Adıyaman İlinde Doğal Yayılış Gösteren Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden. & Scheng. Türünün Yoğunluk Durumu ve Farklı Lokalite Popülasyonlarının Uçucu Yağ Oranları Bakımından Karşılaştırılması

ÖZ: Lamiaceae familyasının bir üyesi olan Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden.&Scheng türü ülkemiz için endemik bir tür olup, doğal yetiştiği alanlarda yöre halkı tarafından külotu (dağ nanesi) olarak isimlendirilmekte ve çeşitli rahatsızlıklar için bitkisel çay olarak tüketilmektedir. Bu nedenle, bitkinin Adıyaman ili sınırlarında doğal yayılış alanlarını ve bolluk- yoğunluk durumunu belirlemek ve farklı lokalitelerde bulunan popülasyonlarda uçucu yağ oranlarının karşılaştırılması amacıyla böyle bir çalışma yapma ihtiyacı doğmuştur. Türün Nemrut Dağı’nın Batısı (860-963 m), Kuzey Batısı 1040-1617 m) ve Ulubaba Dağı Batı yamaçlarında (1650-1750 m) yayılış gösterdiği belirlenmiştir. Lokalitelerdeki popülasyonlarda örtüş ve sosyabilite durumu ortalama sırasıyla 2 ve 2 (22) pozisyonundadır. Popülasyonu temsil eden örneklerde bitki boyu 27-48 cm arasında değişim göstermiştir. Bunun yanında bitkilerin yayılış durumları ve yoğunluğuna göre çiçeklenme döneminde alınan örneklerde kuru herbadaki uçucu yağ oranları % 1,6-3,6 arasında olduğu tespit edilmiştir. Taksonun IUCN tehlike sınıfı “VU” dur.

Anahtar Kelimeler:

Cyclotrichium niveum, örtüş durumu, sosyabilite, uçucu yağ.

The Density Status of Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden. & Scheng. Species Showing Natural Distribution in Adiyaman Province and the Comparison of Different Locality Populations in terms of Essential Oil Contents

ABSTRACT: Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden. & Scheng species which is a member of Lamiaceae family, being an endemic species to our country, is named as külotu (dag nanesi) by locals in its natural habitats and it is consumed as a herbal tea for various health problems. For this reason, a need has arisen to make such a study in order to determine the natural distribution and status of the plant within Adiyaman province borders. It has been determined that the species has a distribution near the west (860-963 m), and North-west 1040-1617 m of Nemrut Mountain and Ulubaba Mountain (1650-1750 m). Sociability and covering status in populations are averagely on 2 and 2 (22), respectively. In samples representing the population the plant height has varied between 27- 48 cm. Besides, it has been determined that essential oil contents of dry leaf are between 1.6- 3.6 % in the samples taken during the flowering period according to the distribution status and density of the plants. Taxon's IUCN danger category is "VU".

Keywords:

Cyclotrichium niveum, covering, sociability, essential oil.,

PDF

___

Alim, A., I. Goze, A. Cetin, A. D. Atas, N. Vural, and E. Donmez. 2009. Antimicrobial activity of the essential oil of Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden. Et Scheng. African Journal of Microbiology Research 3 (8): 422- 425.
Baser, K. H. C, S. Sarikardasoglu, and G. Tumen. 1994. The essential oil of Cyclotrichium niveum (Boiss.) Manden. Et Scheng. J. Essential Oil Res. 6: 9-12.
Baser, K. H. C., N. Kirimer, M. Kurkcuoglu, T. Ozek, and G. Tümen. 1996. Essential oil of Cyclotrichium origanifolium (Labill.) Manden. and Scheng. from Turkey. J. Essential Oil Res. 8: 569-570.
Braun-Blanquet, J. 1932. Plant Sociology. Mc Graw Hill, New York and London.
Cetinus, Ş. A., I. Goze, B. Sarac, and N. Vural. 2007. Scavenging effect and antispasmodic activity of the essential oil of Cyclotrichium niveum. Fitoterapia 78: 129-133.
Davis, P. H., 1965-1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol: 1-9, Edinburgh Univ. Press, Edinburgh.
Ekim, T., M. Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z. Aytaç, and N. Adıgüzel. 2000. Red Data Book of Turkish Plants (Pteridophyta and Spermatophyta). Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yayınları, Ankara.
Goze, I., A. Çetin, and A. Göze. 2010. Investigation of effects of essential oils of Origanum minutiflorum O Schwarz PH Davis and Cyclotrichium niveum (Labiatae) plants on angiogenesis in shell- lesschick embryo culture. African Journal of Biotechnology 9 (14): 2156-2160.
Gursoy, N., A. Sihoglu-Tepe, and B. Tepe. 2009. Determination of in vitro antioxidative and antimicrobial properties and total phenolic contents of Ziziphora clinopodioides, Cyclotrichium niveum and Mentha longifolia ssp. typhoides var. typhoides. Journal of Medicinal Food 12 (3): 684-689.
Gulcin, I., A. Z. Tel, and E. Kirecci. 2008. Antioxidant, antimicrobial, antifungal, and antiradical activities of Cyclotrichium niveum (BOISS.) Manden and Scheng. Int. J. Food Prop. 11: 450-471.
Inan, M., and Z. Tel. 2014. Determination of Cyclotrichium niveum essential oil and its components at different altitudes. Not. Bot. Horti. Agrobo. 42 (1): 128-131.
Inan, M., D. A. Kaya, Z. Vuluga, and M. G. Albu. 2014. The Change of Cyclotrichium niveum (Boiss) Manden & Scheng essential oils and their components at the different growth stages. Rev. Chim. 65 (3): 262-264.
Kaya, A., and K. H. C. Baser. 1996. Morphological and anatomical investigation on Cyclotrichium niveum (Bois.) Mandan. & Scheng. Proceedings of The XIth Symposium on Plant Originated Crude Drugs, p. 438-445, May 22-24, 1996, Ankara/ Turkey.
Kirpik, M., and M. Inan. 2016. The determination of morphogenetic variability in rosemary plant (Rosmarinus officinalis L.), p. 21. 3th Symposium on Medicinal and Aromatic Plants, Antalya/Turkey. 4- 6 October 2016.
Shahat, A. A., F. M. Hammouda, K. A. Shams, and M. A. Saleh. 2012. Comparative chemical analysis of the essential oil of wild and cultivated fennel (Foeniculum vulgare Mill.). J. Es. Oil Bear. 15 (2): 314-319.
Tel, A. Z. 2009. Contributions to the flora of Nemrut Mountain (Adıyaman/Turkey). Biological Diversity and Conservation. ISSN 1308-5301 Print; ISSN 1308-8084. Online BioDiCon 2/1 (2009) 36-6.
Tel, A. Z., A. Tatli, and O. Varol. 2010. Phytosociological structure of Nemrut Mountain (Adıyaman/Turkey). Turkish Journal of Botany 34: 417-434.
Telci, I., I. Demirtas, and A. Sahin. 2009. Variation in plant properties and essential oil composition of sweet fennel (Foeniculum vulgare Mill.) fruits during stages of maturity. Industrial Crops and Products 30 (1): 126-130.
Şimsek A. 2015. Ulubaba Dağı (Adıyaman) Vejetasyonu. Yüksek Lisans Tezi Adıyaman Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, Adıyaman.