Türkiye’de Sosyal Bilgiler Eğitiminde Müze Eğitimi ile İlgili Yapılan Araştırmalara Yönelik Bir Meta-Sentez Çalışması

Müzeler, sosyal bilgiler dersinde yararlanılabilecek okul dışı öğrenme ortamlarından biridir. Sosyal bilgiler dersinde okul dışı öğrenme kapsamında müzelerden etkili bir biçimde yararlanmak için bu konuda yapılan bilimsel çalışmalar ilgili alanyazına önemli katkılar sağlamaktadır. Sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimi ile ilgili çalışmaların incelenmesi bu çalışmalardan elde edilen sonuçlardan daha etkili bir biçimde yararlanmayı sağlayacaktır. Bu araştırmada Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimine yönelik yapılan çalışmaların meta-sentez yöntemiyle değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırmada 2010-2021 yılları arasında yayımlanan sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimine yönelik nitel bulguları olan iki yüksek lisans tezi ve 17 araştırma makalesi incelenmiştir. İncelenen çalışmalara Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Tez Veri Tabanı, TR Dizin, EBSCOhost ve Google Akademik veri tabanlarından ulaşılmıştır. Araştırma kapsamında yer alan her bir çalışma amaç, araştırma deseni, çalışma grubunun seçimi, veri toplama araçları, sonuç ve öneriler başlıkları çerçevesinde analiz edilerek incelenmiştir. Veriler betimsel analiz tekniğiyle çözümlenmiştir. Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimine yönelik yapılan çalışmalar genel olarak incelendiğinde, çalışmaların katılımcı görüşlerini almaya yönelik olduğu, yöntem kapsamında daha çok olgubilim deseninde yürütüldüğü, çalışmalarda veri toplama aracı olarak en çok görüşme formunun kullanıldığı, araştırmaların çoğunda çalışma gruplarını öğrencilerin ve öğretmen adaylarının oluşturduğu ve çalışma grubu belirleme yöntemine yer verilmediği görülmüştür. İncelenen çalışmalarda sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitiminin zorluklarına ve yararlarına ilişkin benzer sonuçlar bulunmaktadır. Yine incelenen çalışmaların öneriler bölümünde sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimine yönelik görev yapan öğretmenlerin eğitimine, öğretmen adayı eğitimine, araştırma konusuna ve müze ile eğitim sürecine ilişkin öneriler sunulmuştur. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak, sosyal bilgiler eğitiminde müze eğitimine yönelik uygulamaya dayalı çalışmaların yapılması ve araştırmaların yöntem bölümünde verilen bilgilerin detaylandırılması biçiminde çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler, müze eğitimi, meta sentez

A Meta-Synthesis Study for Research on Museum Education in Social Studies Education in Turkey

Museums are one of the out-of-school learning environments that can be used in social studies course. In order to benefit from museums effectively within the scope of out-of-school learning, scientific studies on this subject provide important scientific data. Analyzing the studies on museum education in social studies education will enable to benefit from these studies more effectively. In this study, it was aimed to evaluate the studies on museum education in social studies education in Türkiye with the meta-synthesis method. In the study, two master's theses and 17 research articles with qualitative findings for museum education in social studies education published between 2010-2021 were analyzed. The studies examined were accessed from the Higher Education Council (YÖK) Thesis Database, TR Index, EBSCOhost and Google Academic databases. Descriptive analysis was performed in data analysis. When the studies on museum education in social studies education in Türkiye are examined in general, it is seen that the studies are aimed at obtaining the opinions of the participants, that they are carried out methodically more in a phenomenological pattern, and that the interview form is mostly used as a data collection tool in the studies, that the study groups are formed by students and teacher candidates in most studies, and that the sample determination method is not included in most of the studies. In the studies examined, there are similar results regarding the difficulties of museum education in social studies education, providing effective teaching, and gaining knowledge, skills, and value. Based on the results of the research, various suggestions have been made in the form of conducting practice-based studies on museum education in social studies education and elaborating the information given in the method section of the research.

Keywords:

Social studies, museum education, meta-synthesis,

PDF

___

Akkaya, S., Şahin, S. ve Yıldız, A. N. (2019, Nisan). Müze eğitimi konulu lisansüstü tezlerin incelenmesi. 3. Uluslararası Sanat ve Estetik Sempozyumu’nda sunulan bildiri. Gaziantep Üniversitesi, Gaziantep.
Altay, N. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi alanında yazılan makalelerin değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 22-35.
Ata, B. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde müzeler. Şimşek, A. ve Kaymakçı, S. (Ed.). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 171-188). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Aykaç, N., Güneröz, C. ve Aykaç, M. (2021). Müze eğitimi yaratıcı drama uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7(1), 231-274.
Buyurgan, S. (2019). Müzede eğitim: Öğrenme ortamı olarak müzeler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Çakır İlhan, A. (2019). Müzeler, Şen, A. İ. (Ed.). Okul dışı öğrenme ortamları içinde (s. 22-43), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Çakmak, Z. ve Taşkıran, C. (2020). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi alanındaki çalışmaların analizi: Bir meta sentez çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(3), 1243-1261.
Çalışkan, H. ve Çerkez, S. (2012). Sosyal bilgiler derslerindeki müzeyle eğitim uygulamalarının öğrenci görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi, İnternational Online Journal of Educational Sciences, 4(1), 162-173
Çalışkan, M. ve Serçe H. (2018). Türkiye’de eğitim alanındaki eylem araştırması makaleleri: Bir içerik analizi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 19(1), 57-69.
Çalışkan H. ve Yıldırım, Y. (2022). Okul dışı ortamlarda değerler eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Çınar, C., Utkugün, C. ve Gazel, A. A. (2021). Sosyal bilgiler dersinde sanal müze kullanımı hakkında öğrenci görüşleri. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 16, 150-170. DOI: 10.20860/ijoses.1017419
Çok, F. ve Karadeniz, C. (2013). Prof. Dr. Bekir Onur'a armağan çocuklar, gençler ve müze eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Demirel, İ. N. (2019). Kültür, uygarlık, sanat, müze, Buyurgan S. (Ed.), Müzede eğitim: Öğrenme ortamı olarak müzeler içinde (s. 7-25), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Dilek A., Baysan S, ve Öztürk A. (2018). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans tezleri: Bir içerik analizi çalışması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 581 - 602.
Dinç, E. ve Üztemur, S. (2017). Türkiye'de sosyal bilgiler ve tarih eğitiminde müzelerin ve tarihi mekânlardan yararlanmaya yönelik araştırmaların içerik analizi. Milli Eğitim, 214, 61-84.
Egüz, Ş. ve Kesten, A. (2012). Sosyal bilgiler dersinde müze ile eğitimin öğretmen ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi: Samsun ili örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 81-104.
Ekelik, H. G. (2010). Sosyal bilgiler derslerinde müze faaliyetlerinin programlanması (Konya müzeleri örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
Er, H. ve Yılmaz, R. (2020). Sosyal bilgilerde öğretmen adaylarının objektifinden “müze kullanımı”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 165-181. DOI: 10.38015/sbyy.766481
Er Tuna, Y. ve Kaya, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretimi kapsamında müze ve müze eğitimine yönelik yapılmış lisansüstü tezlerinin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(19), 515-529. DOI: 10.46778/goputeb.1176260
Farris, P. J. (2015). Elementary and middle school social studies: An interdisciplinary, multicultural approach. (7th Edition), İlilnois: Waweland Press, Inc.
Filiz, N. (2010). Sosyal bilgiler öğretiminde müze kullanımı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Gül, O. K. ve Yorulmaz, E. (2016). Sosyal bilgiler dersi kapsamında okul dışı çevrelerin kullanımı: Yatılı Çorum arkeoloji müzesinde bir gün. Zeitschrift für die Welt der Türken (ZfWT), 8(3), 193-216. International Council of Museums. (2022). Museum definition. https://icom.museum/en/resources /standardsguidelines/museum-definition/. 24.01.2023 tarihinde alınmıştır.
Kabapınar, Y. (2019). Kuramdan Uygulamaya Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi: Hayat Bilgisi Öğretiminden Tarih Öğretimine. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Kamçı, S. ve Memişoğlu, H. (2020). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler öğretiminde müze kullanımına ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(4), 1755-1772. DOI: 10.17240/aibuefd.2020.20.58249-528471
Kan, Ç. (2022). Eğitimde Müze Gezilerini Konu Edinen Çalışmaların Meta Sentez Yöntemiyle İncelenmesi. Library Archive and Museum Research Journal, 3(2), 93-108. DOI: 10.29228/lamre.63385
Karadeniz, C. ve Sivrikaya, G. (2020). Müzeler, Latin Şimsek, C. (Ed.), Fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları içinde (s. 19-52), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Karagözoğlu, N. (2020). Ortaokul öğrencilerinin etkinliklerle müze eğitimine ilişkin görüşleri: Yozgat müzesi örneği. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 33-50. DOI: 10.31592/aeusbed.610442
Kartal, A. (2020). İlkokulda sosyal bilgiler eğitimi konulu çalışmalara genel bakış: Bir meta sentez çalışması. Eğitim ve Bilim, 45(203), 123-151.
Kartal, A. ve Şeyhoğlu, A. (2020). Öğrenci bakış açısıyla sosyal bilgilerde okul dışı öğrenme ortamları bağlamında “müzeler”. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6 (1), 128-146. DOI: 10.30855/gjes.2020.06.01.008
Kaya, E. (2020). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve fen bilgisi derslerinin temeli: Toplu öğretim sistemi. Ankara: Pegem Yayıncılık. Keskin, S. C. ve Kaplan, E. (2012). Sosyal bilgiler ve tarih eğitiminde okul dışı öğrenme ortamı olarak oyuncak müzeleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(41), 95-115.
Kuruoğlu Maccario, N. (2002). Müzelerin eğitim ortamı olarak kullanımı. uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 275-285.
Meydan, A. ve Akkuş, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde müze gezilerinin tarihi ve kültürel değerlerin kazandırılmasındaki önemi. Marmara Coğrafya Dergisi, 29, 402-422, DOI: 10.14781/mcd.92390
Mili Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı. Ankara. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354. 05.01.2023 tarihinde alınmıştır.
Öner, G. ve Çengelci Köse, T. (2019). Müze ve tarihi mekânlarda değer ve beceri kazandırmaya yönelik sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşleri. Turkish History Education Journal, 8(1), 98-128. DOI: 10.17497/tuhed.540967
Öztürk Kömleksiz, F. (2022). Etkinliklerle Müze Eğitimi Kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev: M. Bütün ve S.B. Demir). Ankara: Anı Yayıncılık.
Polat, S. ve Ay, O. (2016). Meta-sentez: Kavramsal bir çözümleme. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 4(1), 52-64.
Sağlamgöncü, A. ve Deveci, H. (2022). Enhancing practices in social studies education: An examination of graduate dissertations employing action research. International Journal of Psychology and Educational Studies, 9(4), 948–966. DOI: 10.52380/ijpes.2022.9.4.922
Salbacak, Z. (2011). Müze eğitimi alaninda yapilmiş olan lisansüstü tezlerin ve bitirme projelerinin belirlenen ölçütlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Selanik Ay, T. ve Kurtdede Fidan, N. (2014). Öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersinde müzelerden yararlanmaya ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13(48), 69-89.
Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., ve Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173).
Sharts-Hopko, N. C. (2002). Assessing rigor in qualitative research. Journal of the Association of Nurses in Aids Care, 13(4), 84-86. DOI: 10.1016/S1055-3290(06)60374-9
Solmaz, K. (2015). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin müze eğitimine yönelik görüşleri ve uygulamaları. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(7), 40-54.
Şahan, M. (2005). Müze ve eğitim. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 487-501.
Şimşek, H., Yıldız, E. M. ve Danacı Polat, B. (2019). Müze ve müzecilik, Buyurgan S. (Ed.), Müzede eğitim: Öğrenme ortamı olarak müzeler içinde (s. 29-54), Ankara: Pegem Yayıncılık.
Talboys, G. K. (2011). Museum Educator’s Handbook (3rd Edition). Ashgate Publishing Limited.
Ulu, M. ve Burgul Adıgüzel, F. (2019). Müzede sosyal bilgiler öğretiminde yaratıcı dramanın bir yöntem olarak kullanımına ilişkin uzman görüşleri. Yaratıcı Drama Dergisi, 14(2), 263-280. DOI: 10.21612/yader.2019.015
Ünal, F. (2021). Okul dışı öğrenme ortamları, Uzunöze, A. ve Aktepe, V. (Ed.), Özel öğretim yöntemleri cilt-1 içinde (s. 445-461), Ankara: Pegem Yayıncılık.
Üztemur, S., Dinç, E. ve Acun, İ. (2018). Müzeler ve tarihi mekânlarda uygulanan etkinlikler aracılığıyla öğrencilerin sosyal bilgilere özgü becerilerinin geliştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 294-324, DOI: 10.21764/maeuefd.349442
Yılmaz Yıldız, N. ve Mentiş Taş, A. (2017). Türkiye’de 1985-2015 tarihleri arasında yapılmış müze konulu lisansüstü tezlerin incelenmesi. Turkish Studies, 12(4), 603-622.
Yılmaz, A. ve Egüz, Ş. (2015). Tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının tarih öğretiminde müzenin önemi hakkındaki tecrübe ve düşünceleri. Turkish Studies, 10(11), 1637-1650. DOI: 10.7827/TurkishStudies.8596
Yılmaz, A., Yıldırım, G., İbrahimoğlu, Z. ve Filiz, N. (2021). Etkileşimli Müze ve Tarihi Çevre Eğitimi: Kuramsal Temeller ve Örnek Etkinlikler, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Zayimoğlu Öztürk, F. (2014). Sosyal bilgiler dersinde arkeolojik kazı çalışması ve müze gezisi. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi, 4(1), 12–26.