Filiz DİLEK, Deniz Ezgi BİTEK, Özgül EROL, Serap ÜNSAR

MULTİPL SKLEROZ’ DA ÜÇ SEMPTOM VE HEMŞİRELİK YÖNETİMİ: YORGUNLUK, MESANE PROBLEMLERİ, CİNSELLİK

Multipl Skleroz genç erişkinleri etkileyerek özürlülüğe yol açan merkezi sinir sisteminin inflamatuar bir hastalığıdır. İş gücü kaybına yol açması, sosyal ve ekonomik sorunlara neden olması, yüksek tedavi maliyetleriyle önemli bir halk sağlığı problemidir. Belirti ve bulgular tutulan bölgeye göre ve aynı bireyde ataktan atağa farklılık göstermektedir. Hastalığın kontrol altına alınması ve semptom yönetiminde etkin hemşirelik bakımı, eğitim ve danışmalık hizmetleri bireylerin yaşam kalitesini arttırmaktadır. Bu makalede; en sık görülen bireylerin iş-aile ve sosyal yaşantısını etkileyen üç semptom yorgunluk, mesane işlev bozuklukları ve cinsel işlev bozukluklarında hemşirelik bakımına yer verilmiştir.

Three Symptoms and Nursing Management of Multiple Sclerosis: Fatigue, Bladder Problems and Sexuality

Multiple sclerosis is an inflammatory disease of central nervous system that influences younger adults and causes disability. It is an important public health problem with its loss of labor force, social and economic problems, high treatment costs. Its symptoms and findings depend on the influenced area and attack of the same patient. Effective nursing care, education and counseling services improve the quality of life of individuals in controlling disease and symptom management. This article deal with nursing services for the three most common symptoms that effect business, family and social life of patients; fatigue, bladder problems and sexuality.

Keywords:

Multiple sclerosis Nursing, Bladder problem, Fatigue, Sexuality,

PDF

___

Akdemir N, Birol L. İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. 2. Baskı. Ankara. Sistem Ofset 2004; p.848-53.
Akkuş Y, Kapucu S. Multipl skleroz ve hasta eğitimi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006;57-63.
Ashtari F, Rezvani R, Afshar H. Sexual dysfunction in womwn with multiple sclerosis: Dimensions and contributory factors. Journal of Research in Medical Sciences 2014;19(3):228-33.
Baklacıoğlu HŞ, İçağasıoğlu A, Haliloğlu S, Çoban RŞ, Demir Y, Öcal Eriman E. Multiple skleroz hastalarında genişletilmiş durum özürlülük skalası ile anksiyete depresyon ilişkisi. Göztepe Tıp Dergisi 2009;24(4): 178-82.
Bostanoğlu H. Sinir sistemi hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Editör: Bedük, T. İç Hastalıkları Hemşireliği Akıl Notları. 1. Basım. Güneş Tıp Kitabevleri. 2016 p.277-82.
Corso NAA, Gondim APS, D’Almeida CR, Albuquerque MGF. Nursing care systematization for outpatient treatment care of patients with multiple sclerosis. Revista da Escola de Enfermagem da U S P 2013;47(3):531-6.
Cristopherson JM, Moore K, Foley FW, Warren KG. A comparasion of written materials vs. materials and counselling for women with sexual dysfunction and multiple sclerozis. Journal of Clinical Nursing. 2006;15(6):742-75.
Dayapoğlu N, Tan N. Evaluation of the effect of progressive relaxation exercises on fatigue and sleep quality in patients with multiple sclerosis. The Journal of Alternative and Complementary Medicine 2012;18(10):983-7.
Dişsiz M, Kızılkaya Beji N, Yeşiltepe Oskay Ü. Multipl sklerozun kadın yaşamı üzerine etkisi. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi 2013;1:1-10.
Hatiopoğlu H, Canbaz Kabay S, Güngör Hatipoğlu M. Multipl skleroz ve diş hekimliği: güncel bir değerlendirme. Turk J Neorol. 2015;21(1):1-6.
Howard AL. Will aromatherapy be a useful treatment strategy for people with multiple sclerosis who experience pain? Complementary Therapies in Nursing & Midwifery 2002;8(3):138-41.
Hutler BM, Lundberg PO. Sexual function in women with advanced multiple sclerosis. Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry 1995;5(1):83-6.
Kapucu S, Akkuş Y, Akdemir N. Knowledge of patients with multiple sclerosis about their disease and prevention of complications. Journal of Neurological Sciences Turkısh 2011;28(3):362-75.
Karadakovan A. Sinir sitemi hastalıkları. Editörler: Karadakovan, A. Eti, Arslan, F. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. 1. Basım. Adana Nobel Kitabevi 2011; p.1203-7.
Kaynak H, Altintaş A, Kaynak D, Uyanik O, Saip S, Ağaoğlu J, ark. Fatigue and sleep disturbance in multiple sclerosis. European Journal of Neurology 2006; 13(12):1333-9.
Lerdal A, Celius EG, Moum T. Fatigue and its association with sociodemographic variables among multiple sclerosis patients. Multiple Sclerosis 2003;9(5):509-14.
Lublin FD, Reingold SC, Cohen JA, Cutter GR, Sorensen PS, Thompson AJ, et al. Defining the clinical course of multiple sclerosis: the 2013 revisions. Neurology. 2014;83(3):278-86.
Merlino G, Fratticci L, Lenchig C, Valente M, Cargnelutti D, Picello M, et al. Prevalence of 'poor sleep' among patients with multiple sclerosis: An independent predictor of mental and physical status. Sleep Medicine 2009;10(1):26-34.
Mirza M. Multipl sklerozun etyolojisi ve epidemiyolojisi. Erciyes Tıp Dergisi 2002;24(1):40-7.
Mollaoğlu M, Üstün E. Fatique in multiple sclerosis patients. Journal of Clinical Nursing 2009;18(9):1231- 8.
Mollaoğlu M. Multiple skleroz ve bakım. Editör: Durna, Z. Kronik Hastalıklar ve Bakım. 1. Basım. Nobel Tıp Kitabevleri 2012; p.261-77.
Multiple Skleroz tanı ve tedavi klavuzu 2013. https://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/M S%27KILAVUZ%282%29.pdf. (05.09.2019).
Multiple Skleroz tanı ve tedavi klavuzu 2016. http://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/tnd -ms-k%C5%BElavuzu.pdf (06.07.2017).
Multiple Skleroz tanı ve tedavi klavuzu 2018. https://www.noroloji.org.tr/TNDData/Uploads/files/M S_tan%C4%B1%20ve%20tedavi%202018.pdf (13.09.2019)
Odabaş FÖ, Gümüş H, Akkurt HE, Uca AU, Yılmaz E. The assessment of sexual dysfunction in male patients with multiple sclerosis. Arch Neuropsychiatry 2018;55(4):349-53.
Olsson M, Lexell J, Soderberg S. The meaning of fatigue for women with multiple sclerosis. Journal of Advanced Nursing 2005;49(1):7-15
Sorenson M. Çeviri: Çoşkun, H. Nörolojik bozukluklar. Editörler: Sütçü Çicek H, Özdemir L. Rehabilitasyon Hemşireliği Uygulamaya Güncel Yaklaşım. 1. Basım. Nobel Akademik Eğitim Danışmanlık 2014; p.344-59.
Şahin Onat Ş, Ünsal Delialioğlu S, Özişler Z, Özel S. Demographic and clinical features of hospitalized multiple sclerosis patients undergoing a rehabilitation program at our clinic. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation 2015;61:23-9.
Tan N, Dayapoğlu N. Multiple sklerozlu hastalarda yorgunluk ve hemşirelik bakımı. İstanbul Üniversitesi Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi 2011;19(2):105-8.
Tülek, Z. Multiple sklerozlu hastanın hemşirelik bakımı. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2007; 11(2):25-32.
Wallack EM, Wiseman HD, Ploughman M. Healty aging from the perspectives of 683 older people with multiple sclerosis. Hindawi Publishing Corporation Multiple Sclerozis İnternational.2016; 1-10. https://www.hindawi.com/journals/msi/2016/1845720/ (25.01.2017).
Vijayasingham L, Fanna Mairami. Employment of patients with multiple sclerosis: the influence of psychosocial–structural coping and context. Degenerative Neurological and Neuromuscular Disease 2018;26(8):15–24.
Yurttaş A, Bek S. Multiple skleroz hastalarının öncesi ve sonrası beslenme alışkanlıklarının karşılaştırılması. Kocatepe Tıp Dergisi 2016;17(8): 8-12.
Zivadinov R, Zorzon M, Locatelli L, Stival B, Monti F, Nasuelli D. et al. Sexual dysfunction in multiple sclerosis: A MRI, neurophysiological and urodynamic study. Journal of the Neurological Sciences 2003;15;210(1-2):73-6.