TÜRKİYE’DE DEĞİŞİK EKOLOJİLERDE RHİZOMANİA HASTALIĞINA DAYANIKLI VE DUYARLI ŞEKER PANCARI ÇEŞİTLERİNİN VERİM VE KALİTE PERFORMANSI

Bu çalışmada, Türkiye’de Rhizomania hastalığı ile yoğun olarak bulaşık olduğu bilinen Eskişehir ili ve hastalığın görülmediği Konya iline ait Ilgın ve Erzurum’a bağlı Hasankale ilçeleri gibi değişik ekolojik şartlarda en son geliştirilmiş dayanıklı ve duyarlı şeker pancarı çeşitlerinin, verim ve kalite performanslarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Hastalık ile bulaşık olan Eskişehir denemelerinde dayanıklı çeşitlerin enfeksiyon oranı, duyarlı çeşitlere göre 2-3 kat daha düşük bulunmuştur. Her üç bölgede en yüksek kök verimi ‘Esperanza’ ve daha sonra ‘Valentina’ çeşitlerinden, diğer yandan en yüksek şeker ve arıtılmış şeker varlığı ise ‘Felicita’ çeşidinden elde edilmiştir. Hastalığın olmadığı Hasankale’de şeker varlığında ‘Verity’, arıtılmış şeker varlığında ise ‘Verity’ ve ‘Arosa’ çeşitleri ‘Felicita’ kadar yüksek değerlere ulaşmıştır. Rhizomania, dayanıklı çeşitlere kıyasla, duyarlı çeşitlerde % 38 kök verimi, % 19 şeker varlığı, % 26 arıtılmış şeker varlığı ve % 54 şeker verimi kayıplarına yol açmıştır. Diğer taraftan duyarlı çeşitlerin sodyum ve potasyum içerikleri sırasıyla % 50 ve 9 düzeyinde artmış ve α-amino azot seviyesi ise % 67 oranında düşmüştür. Hastalığın bulaşık olmadığı Ilgın’da dayanıklı çeşitler, duyarlı çeşitlerden % 3 daha yüksek kök ve şeker verimi sağlamasına rağmen, bu iki grubun kalite özellikleri arasında fark gözlenmemiştir. Hastalığın olmadığı Hasankale’de ise duyarlı çeşitler dayanıklı çeşitlere göre, şeker ve arıtılmış şeker varlığında % 4, şeker veriminde % 2 daha iyi, potasyum varlığında ise % 7 daha kötü performans sergilemiştir. YIELD AND QUALITY PERFORMANCE OF SUSCEPTIBLE AND RESISTANT SUGAR BEET VARIETIES TO RHIZOMANIA IN DIFFERENT LOCATIONS OF TURKEY In this study, it was aimed to determine the yield and quality performances of susceptible and resistant varieties, which have been bred recently, in rhizomania-infested soils in Eskişehir province and -uninfested soils in Ilgın district of Konya province and Hasankale district of Erzurum province in Turkey. Virus content of the resistant varieties was found to be 2-3 times lower than that of the susceptible varieties in the infested soils in Eskişehir. In the sites of three trials, the highest root yield was obtained from the varieties, firstly ‘Esperanza’and secondly ‘Valentina’. On the other hand, ‘Felicita’ had the highest sugar and extractable sugar content. In the uninfested soil in Hasankale, ‘Verity’ in terms of sugar content and ‘Verity’ and ‘Arosa’ in terms of extractable sugar content had the same values as ‘Felicita’. Rhizomania caused 38% losses in root yield, 19% in sugar content, 26% in extractable sugar content and 54% sugar yield in susceptible varieties when compared to resistant varieties. On the other hand, the contents of sodium and potassium increased at the rate of 50 and 9%, respectively, but the content of α-amino nitrogen decreased at the rate of 67 % in susceptible varieties when compared to resistant ones. Although resistant varieties gave 3% higher root and sugar yield than susceptible varieties in the uninfested soil of Ilgın, it was not observed any differences between resistant and susceptible varieties in terms of quality parameters. Resistant varieties showed better performance than susceptible varieties for sugar and extractable sugar content (4%) and sugar yield (%2) but they showed worse performance than them for potassium content (7%) in the uninfested soil of Hasankale.

Keywords:

Şeker pancarı, Rhizomania, BNYVV, dayanıklı çeşit, verim ve kalite. Sugar beet, rhizomania, BNYVV resistant variety, yield and quality,

PDF

___

Anonim, 1995. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Dış Ülkeler ile Cercospora ve Rhizomania’ya dayanıklı şeker pancarı çeşit deneme sonuçları. Şeker Enstitüsü, Ankara.

Anonim, 2008a. FOLicht GmbH. International Sugar & Sweetener Report 6.

Anonim, 2008b. FOLicht GmbH. World Sugar Statistics 6.

Anonim, 2009. T.C. Şeker Kurumu 2008 Yılı Faaliyet Raporu, Ankara.

Abe, H., Tamada, T. 1986. Ascociation of beet necrotic yellow vein virus with ısolates of Polymyxa betae Keskin. Annals of the Phytopathological Society of Japan 52: 235-247.

Asher, M. C. J. 1993. Rhizomania (Editors: Cooke, D. A. and Scott, R. K.) The Sugar Beet Crop Chapman and Hall, London, pp. 312-346.

Asher, M. C. J. 1994. Rhizomania: Recent development. British Sugar Beet Review 62 (4): 10-12.

Asher, M. C. J., Kerr, S. 1996. Rhizomania: Progress with resistant varieties. British Sugar Beet Review 64 (2): 19- 22.

Atherton, P., Dutton, J. Madsen R, Pews, R. 1998. International Commision for Uniform Methods of Sugar Analysis. International Media Limited PO Box 26 Port Talbot West Glamorgan SA13 1NX UK. Session Berlin.

Canova, A. 1959. Appunti di patologia della barbabietola. Informatore Fitopatologico, 9: 390-396.

Cariolle, M. 1987. Rhizomanie - mesures de prophylaxie en France et Dans D’Autres Pays. Proceedings of 50th International Institute Sugar Beet Research Winter Congress, 63-79, 11-12 February, Bruxelles.

Clark, M. F., Adams, A. N. 1977. Characteristic of the microplate method of enzyme - linked immunosorbent assay for the detection of plant viruses. Journal of General Virology, 33: 475-483.

Ertunç, F. 1998. Polymyxa betae (Keskin)'nin şeker pancarı kılcal köklerindeki biyolojik dönemleri üzerinde araştırmalar. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1495, Ankara, 17 s.

Ertunç, F., Erzurum, K., Karakaya, A., İlhan, D., Maden, S., 1998. Incidence of rhizomania disease on sugar beet in Çorum, Kastamonu and Turhal sugar rafinery regions. Journal of Turkish Phytopathology, 27 (1): 39-46.

Heijbroek, W. 1987. Dissemination of rhizomania by water, soil and manure. Proceedings of 50th International Institute Sugar Beet Research Winter Congress, 35-43, 11-12 February, Bruxelles.

Heijbroek, W. 1989. The development of rhizomania in two areas of the Netherlands and its effect on sugar-beet growth and quality. European Journal of Plant Pathology, 95 (1): 27-35.

Hollosy, I. 1991. The effect of rhizomania on sugar beet inner composition. Cukoripar, 44 (1): 5-10.

Kaya, R. 2009. Distribution of Rhizomania Disease in Sugar Beet Growing Areas of Turkey. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi, 15 (4): 332- 340.

Kaya, R. 2010. Rhizomania hastalığına karşı dayanıklı çeşit ekimi yapılan alanlar. Şeker Enstitüsü Raporu.

Kaya, R., Erdiller, G. 1998. Alpullu Şeker Fabrikası’nın ekim alanlarında Rhizomania hastalığının yayılma durumu. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, 79-83. 21-25 Eylül, Ankara.

Kaya, R., Erdiller, G. 2001. Alpullu Şeker Fabrikası’nın ekim alanlarında Rhizomania hastalığının yayılma durumu ve toprak özellikleri ile ilişkisi. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, 168-180. 3-8 Eylül, Tekirdağ.

Kajiyama, T., Yoshizawa, A., Yoshida, T., Yanagisawa, A., Yoshimura, Y., Ohtsuchi, K., Abe, H., Niura, T. 1990. Response of sugar beet varieties to rhizomania disease of sugar beet. I. The yield and quality of sugar beet. Japanese Society of Sugar Beet Technologists, 32: 53- 58.

Kıymaz, B., Ertunç, F. 1996. Research on the detection of virus diseases in sugar beet in Ankara. Journal of Turkish Phytopathology, 25 (1-2): 55-63.

Koch, F. 1987. Bericht über eine reise in verschiedene zuckerrübenanbaugebiete der Türkşeker in Anatolien und Thrazien zum studium von wurzelerkrankungen, KWS Kleinwanzlebener Saatzucht AG, Einbeck, Deutschland.

Kubadinow, N., Wienenger, L., 1972. Zucker, 25: 43.

Kutluk, N. D. and Yanar, Y., 2001. Study on the distribution of beet necrotic yellow vein virus (BNYVV) in sugar beet growing area of Tokat-Turkey. Journal of Turkish Phytopathology, 30: 21-25.

Kutluk Yılmaz, N. D., Erkan, S. 2001. Kastamonu Şeker Fabrikası Şeker Pancarı Üretim Alanlarında Rhizomania Hastalığının Bulunma Durumu. Türkiye Fitopatoloji Kongresi, 536-540, 3-8 Eylül, Tekirdağ.

Kutluk, N. D., Yanar, Y. 2002. Kastamonu ili şeker pancarı üretim alanlarında Şeker pancarı nekrotik sarı damar virüsü (BNYVV) ve Şeker pancarı toprak kaynaklı virüs (BSBV-2) Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (1): 1-4. yaygınlığının belirlenmesi.

Özer, G., Ertunç, F. 2005. Amasya Şeker Fabrikası şeker pancarı ekim alanlarında rhizomania hastalığının belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 11 (3): 339-343.

Putz, C., Merdinoglu, D., Lemaire, O., Stocky, B., Valentin, P., Wiedemann, S. 1990. Beet necrotic yellow vein benyvirus, causal agent of Rhizomania. Review of Plant Pathology, 69 (5): 247-254.

Richard-Molard, M. 1996. Enquete rhizomanie 1996. Groupe de travail IIRB - Parasites et Maladies, Suede - 3-5 juillet.

Rush, C. M., Heidel, O. B. 1995. Furovirus diseases of sugar beet in the United States. Plant Diseases, 79 (9): 868- 875.

Suarez, M. B., Grondona, I., Garcia-Benavides, P., Monte, E., Garcia-Acha, I. 1999. Characterization of beet necrotic yellow vein furovirus from Spanish sugar beet. Int. Microbiology, 2 (2): 87-92.

Tamada, T. 1975. Beet necrotic yellow vein virus. CMI/AAB. Description of Plant Viruses 144.

Tosic, M., Sutic, D., Milovanovic, M. 1985. Investigations of sugar beet rhizomania in Yugoslavia. In: Proceedings of 48th International Institute Sugar Beet Research Winter Congress, 431-445, 13-14 Fabruary, Bruxelles.

Vardar, B., Erkan, S., 1992. The first studies on detection of beet necrotic yelow vein benyvirus in sugar beet in Turkey. Journal of Turkish Phytopathology, 21(2-3): 74- 76.