has been the most important example of these two countries’ rapprochment and interaction. However this rapprochment that has harboured competition in addition to cooperation, includes multidimensional relationships in which the sides try to inspect and control each others and at the same time to restrict existing the other actors in the region. In this context, the study aims to analyze the reasons that led Russia and China to the formation of this multifunctional structure. For this purpose, historical approach and comparison method were used in order to understand the reason for the establishment of the organization. As a result of the evaluation, it was detected that both actors decided to establish the Shanghai Cooperation Organization in order to create multipolarity in the international system and in the region both to limit the American hegemony and increase their power.

Keywords:

China, Russia, Shangai Cooperation Organization, Multipolarity, American hegemony,

PDF

___

Akman, H. (2015), Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Oluşumunda Rusya-Çin İlişkileri ve İlişkilerin Problemleri, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(37), s.311-326.
Alagöz, E. A. (2010). Şanghay İşbirliği Örgütü: Rusya-Çin Ortaklığı mı, Rekabeti mi?, BİLGESAM, http://www.bilgesam.org/incele/1239/-sanghay-isbirligi-orgutu--rusya-cin-ortakligi-mi--rekabeti-mi-/#.XIktnCgzbIX (Erişim Tarihi:13.03.2019).
Altundağ, Z. (2016/1), Geçmişten Günümüze Şanghay İşbirliği Örgütü, Avrasya Etüdleri -TİKA, 22(49) , s.99-124.
Andaç, K. C. (2015), Avrasya’nın Yükselen Gücü: Şanghay İşbirliği Örgütü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Aras, İ. (2018), Avrupa Birliği ve Çin Siyasi Ekonomik İlişkiler, 1.Baskı, Ankara:Detay Yayıncılık. Aydın, A. (2015). Küresel Mücadele Politikaları: Orta Asya’da Rusya, ABD ve Çin, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 6,(13), s.1-11.
Aydın, A. ve Bakıncak, E. (2016). Uluslararası Güç Dengesi ve İki Kutupluluk Arası İlişki, C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(1), s.95-112
Bailes, A.J.K., Dunay, P., Guang, P. ve Troitskiy, M. (2007), The Shanghai Cooperation Organization, Stockholm International Peace Research Institute, 17, s.1-59.
Başçıl, H. H. (2013), Karşılıklı Bağımlılık Ekseninde Avrupa Birliği-Çin Halk Cumhuriyeti İlişkileri 1975-2010, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
Bekcan, U. (2012), Yeni Dünya Düzeninde Rusya-Çin İlişkileri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
Bozkurt, S. G. (2006). Bağımsız Devletler Topluluğu’nda Renkli Devrimler-Kırgızistan Örneği, Akademik İncelemeler Dergisi, 1(1), s.118-138.
Brzezinski, Z. (2010). Büyük Satranç Tahtası- Amerika’nın küresel üstünlüğü ve bunun jeopolitik gereklilikleri, (Çev.: Yelda Türedi), İstanbul: İnkılap Yayınevi.
Carroll, W. E. (2011), China in the Shanghai Cooperation Organization: Hegemony, Multi-Polar Balance or Cooperation in Central Asia, International Journal of Humanities and Social Science, 1(19), s.1- 8.
Casarini, N. (2006), The Evolution of the EU-China Relationship: from constructive engagement to strategic partnership, The European Union Institute for Security Studies, 64, s.1-43.
Cohen, A. (2001), The Russia- China Frienship and Cooperation Treaty: A Strategic Shift in Eurasia?, The Heritage Foundation, (Erişim Tarihi: 29.06.2021).
Çelik, Ü. (2016), Düşmanımın Düşmanı Dostumdur: Çin-Rusya İlişkileri ve ABD, Uluslararası İlişkiler Araştırma ve Tartışma Platformu, https://www.academia.edu/24489747/D %C3%9C%C5%9EMANIMIN_D%C3%9C%C 5%9EMANI_DOSTUMDUR_%C3%87%C4% B0N_- _RUSYA_%C4%B0L%C4%B0%C5%9EK%C4 %B0LER%C4%B0_VE_ABD?auto=downloa d (Erişim Tarihi: 03.07.2021).
Çolakoğlu, S.(2004), Şanghay İşbirliği Örgütü’nün Geleceği ve Çin, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(1), s.173-197.
Dağcı, K. ve Keskin, M. (2013), Çin’in Doğu Türkistan Politikası ve Azınlık Hakları Bağlamında Hak İhlalleri, Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 1(2), s.11-29.
Denisov, I., Zhuangzhi, S. ve Fenghua, L. (2018), Russia and China:Cooperation in a New Era- Results of the 19th National Congress of the Communist Party of China and of the Russian Presidential Election, Russian International Affairs Council, 17, s.1-14.
Deniz, T. (2013). Mekânsal Güç Asya’nın Siyasi Gücü: Şanghay İşbirliği Örgütü, Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), s.217-228.
Ekrem, E. (2011), Çin’in Orta Asya Politikaları- Rapor, (Ed: M. Yılmaz), Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, s.1-69.
Frost, A. (2009), The Collective Security Treaty Organization, The Shanghai Cooperation Organization and Russia’s Strategic Goals in Central Asia, Central Asia-Caucasus Insitute Silk Road Studies Program, 7(3), s.83-102.
Globalfire, (2021). 2021 Military Strength Ranking, https://www.globalfirepower.com/countri es-listing.php (Erişim Tarihi: 03.07.2021). Güneş, E. (2015), Çin-Rusya İlişkilerinde Asimetrik Denge ve Amerika Birleşik Devletleri, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(4), s.839-867.
Kılıç, F. (2019), Küresel İlişkiler Bağlamında Çin’in Afrika’daki Ekonomi Politiği: Nijerya, Angola, Sudan ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti Örnekleri. International Journal of Politics and Security, 1(7), s.71- 96.
Kısacık, S. (2012), 1990 Sonrası Rusya FederasyonuÇin Halk Cumhuriyeti İlişkileri, Uluslararası Politika Akademisi, http://politikaakademisi.org/2012/06/29/ 1990-sonrasi-rusya-federasyonu-cin-halkcumhuriyeti- iliskileri/ (Erişim Tarihi:30.06.2021 Konings, P. (2016), China and Africa: Building a Strategic Partnership. Journal of Developing Societies, 23(3), s.341-367.
Özbay, F. (2006), Rusya-Çin İlişkileri Nereye Gidiyor?, TASAM, http://www.tasam.org/tr- TR/Icerik/378/rusyacin_ iliskileri_nereye_gidiyor (Erişim Tarihi:30.06.2021).
Özdaşlı, Ö. (2012 Bahar), Çin ve Rusya Federasyonu’nun Perspektifinden Şanghay İşbirliği Örgütü, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6), s.108-122.
Özkartal, F. (2008), Devlet Mi Eyalet Mi: Tayvan Sorunu, İlim ve Medeniyet, https://www.ilimvemedeniyet.com/devlet -mi-eyalet-mi-tayvan-sorunu.html (Erişim Tarihi:03.07.2021).
President of Russia (2007), Speech and the Following Discussion at the Munich Conference on Security Policy, http://en.kremlin.ru/events/president/tra nscripts/24034#sel=54:16:6,54:16:6 (Erişim Tarihi:01.07.2021).
Salum, K. (2013), Russian-Chinese Relations and Their Leadership Potential In The Shanghai Cooperation Organization, ENDC Proceeding, 17, s.213-233. Shanghai Cooperation Organization, (2017), The Shanghai Cooperation Organization, http://eng.sectsco.org/about_sco/ (Erişim Tarihi:01.07.2021).
Sümer, G. (2010), Stratejik İşbirliği ve Stratejik Ortaklık Kavramlarına Karşılaştırmalı Bir Bakış, Ege Akademik Bakış, 10(1), s.671- 698.
Uchehara, K. (Sonbahar 2009a), China-Africa Relations in the 21st Century: Engagement, Compromise and Controversy. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 6(23), s.95-111.
Üstün, N. (2014), Şanghay İşbirliği Örgütü ve Türkiye, Konya Ticaret Odası, s.1-9, https://docplayer.biz.tr/3278763- Sanghay-isbirligi-orgutu-ve-turkiye-nazliustun. html (Erişim Tarihi:01.07.2021).
Yapıcı, M. İ. (2010). Rus Dış Politikasını Oluşturan İç Etkenler: Yeltsin ve Putin Dönemleri, 1.Baskı, Ankara: USAK Yayınları.
Yardımcıoğlu, M ve Koçarslan, H. (2012), Çok Kutuplu Dünyaya Doğru: Şanghay İşbirliği Örgütü, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), s.163-174.