Tanzimat Dönemi Düşüncesinde Oryantalizmin Siyasî ve Kültürel Reddi
Haçlı seferlerine kadar götürebileceğimiz Batı’nın Doğu ile kültürel münasebeti sonraki yüzyıllarda öteki muhayyilesine dönüşmüş, Batı’nın siyasî temelde ilgi ve emelleri ise bu imgelemin neticesinde ortaya çıkmıştır. Avrupa aydınlanmasından sonra hammadde ve pazar arayışının emperyal güdüsü; Doğu ve İslâm uluslarına yönelik oryantalist faaliyetleri etkin kılmış, Doğu ve İslâm birliğinin kültürel fonksiyonunu oluşturan tarihî, dinî ve geleneksel unsurları yerinden oynatıp yeniden şekillendirme amacı içerisinde bulunmuştur. Tanzimat’ı oluşturan süreçte oryantalizm olgusu ve bu olgunun Tanzimat aydınları üzerindeki tesirini kişiler özelinden inceleyeceğimiz bu makalede, Batılı müsteşriklerin İslâm medeniyeti ve tarihine yönelik oluşturmaya çalıştıkları algıları ve bu algılara itiraz eden Osmanlı aydınları karşıtlarıyla birlikte incelenecektir.
Political and Cultural Denial of Orientalism in the Thought of Tanzimat Period
The West’s cultural relationship with the East, which we can take to the Crusades, has been transformed into other imagery in the following centuries, and the interests and ambitions of the West on the political basis have emerged as a result of this imagination. After the European enlightenment, the imperialmotivation of the search for raw materials and marketsenabled the orientalistactivities towards the East and Islamic nations, and sought to displace and reshape the historical, religious and traditionalelements that constituted the culturalfunction of the Eastern and Islamic unity. In this essay, whichwillexamine the influence of this phenomenon on the Tanzimat intellectuals, we willexamine the perceptions of the Western anarchists on the Islamic civilization and history, and the counterparts of the Ottomanintellectuals who object to theseperceptions.
___
- Abdullah Cevdet (1908). “İfâde-yi Mütercim”. Tarih-i İslâmiyyet. Mısır: Matba’a-yı İctihâd.
- Ahmet Midhat (1300). Müdâfaa. İstanbul: Tercümân-ı Hakikat Matbaası.
- Ahmet Midhat (1313). Nizâ-ı İlm ü Dîn 1-4. İstanbul: Tercümân-ı Hakikat Matbaası.
- Ahmet Midhat (2017). Beşir Fuat. (Haz. Bahar Dervişcemaloğlu). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Ali Efendi (1286). “Hitâbet-i Amme Numara (101)”. Basiret Gazetesi, nu. 104, s. 2.
- Babanzâde Ahmed Naim (2017). “İslâm’ın Dünü ve Bugünü”. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi I. (Haz. İsmail Kara). İstanbul: Dergâh Yayınları.
- Bulut, Y. (2004). Oryantalizmin Kısa Tarihi. İstanbul: Küre yayınları.
- Comte, A. (1986). Pozitivizm İlmihâli. (Çev. Peyami Erman). İstanbul: MEB Yayınları.
- Doğan, Ö. (2015). “Türkiye’de Pozitivizm ve Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi
- Düşünce, Modernleşme ve Batıcılık. C. 3. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Hatiboğlu, İ. (1999). “Osmanlı Aydınlarınca Dozy’nin Târih-i İslâmiyyet’ine Yöneltilen Tenkitler”. İslâm Araştırmaları Dergisi, 3, 199.
- Kadı, İsmail H. (2002). “Hollanda’da Şarkiyat Araştırmaları”. Doğu-Batı Düşünce Dergisi. 20(1).
- Kontny, O. (2002). “Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine”. Doğu-Batı Düşünce Dergisi. 20 (1).
- Lewıs, B. (1988). Modern Türkiye’nin Doğuşu. (Çev. Metin Kıratlı). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Mardin, Ş. (2015). “Yeni Osmanlı Düşüncesi”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. C.1. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Midhat Cemal (1326). “Rezil Bir Eserin Müellif-i Mechûl ve Mel’ûnuna”. Sırât-ı Müstakîm Gazetesi, nu. 4, s. 198-199.
- Namık Kemal (1288). “Avrupa Şarkı Bilmez”. İbret Gazetesi, nu. 7, s. 2.
- Namık Kemal (1962). Renan Müdâfa’a- Nâmesi. (Haz. M. Fuat Köprülü). Ankara: Milli Kültür Yayınları.
- Polat, A. (2016). “Batı-Dışı Düşünce Tarihi Yazıcılığımıza Anti-Oryantalist Bir Katkı: Ahmed Midhat Efendi ve Nizâ-ı İlm ü Dîn”. Turkish Studies, nu. 11/21, s. 851-859.
- Said, Edward W. (1998). Oryantalizm. (Çev. Nezih Uzel). İstanbul: İrfan Yayınevi.
- Said, Edward W. (1982). Oryantalizm-Sömürgeciliğin Keşif Kolu. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Said Halim Paşa (1993). Buhranlarımız ve Son Eserleri. (Haz. M. Ertuğrul Düzdağ). İstanbul: İz Yayınları.
- Ülken, Hilmi Z. (2001). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
- Longman Dictionary of Contemprary English, 4th ed., UK., 2005.
- ISSN: 1300-1795
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1968
- Yayıncı: -
Sayıdaki Diğer Makaleler
Tanzimat Dönemi Düşüncesinde Oryantalizmin Siyasî ve Kültürel Reddi