Türkiye Radyo Televizyok Kurumu (TRT) yayınlarının yönetsel denetimi: İngiltere Yayaın Kurumu (BBC) bir model olabilir mi?

Geçmişten günümüze kadar Türkiye Radyo Televizyon Kurumu 'nun (TRT) yayın hayatında önemli rol ve işlevler üstlenmesi; kurumun, zamanla önceden konulmuş hedef ve ilkelerin dışına çıkmasının önlenilmesini gerektirmektedir. TRT, kurulduğu yıllardaki özerk yapıdan giderek uzaklaşmasıyla siyasi iktidara daha bağımlı hale gelmiştir. Dürüst, gerçekçi ve yansız yayın politikalarından vazgeçmeden yasal düzenlemelere bağlı faaliyetlerini sürdürebilmesinin en etkili yollarından birisi, kurumun hiçbir siyasi etki altında kalmadan yapılacak bir yönetsel denetimden geçmektedir. Kurumun dışarıdan devletin ilgili kuruluşlarınca, nasıl denetlendiğinin saptanması, aslında TRT'deki bu özerk ve tarafsız yapının ne düzeyde korunduğunu göstermektedir. Bu çalışmada; öncelikle TRT'nin, ardından kamu hizmeti yayıncılığına dünyada model gösterilen ingiltere Yayın Kurumu'nun (BBC) kurumsal ve yasal yapısıyla denetimi karşılaştırılarak BBC'nin TRT'ye bir model olup olmayacağı tartışılmıştır.

The administrative control of broadcasting of the Turkish Radio Television Corporation (TRT): can the British Broadcasting Corporation (BBC) provide a model?

From the past to the present day, undertaking a vital role and function during the broadcasting period requires the TRT not to go beyond its objectives and principles. By digressing from the autonomous structure during the years of its establishment, the TRT is now more dependent on the ruling power. One of the most effective ways offunctioning based on legal arrangements without giving up an honest, realistic and unbiased broadcasting policy is for administrative control to be performed 'without political bias. Determining the way to control the corporation with the help of external state-led control, in fact indicates at what level the autonomous and independent structure in the TRT is protected. In this study, firstly, the institutional and legal structure of the TRT and the BBC, which is a model for public service broadcasting in the world, then their control mechanisms will be compared. Finally, whether the BBC can provide a model or not will be discussed.

___

Akın, Mustafa (2002), Altın Makas RTÜK, Ecem Matbaacılık, İstanbul.
Avşar, Zakir - Demir, Vedat (2005), Düzenlemeler ve Uygulamalarla Medyada Denetim, Piramit Yayıncılık, Ankara.
Aydın, Aslıhan (2007), "TRT, Yeniden RTÜK'ün Denetimine Giriyor", http://www. tumgazeteler.com/?a=2456208, (15.03.2008).
Ayiter, Kudret "Anayasanın Özerk Kuruluşları", http://auhf.ankara.edu.tr/ dergi- ler/auhfd-arsiv/AUHF-1968-25-03-04/AUHF-1968-25-03-04-Ayiter.pdf, (03.03.2010).
Aziz, Aysel (1999), Türkiye'de Televizyon Yayıncılığının 30 Yılı, TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayın Müdürlüğü Ofset Tesisleri, Ankara.
Aziz, Aysel (2009), "Kamu Hizmeti Yayıncılığı ve Siyaset İlişkisi", http://www.ayselaziz.0rg/ppsler/kamu_hizmeti_yayinciligi.pps#276,2,"Kamu hizmeti yayıncılığı" nedir? , (09.11.2009).
Bayer, Yalçın (2008), "Devlet Denetleme Kurulu Raporları Cumhurbaşkanlığı Sitesinden Kaldırılmış", 21 Eylül 2008 Tarihli Hürriyet Gazetesi, http://hurarsiv. hurriyet.com.tr/goster/haber.aspx?id=9947873, (14.12.2009).
BİANET (2003), "Kamu Yayıncılığı ve TRT Komisyon Raporu", http://bianet.org/ bianet/bianet/16830-kamu-yayinciligi-ve-trt-komisyonu-raporu, (09.11.2009).
Bulut, Şebnem (1994), Radyo ve Televizyon Yayıncılığında Özel Girişimcilere İmkan Tanıyacak Yasal Düzenlemeler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon Anabilim Dalı, İzmir.
Cave, Martin - Collins, Richard - Crowther, Peter (2004), "Regulating The BBC", Telecommunications Policy, Elsevier Ltd, pp.249-272.
Collins, Richard (2002), Media and Identiy in Comtemporary Europe, Concequences of Global Convergence, Intellect Books.
Curran, James (1997), Power Without Responsibility: The Press and Broadcasting in Britain, Routledge, London.
Çankaya, Özden (1997), Dünden Bugüne Radyo Televizyon, İstanbul: Beta Basım.
Çankaya, Özden (2009), "TRT'de Neler Oluyor ? Ne Olmalı ?", www.C:Usersönen Desktop Bianet TRT'de Neler Oluyor Ne Olmalı - Bianet.mht, (30.11.2009).
Canoruç, Mustafa Şenay (2009), "Anayasal Kurum Olan TRT'nin Özerkliği", Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, www.esosder.org, Kış-2009, C.8, S.27, ss.293-322, (10.04.2009).
Çaylı, Emek (2003), "Medya Politikaları Konferansı", http://dergiler. ankara.du.tr/dergiler/23/665/8476.pdf, (11.11.2009).
Çolak, Nusret İlker (2007), Kitle İletişim Hukuku, Seçkin Yayınları, Ankara.
Duran, Ragıp (2004), "Acaba BBC Hakikaten Hata Yaptı mı?", http://www.bianet.org /bianet/kategori/medya/29332/acaba-bbc-hakikaten-hata-yapti-mi, (15.03.2008).
Dünya Gazetesi (2,009), "TRT ve BBC", http: //www. dünya gazetesi. com.tr/yazar.asp? -authld=21 &id=66673, (05.11.2009).
Eren, Esra (2008), Kamu Yayıncılığı ve Bir Kitle İletişim Kurumu Olarak TRT (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinema TY Ana Sanat Dalı Sinema tv Programı, İstanbul.
Ersin, Nimet (2007), Kamu Hizmeti Yayıncılığı ve TRT'de Program Üretim Süreci (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo-Televizyon-Sinema Anabilim Dalı, Ankara.
Ergin, İsmet (2007), "Dünyada Radyo.ve TVTerin Kronolojik Yapıları", http.V/itpttv. com/habergoster.asp?id=488, (19.03.2008).
Gölcüklü, Feyyaz (1970), Haberleşme Hukuku Basın, Radyo, TV, A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınlan No: 292, Ankara.
Gözübüyük, A. Şeref (2001), Türkiye'nin Yönetim Yapısı, Turhan Kitabevi, Ankara.
Gözübüyük, A. Şeref (2007), Yönetim Hukuku, Turhan Kitabevi, 25. Bası, Ankara.
Gözübüyük, A. Şeref- Tan, Turgut (2001), İdare Hukuku, Genel Esaslar, Cilt: 1 , Turhan Kitabevi, 2.Baskı, Ankara.
Gözler, Kemal (2004), İdare Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, 2.Baskı, Bursa.
Gürsoy, Ayşe Bilge, (1999), TRT VE BBC Ana Haber Bültenlerinin Kamu Haberciliği Açısından Karşılaştırmalı Analizi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon Anabilim Dalı, İstanbul.
http://www.bbc.co.uk/turkish/ilkeler/ch2.pdf, "BBC Yayın İlkeleri Hakkında", (14.03.2008).
http://www.bbc.co.uk/turkish/ilkeler/chl 7.pdf, "BBC Hesap Verme Yükümlülüğü", (14.03.2008).
http://vvww.habeıvitrini.com/haber.asp?jd=l22678, (2004), "İşte Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu'nun Şok Eden TRT Raporu, (10.12.2009).
http://www.ofcom.org.uk/about/csg/ofcombbc/), "Ofcom & BBC Joint Steering Group", (25.12.2009).
http://www.rtuk.org.tr/sayfalar/IcerikGoster.aspx?icerik_id=4f79cc26-0f9c-49ce--9e76-bf379c08a249, "Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun Tasarısı Taslağı", (12.04.2010).
http://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kit/orta/kitliste_denetim_esaslari.htm, "Kamu İktisadi Teşebbüslerinin Tabi Oldukları Denetim Esasları ve Denetlenen Yıllarım Gösterir Liste", (20.11.2009).
http://www.trt.net.tr/Kuramsal/GenelMudurler.aspx, "Genel Müdürlerimiz", (17.12.2009).
http://www.trt.net.tr/Kurumsal/AktifHat.aspx, " Aktif Hat", (25.12.2009).
http://www.tumgazeteler.com/7a-169249, "Hükümetten CHP'li Çetin'e Teşekkür", (10.12.2009).
Hafızoğulları, Zeki - Tarakçıoğlu, Arif (1998), "Nasıl Bir TRT ve Bir Kamu Tüzel Kişiliği Olarak TRT'nin Özerkliği ve Tarafsızlığı Meselesi", http://auhf.ankara.edu.tr dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1998-47-01 -04/AUHF-1998-47-01 -04-Hafizogullari.pdf, (15.03.2009).
Hibberd, Matthew (2001), "Public Service Broadcasting in Italy: Historical Trends and Future Prospects", Modern Italy, Routledge, Vol.6, No:2, p.153-170.
Holznagel, Bernd - Jungfleisch, Cristiane (2007), "The Protection of Viewer Rights in Europe", Broadcasters and Citiziens in Europe: Trends in Media Accountability and Viewer Participation, (Paolo Baldi, Uwe Hasebrink Ed.), Intellect Boks, pp. 53-74.
Işık, Metin (2007), Dünya ve Türkiye Bağlamında Kitle İletişim Sistemleri, Eğitim Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, Konya.
İsbir, Eyüp G. (1977), Türkiye'de Devlet Memurlarının Denetimi (Doktora Tezi), Ankara İktisadi Ticari İlimler Akademesi Yayın No: 105.
Kalabalık, Halil (2004), İdare Hukuku Dersleri, Değişim Yayınları, 1.Basım, İstanbul.
Karatepe, Şükrü (1995), İdare Hukuku, Üniversite Kitapları, 4.Baskı, İzmir.
Kaya, A. Raşit (1985), Kitle İletişim Sistemleri, V Teori, Birinci Baskı, Ankara.
Kili, Suna - Gözübüyük, A. Şeref (2000), Türk Anayasa Metinleri (Sened-i İttifaktan Günümüze), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Yenilenmiş 2. Baskı, İstanbul.
Köker, Mustafa (2008), "BBC Modeli Ne Güne Duruyor?", http://www. dorduncukuvvetmedya.com/dkm/article.php?sid=l 1090, (15.03.2008).
Mcnair, Brian - Matthew Hibberd - Philip Schlesinger (2002), "Public Access Broadcasting and Democratic Participation in the Age of Mediated Politics", Journalism Studies, Routledge Taylor & Francis Group, Vol.3, No.3, p. 407-422.
Newby, Julian (1997), Inside Broadcasting, Routledge, London.
Nolan, David (2006), "Media, Citizenship and Govermentality: Defining 'The Public' of Public Service Broadcasting", Social Semiotics, V.16, No.2, Routledge Tay-lor&Francis, p.225-242.
Örnek, Acar (1988), Kamu Yönetimi, Metinler Matbaacılık, İstanbul.
Öymen, Edip Emil (2001), "İnterRTÜK Sadece Bize Özgü Değil", http://www. medyakronik.net/arsiv/tribun_arv_070601 .htm, (15.03.2008).
Özkan, Ayçin (2004), "TRT'nin Özerkliği ve Rolü", http://bianet.org/bianet/medya/ 43272-trtnin-ozerkligi-ve-rolu, (06.05.2009).
Özkan, Işık (1994), Radyo ve Televizyon İşletmeciliği, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İzmir.
Özkaya, Bedriye Işık (1997), Radyo ve Televizyon Yayınlarının Denetimi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo- Televizyon Anabilim Dalı, İzmir.
Öztekin, Hülya, (2007)," Neoliberal Toplumlarda Düzenleyici Devlet Anlayışı ve Görsel işitsel İletişim Alanında Bağımsız Düzenleyici Kurullar: RTÜK Örneği", Selçuk İletişim Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 5, Temmuz , s. 52-66.
Sanal, Recep, (2002), Türkiye 'de Yönetsel Denetim ve Devlet Denetleme Kurulu, TODAİE Yayınları, Ankara.
Serarslan, Meral (1999), Türkiye'nin Siyasal Ortamında Özerklik Kavramı ve TRT Ku~. rumunun Özerklik Dönemi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
Serim, Ömer (2007), Türkiye Televizyon Tarihi 1952-2006, Epsilon Yayınları, İstanbul.
Simpson, Seamus (2004), "Universal Service Issues in Converging Communications Environments: The Case of The UK", Telecommunications Policy, Elsevier Ltd., pp.233-248.
Smith, Paul (2006), "The Politics of UK Television Policy: The Making of Ofcom", Media, Culture & Society, Sage Publications, London, Vol. 28, No: 6, p.929-940.
Sungur, Suat (2008), "Türkiye Radyo Televizyon Kurumunun Özerkliğine Dair Yeni Düzenlemeler ve Tartışmalar", Galatasaray İletişim Dergisi, S.9, ss. 47-69, İstanbul.
Tekinalp, Sermin (1993), Avrupa Topluluğu'nda Ulusal Kültür ve Televizyon: Sorun-lar-Öneriler-Çözümler, Avrupa Deneyimi ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme, İstanbul Üniversitesi Yayını.
Topuz, Hıfzı (1991), Siyasal Reklamcılık, Cem Yayınevi, İstanbul.
Topuz, Hıfzı (2008), "Kamu Hizmeti Yayıncılığı", İlad İletişim Araştırmaları Derneği, http://www.iletisimarastirma.org/index.php/haberler/48-kamu-hzmet-yayincilii.html, (09.04.2010).
Tortop, Nuri (1996) "Yerel Yönetimler ve Mali Özerklik", Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, TODAİE, Cilt 5, Sayı 5, s.3-13.
Tortop, Nuri (1998), "Yönetimin İyileştirilmesi Çalışmalarının Denetlemeye Etkileri ve Yararları", Amme îdaresi Dergisi, TODAİE, Cilt 31, Sayı 2, Haziran, s. 15-20.
Tortop, Nuri- İsbir, Eyüp G.- Aykaç, Burhan - Yayman, Hüseyin - Özer, Akif (2007), Yönetim Bilimi, Nobel Yaym Dağıtım, Genişletilmiş ve Gözden Geçirilmiş 7.Baskı, Ankara.
TRT (2000), Türkiye Radyo Televizyon Kurumu, TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yaym Müdürlüğü Ofset Tesisleri, Ankara.
TRT (2003), Genel Yayın Planı, Yayın Planlama Koordinasyon ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
Tunstall, Jeremy (1983), "The Media in Britain", Communication - Society Series, London.
Vural, Sacide (1994), Kitle İletişiminde Denetim Stratejileri, Özışık Matbaacılık, Ankara.
Wragg, David (2005), Effective Media Relations: How to Get Results, GBR: Kogan Page, Limited, London.
Yengin, Hülya (1994), Ekranın Büyüsü: Batıda Değişen Televizyon Yayıncılığının Boyutları ve Türkiye'de Özel Televizyonlar, Der Yayınları: 129, İstanbul.