Türkçe Dersi Sınavlarında Yer Alan Soruların Üst Düzey Düşünme Becerileri Açısından İncelenmesi

Bu araştırmada Türkçe dersi sınavlarında yer alan soruların üst düzey düşünme becerileri açısından sahip olduğu görünümün betimlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma doküman incelemesi yöntemiyle yürütülmüş, veri kaynağının belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme kullanılmıştır. Araştırmanın veri kaynağını 8. sınıf düzeyindeki sınav kâğıtları oluşturmuştur. Araştırmaya LGS başarıları temelinde belirlenen birinci düzey okullar dâhil edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular, sınavlarda güncellenmiş Bloom taksonomisinin bilişsel alan basamaklarına göre üst düzey düşünme becerilerine yönelik sadece yaratma basamağında soru hazırlandığını, çözümleme ve değerlendirme basamaklarına yönelik sorulara ise yer verilmediğini ortaya çıkarmıştır. PISA okuma becerileri yeterlik düzeylerine göre ise üst düzey okuma becerileri olarak kabul edilen 5 ve 6. düzeyde hiçbir soruya yer verilmediği tespit edilmiştir. Ayrıca incelenen sınavlarda en çok parçada anlam ve dil bilgisi sorularına en az ise sözel mantık, tablo/grafik inceleme ve görsel yorumlama sorularına yer verildiği tespit edilmiştir. Bu durum yazılı sınavlar ile uluslararası ortak sınavlar arasında uyumsuzluk olduğunu göstermektedir. Elde edilen bu sonuçlar alanyazın kapsamında tartışılmış ve öneri niteliğinde çözümleme, değerlendirme ve yaratma basamaklarına yönelik üst düzey soru örnekleri yazılmıştır.

Examination of Questions in Turkish Lesson Exam Papers in Terms of Higher-Order Thinking Skills

In this research, the aim was to investigate questions included on Turkish lesson exam papers in terms of higher-order thinking skills and topic distribution. The research was completed with the document analysis method and criterion sampling from the targeted sampling methods was used to determine the data source. The data source in the research comprised 8th grade exam papers. The research included exam papers from top-level schools determined on the basis of high school entrance exam (LGS) success. The data had descriptive analysis performed and the findings are presented as frequency and percentage. When the research findings are investigated, according to the cognitive area stages in the revised Bloom’s taxonomy, exams only included questions about the ‘create’ stage among higher-order thinking skills and no questions were prepared about ‘analysis’ and ‘evaluate’ stages. According to PISA reading skill adequacy levels, it was concluded that no question was included about higher-order reading skills. Additionally, the exams were identified to include comprehension knowledge in first place, with linguistic questions in second place. These findings are discussed within the scope of the literature and higher-order thinking sample questions were written for the analyze, evaluate and create stages as recommendations.

PDF

___

Akyol, H. (2001). İlköğretim okulları 5. sınıf Türkçe kitaplarındaki okuma metinleriyle ilgili soruların analizi. Eğitim Yönetimi, 26(26), 169-178.
Altun, K. (2021). 8. sınıf Türkçe ders kitabındaki tema değerlendirme sorularının PISA düzeylerine ve yenilenmiş Bloom Taksonomisi'ne göre incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya
Anderson, L. W., Krathwohl, D.R., vd. (Eds.) (2001). A taxonomy for learning, teaching and assessing: A revision of Bloom’s taxonomy of educational objectives. New York: Longman. Erişim adresi: https://www.uky.edu/~rsand1/china2018/texts/Anderson-Krathwohl%20-%20A%20taxonomy%20for%20learning%20teaching%20and%20assessing.pdf
Arıcan, I. (2012, 9 Ocak). Aşılar ve komplo teorileri – Bölüm 3: Aşı karşıtı iddialar ve yanıtları. [Blog yazısı]. Erişim adresi: https://yalansavar.org/2012/01/19/asilar-ve-komplo-teorileri-bolum-3-asi-karsiti-iddialar-ve-yanitlari/
Aslan, M. ve Atik U. (2018). 2015 ve 2017 ilkokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 7(1), 528-547.
Aşıcı, M., Baysal, Z. N. ve Şahenk Erkan, S. S. (2012). Türkiye'de yapılan 2009 PISA ve Seviye Belirleme Sınavı'ndaki (SBS) okuma becerileri sorularının karşılaştırılması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 210-217.
Aydın, M. ve Uçgun, D. (2020). Ortaokul Türkçe dersi sınav sorularının Program’daki kazanımlara göre incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 343-356. DOI: 10.16916/aded.678478
Azap A. (2021). Aşı karşıtlarının iddiaları ve gerçekler. Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları (KLİMİK) Derneği. Erişim adresi: https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2019/08/As%CC%A7%C4%B1-Kars%CC%A7%C4%B1tlar%C4%B1n%C4%B1n-I%CC%87ddialar%C4%B1-ve-Gerc%CC%A7ekler.pdf
Bakioğlu, A. ve Yıldız, A. (2014). Finlandiya’nın PISA başarısına etki eden faktörler bağlamında Türkiye’nin durumu. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 38(38), 37-53.
Barçin, İ. (2019). Türkçe öğretmenlerinin ölçme değerlendirme sürecini uygulama ve önemseme düzeyleri üzerine bir araştırma (Bitlis ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
Batur, Z., Ulutaş, M. ve Beyret, T. N. (2018). LGS Türkçe sorularının PISA okuma becerileri hedefleri açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 595-615.
Benzer, A. (2019). Türkçe ders kitaplarının PISA okuma yeterlik düzeyleri ile imtihanı. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 7(2), 96-109.
Beyer, B. K. (1984). Improving thinking skills-defining the problem. Phi Delta Kappan, 65, 486–490.
Bloom, B.S., Engelhart, M.B., Furst, E.J., Hill, W.H. ve Krathwohl, D.R. (1956). Taxonomy of educationalobjectives: Theclassiﬁcation of educationalgoals. Handbook 1: Cognitivedomain. White Plains, NY: Longman. https://web.archive.org/web/20201212072520id_/https://www.uky.edu/~rsand1/china2018/texts/Bloom%20et%20al%20Taxonomy%20of%20Educational%20Objectives.pdf
Bozkurt, B. Ü. (2016). Türkiye’de okuma eğitiminin karnesi: PISA ölçeğinden çıkarımlar. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(4), 1673-1686.
Bozkurt, B. Ü., Uzun, G. L. ve Lee, Y. (2015). Korece ve Türkçe ders kitaplarındaki metin sonu sorularının karşılaştırılması: PISA 2009 sonuçlarına dönük bir tartışma. International Journal of Language Academy, 3(4), 295-313.
Brookhart, S. M. (2010). How to assess higher-order thinking skills in your classroom. Alexandria: ASCD. Erişim adresi: http://www.ascd.org/Publications/Books/Overview/How-to-Assess-Higher-Order-Thinking-Skills-in-Your-Classroom.aspx
Büyükalan, S. (2007). Soru sorma sanatı. Ankara: Nobel Yayınları.
Büyükalan Filiz, S. ve Yıldırım, N. (2019). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. İlköğretim Online, 18 (4), 1550-1573.
Ceran, D. ve Deniz, K. (2015). TEOG sınavı sorularının okuma becerisiyle çözülebilme düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(2), 92-109.
Corbin, J., ve Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
Çeçen, M. A. ve Kurnaz, H. (2014). Ortaokul Türkçe dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki tema değerlendirme soruları üzerine bir araştırma. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 7(02).
Çerçi, A. (2018). Türkçe Dersi Öğretim Programı kazanımlarının (5, 6, 7, 8. sınıf) Yenilenen Bloom Taksonomisi'ne göre incelenmesi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 6(2), 70-81.
Çintaş Yıldız, D. (2015). Türkçe dersi sınav sorularının yeniden yapılandırılan Bloom taksonomisine göre analizi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 479-497.
Çiftçi, Ö. (2017). Türk dili ve edebiyatı öğretmenlerinin soru sorma becerileri üzerine bir araştırma. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (13), 19-43.
Çobanoğlu, R. ve Kasapoğlu, K (2010). PISA’da Fin başarısının nedenleri ve nasılları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(39), 121-131.
Demirel, G. ve Yağmur, K. (2017). Uluslararası PIRLS uygulamaları ölçütlerine göre Türk öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 95-106.
Diker Coşkun, Y. (2013). Türkçe ders kitaplarının PISA sınavı okuma ölçütleri açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 0(26), 22-43.
Durukan, E. (2009). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri anlamaya yönelik sorular üzerine taksonomik bir inceleme. Milli Eğitim Dergisi, 37(81), 84-93.
Ensar, F. (2002). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin altı soruları üzerine bir inceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Eraslan, A. (2009). Finlandiya'nın PISA'daki başarısının nedenleri: Türkiye için alınacak dersler. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(2), 238-248.
Eroğlu, D. (2013). 6, 7, 8. sınıf Türkçe çalışma kitaplarındaki dilbilgisi soruları ve kazanımlarının yenilenmiş Bloom taksonomisine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Göçer, A. (2016). Lisansüstü eğitim gören Türkçe öğretmenlerinin yazılı sınav sorularının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27/3), 22-37.
Güfta, H. ve Zorbaz, K. Z. (2008). İlköğretim ikinci kademe Türkçe dersi yazılı sınav sorularının düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 205-218.
Güneyli, A. ve Abbasoğlu, Ş. (2015). Türkçe dersi yazılı sınav sorularına ilişkin değerlendirme: Kıbrıs örneği. Journal of Academic Studies, 17(67), 53-76.
Haladyna, T.M. (1997). Writing test items to evaluate higher order thinking. USA: Allyn & Bacon.
İnceçam, B., Demir, E. ve Demir, E. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin sınıf içi ölçme ve değerlendirmelerde yazılı yoklamalarda kullandıkları açık uçlu maddeleri hazırlama yeterlikleri. İlköğretim Online, 17(4), 1912-1927.
Karatay, H. ve Dilekçi, A. (2019). Türkçe öğretmenlerinin dil becerilerini ölçme ve değerlendirme yeterlikleri. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 685-716.
Köse, S. ve Kanık Uysal, P. (2020, Ekim). Türkiye’de görsel okuma ve görsel sunu alanında yapılan çalışmaların betimsel içerik analizi. XII. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Ankara.
Krathwohl, D. R. (2002). A revision of Bloom's Taxonomy: An overview. Theory into Practice, 41(4), 212-218. DOI: 10.1207/s15430421tip4104_2
Kutlu, Ö., Doğan, C. D. ve Karakaya, İ. (2014). Ölçme ve değerlendirme: Performansa ve portfolyoya dayalı durum belirleme. Ankara: Pegem Akademi.
McMillan, J. (2015). Sınıf içi değerlendirme, etkili ölçütlere dayalı etkili bir öğretim için ilke ve uygulamalar. A. Arı (Çev. Ed.). Konya: Eğitim Yayınevi.
MEB. (2019a). PISA 2018 Türkiye ön raporu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. Erişim adresi: http://pisa.meb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/01/PISA_2018_Turkiye_On_Raporu.pdf
MEB. (2019b). Akademik becerilerin izlenmesi ve değerlendirilmesi (ABİDE)-8. sınıflar raporu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı. Erişim adresi: http://eskisehirodm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_07/03112508_ABYDE_8_2018
MEB (2019c). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınav. Erişim adresi: http://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_06/02125953_2019_SOZEL_BOLUM.pdf
MEB (2019d). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınava yönelik Kasım ayı örnek soruları. Erişim adresi: http://odsgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_11/22105633_Kasim_Ornek_Sorular_Sozel.pdf
MEB. (2019e). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Erişim adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02 T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf
MEB (2020a). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınav. Erişim adresi: https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_06/21195531_2020_sozel_bolum_a.pdf
MEB (2020b). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınava yönelik Şubat ayı örnek soruları. Erişim adresi: http://odsgm.meb.gov.tr/destekmateryal/pdf/ornek/1920/2020_02_SUBAT_ORNEKSORULAR_SOZ.pdf
MEB (2021a). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınav. Erişim adresi: https://cdn.eba.gov.tr/icerik/lgs/2021_SOZEL_BOLUM_A_.pdf
MEB (2021b). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezî sınava yönelik Ocak ayı örnek soruları. Erişim adresi: http://odsgm.meb.gov.tr/destekmateryal/pdf/ornek/2021/68223_01_OCAK_SOZEL_ORNEK_SORULAR.pdf
MEB. (2021c). Sınavla öğrenci alacak ortaöğretim kurumlarına ilişkin merkezi sınava yönelik konu, kazanım ve açıklamalar. Erişim adresi: http://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_04/23113635_2021_lgs_konukazanimlari.pdf
MEB-EARGED. (2003). Uluslararası okuma becerilerinde gelişim projesi ulusal rapor PIRLS (2001), Ankara: MEB-Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
Miles, M. ve Huberman, M. (1994). An expanded source book qualitative data analysis. California: Sage Publications.
Moodley, V. (2013). In-service teacher education: Asking questions for higher order thinking in visual literacy. South African Journal of Education, 33(2), 1-18.
National Assessment of Educational Progress (NAEP) 2017. Erişim adresi: https ://www.nationsreportcard.gov/readi ng_2017/natio n/achie vemen t?grade =4
Nitko, A. J. ve Brookhart, S. M. (2016). Öğrencilerin eğitsel değerlendirmesi (B. Bıçak, M. Bahar ve S. Özel, Çev.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
OECD (2019). PISA 2018 results volume I: What students know and can do. Paris: OECD Publishing.
Özcan, H., ve Arık, S. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin PISA araştırmasına ilişkin görüşleri: Bir örnek olay çalışması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 12(2), 454-486.
Özdemir, O. (2020). Türkçe eğitiminde geliştirilmesi gereken bir üst düzey düşünme becerisi: Analitik düşünme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 950-971.
Quellmalz, E. S. (1991). Developing criteria for performance assessments: The missing link. Applied Measurement in Education, 4(4), 319-331.
Rasinski, T., Paige, D.D., Rains, C., Stewart, F., Julovich, B., Prenkert,D.,... ve Nichols, W. D. (2017). Effects of intensive fluency instruction on the reading proficiency of third-grade struggling readers. Reading &Writing Quarterly, 33, 519-532. doi.org/10.1080/10573569.2016.1250144
Sandıkçı, C. (2006). Öğretmenlerin ilköğretim altı, yedi ve sekizinci sınıf Türkçe dersi öğretimi uygulamalarıyla ilgili görüşleri (Konya ilinde bir inceleme) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Savaş, Ö. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki dinleme etkinliklerinin güncelleştirilmiş Bloom sınıflamasına göre üst düzey bilişsel beceriler açısından değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Savran, N. Z. (2004). PISA-Projesi’nin Türk eğitim sistemi açısından değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 397-412.
Seifert, S., Schwab, S. ve Gasteiger-Klicpera, B. (2016). Effects of a whole-classreading program designedfordifferentreadinglevelsandthelearningneeds of L1 and L2 children. Reading & WritingQuarterly, 32(6), 499-526.
Söylemez, Y. (2018). 2018 Türkçe dersi öğretim programındaki kazanımların üst düzey düşünme becerileri açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (63), 345-384.
Şengül, M. (2005). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlere dayalı olarak hazırlanan sorular üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
Ünlü, S., Öztürk, H. ve Tağa, T. (2014). Türkçe dersinde uygulanan sınavlar üzerine bir değerlendirme. International Journal of Social Science, (28), 513-523.
Wach, E. ve Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Erişim adresi: https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4
Wood, D. (1998). How children think and learn: the social context of cognitive development. (2nd ed). United Kingdom: Blackwell.
Yeşilyurt E. (2012). Öğretmen adaylarının bilişsel alanla ilgili sınama durumu soruları yazma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(2), 519-530.
Yıldız, D. (2021). Türkçe ve Türk dili-edebiyatı öğretmenlerinin gözünden PISA’daki okuma becerisi ve Türkiye’nin performansı: bir odak grup görüşmesi. Journal of Qualitative Research in Education, 27, 208-231. doi:10.14689/enad.27.10
Yıldız, D., Ünal, A. V., Bayrakcı, M. R. ve Polat, M. (2019). Üst düzey okuduğunu anlama becerileri: başarı testi geliştirme çalışması. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 10(20), 2-22. Erişim adresi: https://www.ebs.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz2021/eibd_Sayi_20.pdf
Yıldız, M., Kanık Uysal, P., Bilge, H., Patricia Wolters, A., Saka, Y., Yıldırım, K. ve Rasinski, T. (2019). Relationships between Turkish eighth-grade students’ oral reading efficacy, reading comprehension and achievement scores on a high-stakes achievement test. Reading Psychology, 40(4), 329-349. doi: 10.1080/02702711.2018.1555363