Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan Anadolu’ya Gelen Meşhur Hekimler ve Osmanlı Tıbbına Katkıları

Amaç: Bu çalışmada Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid Devri’nde İran’dan gelen meşhur hekimlerin çalışmalarını ve Osmanlı tıbbına katkılarını incelemek amaçlanmıştır.Gereç ve Yöntemler: Tarihi kaynaklar ve çağdaş çalışmalar belgesel tarama yöntemiyle incelenmiştir.Bulgular: İran’dan gelen sekiz meşhur hekim tespit edilmiştir: Molla Hekim Kutbeddin, HekimLârî, Hekim Hoca Ataullah, Hekim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed el-Sayrafî el-İsfahanî elTabib, Molla Hekim Şah Mehmed Kazvinî, Molla Hekim Şükrüllah Şirvanî, ve Mesud b. Hakimuddinel-Tabib el-Hasanî el-Şirazî el-Gilânî. Bu hekimlerin eserleri biyografik bilgilerle birlikte açıklanmıştır.Tartışma ve Sonuç: Başta Ahi Çelebi ve Kazvinî olmak üzere, Fatih ve II. Bayezid Devri’nde İran’dangelen hekimlerin Osmanlı tıbbına zenginleştirici, yenilikçi katkıları olmuştur. Ahi Çelebi’nin böbrekve mesane taşlarına dair monografisi özellikle dikkat çekicidir. Bu hekimlerin bilgi birikimleri veyetenekleri saray ve çevresinde önemli yerler edinmelerini sağlamıştır.

Prominent Physicians who Came to Anatolia from Iran during the Reigns of Mehmed II and Bayezid II and Their Contributions to Ottoman Medicine

Aim: This study aimed to investigate the works and contributions to Ottoman medicine of prominent physicians who came from Iran during the reigns of Mehmed II (the Conqueror) and Bayezid II. Materials and Methods: Historical sources and contemporary studies were reviewed using the documentary screening method. Results: Eight prominent physicians from Iran were identified: Molla Hakim Kutbeddin, Hakim Lārī, Hakim Hoca Ataullah, Hakim Ahi Çelebi, Gıyaseddin Muhammed al-Sayrafī al-İsfahanī alTabib, Molla Hakim Şah Mehmed Qazvinī, Molla Hakim Şükrüllah Şirvanī, and Mesud b. Hakimuddin al-Tabib al-Hasanī al-Şirazī al-Gilānī. The works of these physicians were elucidated together with biographical information. Discussion and Conclusion: Ottoman medicine was enhanced by innovative contributions from the physicians who came from Iran during the reigns of Mehmed II and Bayezid II, particularly Ahi Çelebi and Kazvinī. Ahi Çelebi’s monograph on kidney and bladder stones is especially remarkable. On the ground of their knowledge and skills, these physicians could find important positions in the Ottoman court.

PDF

___

1. Gelibolulu Mustafa Ali. Künhü’l-Ahbar, Dördüncü Rükn: Osmanlı Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu; 2009:159a, 159b, 266a.
2. Taşköprülüzade. Osmanlı Bilginleri, eş-Şekaiku’nNumaniyye fi Ulemai’d-Devleti’l-Osmaniyye, çev. M. Tan. İstanbul: İz yayıncılık; 2007:191, 193, 254.
3. Şehsuvaroğlu BN. Türk Tıp Tarihi. Bursa: Taş Kitapçılık; 1984:48, 49, 51.
4. Uludağ OŞ. Beşbuçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, sad. Uzel İ. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları; 1991 s.194,177
5. Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri, c. 3. İstanbul: Meral Yayınevi; 1975:243, 197.
6. İhsanoğlu E, Şeşen R, Bekar MS, Gündüz G, Bulut V. Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi, c. 1. İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi; 2008:78, 105–10, 93, 103–4, 83–4.
7. Kahya E. Onbeşinci yüzyılda yaşamış hekimlerimizden Hekimbaşı Ahi Çelebi. Erdem. 1996;9(25):293–342.
8. Bayat AH. Tıp Tarihi. İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği; 2010:305.
9. Kaplan M. Âhî Çelebi’ye atfedilen bir tıp mesnevisi: Beyân-ı Hikmet. Journal of Turkish Studies. 2010;34(II):157–73.
10. Aydın Ç. Ahî Çelebi Tercemetü’l-Mûcez (Giriş–İnceleme [Söz Dizimi]–Metin [1b–70a Varakları Arası]–Dizinler) [yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü; 2016:13–4.
11. DİA. TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 15. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı; 1997:194–5.
12. Sâmi Ş. Kamûsü’l-A‘lâm, c. 4. İstanbul: Mihran Matbaası; 1894:2864.
13. Okumuş N. Muhammed bin Mahmud Şirvani’nin (XV. yy) Göz Hastalıklarına Ait Mürşid Adlı Eseri: İnceleme– Metin–Sözlük–İndeks [yayınlanmamış doktora tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 1998:5.