Hacer TOPAKTAŞ ÜSTÜNER

9541

Lehistan Elçisi Karol Boscamp Lasopolski’ye Babıali Tarafından Uygulanan Teşrifat ve Kabul (1776-1778)

Karol Boscamp Lasopolski’nin İstanbul elçiliği, 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Osmanlı Devleti ile Lehistan arasındaki ilişkileri iyileştirme politikalarının önemli bir göstergesidir. Osmanlı yönetimi tarafından elçinin sınırda karşılanmasından Osmanlı başkentine kamusal girişine, sultan ve veziriazam huzurunda kabulüne, sunulan hediyelere ve tayinatına varıncaya dek XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı teşrifat geleneklerinin önemli bir örneği olarak ön plana çıkmaktadır. Aynı zamanda elçilik kabul seremonileri, Osmanlı yönetiminin bir elçi için gerek merkezde gerekse yerel idarecilerle koordinasyonu nasıl gerçekleştiğini, bir elçiyi ağırlamanın devlet daireleri arasında ne gibi hazırlıklar ve protokoller gerektirdiğini de sergilemektedir. Boscamp’ın elçiliğinin önemli sahnelerinin heyette yer alan ressam Kamsetzer tarafından resmedilmiş olması, XVIII. yüzyılda Babıali’nin yabancı elçilere uyguladığı teşrifatın ve yapılan merasimlerin canlı tasvirlerini görmeye imkân tanımaktadır. Bu bağlamda makale, Boscamp’ın elçiliğini hem Osmanlı hem Polonya arşiv kaynaklarına dayanarak incelemekte, detaylı bir biçimde Osmanlı yönetiminin protokol kaidelerini, önemli bir unsur olan hediyeleşmeyi ve elçiye verilen tayinatı konu edinmektedir. Çalışmanın gösterdiği üzere Boscamp, Babıali tarafından kadim teşrifat kuralları doğrultusunda ve iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesine yönelik bir çabayla ağırlanmıştır. Ayrıca Jan Chrystian Kamsetzer’in çizdiği resimler, Sultan I. Abdülhamid ile birlikte dönemin önemli bürokratlarının nadide tasvirleri olarak dikkat çekmektedir

Protocol and Reception for the Polish Envoy Karol Boscamp Lasopolski by the Ottoman Porte (1776-1778)

Embassy of Karol Boscamp Lasopolski in Istanbul shows the policies of improving the relations between the Ottoman Empire and Poland-Lithuanian Commonwealth after the Ottoman-Russian War of 1768-1774. From the reception of the Polish envoy by the Ottoman administration at the border, to his public entrance to the Ottoman capital, and his audience in the presence of the Sultan and the Grand Vizier, gifting and allowance (tayinat), the embassy of Boscamp’s reception comes to the fore in the second half of the XVIIIth century as an important example of Ottoman protocol traditions. At the same time, his reception shows the coordination of the Ottoman administration for an envoy, both at the headquarters and with the local authorities, and how the preparations and reception of an envoy require between different government offices. The fact that the important scenes of Boscamp’s embassy were painted by the embassy painter Kamsetzer made it possible to see the vivid depictions of the protocol and ceremonies performed by the Porte to foreign envoys. In this context, the article analyses the embassy of Boscamp on the basis of both Ottoman and Polish archival sources and deals with the protocol rules of the Ottoman administration, the gifting and his allowance in detail. As the study shows, Boscamp was hosted by the Porte in accordance with the established protocol rules and with an effort to improve the relations between the two countries. (Jan Chrystian Kamsetzer’s paintings also draw attention as the rare depictions of the important bureaucrats of the period together with Sultan Abdulhamid I.)

___

  • Archiwum Główne Akt Dawnych (AGAD) Varşova
  • Zbiór Popielów (ZP)
  • 29, 235, 236, 322, 425.
  • Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, (B. Czart.) Krakov
  • rękopis (rkps)
  • 203, 608, 631, 840.
  • A.DVN.DVE (8)
  • 169/30, 169/31.
  • Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) İstanbul
  • A.DVN.NMH.d., (9)
  • 87, 94, 95.
  • A.SABH.I
  • 343/23981.
  • C.HR.
  • 72/3569, 111/5521, 122/6064, 125/6227, 139/6937, 148/7388, 149/7441, 165/8232,
  • 172/8577, 178/8874, 187/9313.
  • D.TŞF.
  • 12/28. 12/60. HAT
  • 244/13732
  • Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar İdaresi Başkanlığı Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi (TSMA) İstanbul
  • d. 2422/3, 2a.
  • E-3961/6, E-3957/7 (659/51-1)
  • Muzeum Narodowe w Krakowie (MNK) Krakov
  • Jan Chrystian Kamsetzer, (1753-1795), Orszak poselski Karola Boscampa wjeżdżający do Jass, stolicy Mołdawii, 18.12.1776 rok, MNK XV-Rr-2500.
  • Jan Chrystian Kamsetzer, (1753-1795), Stambuł, Audiencja Karola Boscampa Lasopolskiego emisariusza Stanisława Augusta u Wielkiego Wezyra w Pera w Stambule, 26.03.1777 rok, MNK XV-Rr-2498.
  • Jan Chrystian Kamsetzer, (1753-1795), Uroczysty wjazd orszaku poselskiego Karola Boscampa do Konstantynopola, 12.02.1777 rok, MNK XV-RR-2499.
  • Biblioteka Kórnicka PAN - Kórnik
  • Jan Chrystian Kamsetzer, (1753-1795), Stambuł, Audiencja Karola Boscampa Lasopolskiego u sultana w dniu 15 kwietnia 1777 roku, Biblioteka Kórnicka PAN, A O VIII 704.
  • Jan Chrystian Kamsetzer, (1753-1795), Stambuł, Biblioteka Kórnicka PAN, A O XVI 1023.
  • Ahıshalı, R. (2001). Osmanlı Devlet Teşkilatında Reisülküttablık (XVIII. Yüzyıl). İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
  • Ahmed Cevdet Paşa (1312/1895). Tarih-i Cevdet, Cilt 1. İstanbul: Matbaa-i Osmaniye.
  • Çiçek, H. (2018). (Vekāyı̇ʻnüvı̇s) Sadullah Enverı̂ Efendı̇ ve Tarı̇hı̇’nı̇n II. Cı̇ldı̇nı̇n Metı̇n ve Tahlı̇lı̇ (1187-1197/1774-1783), Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı.
  • “Djarjusz ceremonjału czynionego z okazji przyjazdu Seyd Numan-Bej …” (1866). Kół-ko Domowe, Cilt 6, 310-311.
  • Dr. Antoni J. (1891). Opowiadania Historyczne, Cilt VII. Lwów: Nakład Księgarni Gubrynowicza i Schmidta. Przy Placu Katedralnym.
  • Eyice, S. (1995). “Elçi Hanı”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, 15-18.
  • Fındıklılı Şemdanizade Süleyman Efendi (1976). Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi Tarihi: Mür’i’t-tevarih, Cilt 3. (Yay. Haz. M. Münir Aktepe). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
  • Filipczak, W. (2000). Sejm 1778 roku. Warszawa: Semper.
  • İpşirli, M. (1995). “Elçi”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 11, 3-15.
  • Itzkowitz, N., Mote, M. (1970). Mubadele: An Ottoman-Russian Exchange of Ambassadors. Chicago: The University of Chicago Press.
  • Kaczka, M. (2019). Pashas and Nobles: Paweł Benoe and Ottoman-Polish Encounters in the Eighteenth Century. EUI, Doktora Tezi, Florence.
  • Kangal, S. (Yay. Haz.) (1999). Savaş ve Barış: 15-19. Yüzyıl Osmanlı-Polonya İlişkileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını.
  • Karateke, H. T. (2004). Padişahım Çok Yaşa: Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Merasimler. İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Karateke, H. T. (2007). An Ottoman Protocol Register: Containing Ceremonies from 1736 to 1808: BEO Sadaret Defterleri 350 in the Prime Ministry Ottoman State Archives, Istanbul. İstanbul: The Ottoman Bank Archive and Research Centre; London, The Royal Asiatic Society.
  • Kolçak, Ö. (2019). “Nezakette Kusur Etmeyen Barbarlar: Diplomasi ve Kültürel Yargılar Arasında Bir Cizvit Rahibinin Osmanlı Gözlemleri (1665-1666)”. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 30, 23-48.
  • Kołodziejczyk, D. (2003). “Semiotic of Behavior in Early Modern Diplomacy: Polish Embassies in Istanbul and Bahçesaray”. Journal of Early Modern History, 5(7), 245-256.
  • Kołodziejczyk, D. (2006). “İstanbul’daki Leh Elçileri ya da Onurunuzu Kaybetmeden Ev Sahibinin Kesesinden Geçinme Yolları”. Soframız Nur Hanemiz Mamur. (Ed. S. Faroqhi ve C. K. Neumann). İstanbul: Alfa Yayınları, 47-54.
  • Konopczyński, W. (1936a). Polska a Turcja: 1683-1792. Warszawa: Nakł. Instytutu Wschodniego w Warszawie.
  • Konopczyński, W. (1936b). “Karol Boscamp Lasopolski”. Polski Słownik Biograficzny, Cilt 2, 372-374.
  • Krasicki, I. (1958). Korespondencja Ignacego Krasickiego 1743-1801: z papierów Ludwika Bernackiego, Cilt 1, 1743-1780; (Yay. Haz. Z. Goliński, M. Klimowicz, R. Wołoszyński). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
  • Kütükoğlu, M. (1989). “XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Fevkalâde Elçilerin Ağırlanması”. Türk Kültürü Araştırmaları Dergisi - Ercüment Kuran’a Armağan, 27(1-2), 199-231.
  • Listy Jana de Witte, jenerała majora wójsk koronnych, pułkownika artyleryi koronnej, komendanta fortecy kamienieckiej, kawalera orderu św. Stanisława, 1777-1779 (1868). Kraków: “Czas” W. Kirchmayera.
  • Majda, T. (2004). “Turecki Epizod” Jana Chrystiana Kamsetzera (1753-1795)”. Wsród Jarłyków i Fermanów, Materiały z Sesji Naukowej Poświęconej Pamięci dra Zygmunta Abrahamowicza, 20 Nisan 2004. (Ed. Ewa Siemieniec-Gołaś). Kraków: Księgarnia Akademicka, 63-77.
  • Majda, T. (2014). “Osmanlı Sarayında Huzura Kabul Edilen Lehistan Elçilerinin İkonografik Temsilleri”. Uzak Komşu Yakın Anılar Türkiye-Polonya İlişkilerinin 600 Yılı. (Ed. T. Majda). İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi Yay., 78-85.
  • Mehmed Es’ad Efendi (2012). Mehmed Es’ad Efendi’nin Teşrifat-ı Kadime’si: Osmanlı İmparatorluğu’nda Teşrifat, (Yay. Haz. H. A. Arslantürk, M. Tosun ve S. Soyluer). İstanbul: Okur Kitaplığı.
  • Michalski, J. (1982). “Dyplomacja polska w latach 1764-1795”. Historia Dyplomacji Polskiej, Cilt II. (Ed. Z. Wójcik). Warszawa: PWN, 483-697.
  • Özen Yılmaz, G. (2014). Elçiye Zeval Olmaz, 16.-18. Yüzyıllarda Osmanlı’da Yabancı Elçiler. İstanbul: Remzi Kitabevi.
  • Ralamb, C. (2008). İstanbul’a Bir Yolculuk, 1657-1658. (Çev. A. Arel). İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Reindl-Kiel, H. (2005). “East is East and West is West and Sometimes the Twain Did Meet: Diplomatic Gift Exchange in the Ottoman Empire”, Frontiers of Ottoman Studies: State, Province, and the West, II. (Ed. C. Imber, K. Kiyotaki, R. Murphey). London: I.B. Tauris, 113–124.
  • Reindl-Kiel, H. (2009). “No Horses for the Enemy? Ottoman Trade Regulations and Horse Gifting”. Pferde in Asien: Geschichte, Handel und Kultur / Horses in Asia: History, Trade and Culture, Veröffentlichungen zur Iranistik der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Bd 46, Wien, 43-49.
  • Reindl-Kiel, H. (2015). “Ottoman Diplomatic Gifts to the Christian West”. The Ottoman Orient in Renaissance Culture, Papers from the International Conference at the National Museum in Kraków, 26-27 June 2015. (Ed. R. Born, M. Dziewulski). Kraków: MNK, 95-116.
  • Renda, G. (2013). “The European Ambassadors at the Ottoman Court: The Imperial Protocol in the 18th Century”. Ottoman Empire and European Theatre, Vol. I: The Age of Mozart and Selim III (1756-1808). (Ed. H. E. Weidinger ve M. Hüttler). Viyana: Hollit-zer, 263-266.
  • Reychman, J. (1964). Orient w kulturze polskiego oświecenia. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich.
  • Schweigger, S. (2004). Sultanlar Kentine Yolculuk, 1578-1581. (Çev. S. Türkis Noyan). İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Sestini, D. (1789). Lettres de Dominique Sestini, ecrites a ses amis en Toscane, pendant le cours de ses voyages en Italie, en Sicile et en Turquie (etc.), Cilt 3. Paris: Chez la Veuve Dushesne et fils.
  • Sokołowski R. S. (Yay. Haz.) (1779). Dyaryusz Seymu Walnego Ordynaryinego Warszawskiego Szescio Niedzielnego Roku Panskiego MDCCLXXVIII. Dnia V. Miesiąca Pazdziernika Odprawuiącego się. Warszawa: Drukarnia J.K.Mci i Rzeczypospolitey u XX. Scholarum Piarum.
  • Srzednicki, Cz. (2004). “Poselstwo Karola Boscampa Lasopolskiego do Turcji 1776- 1778, Fragment diariusza”. Wsród Jarłyków i Fermanów, Materiały z Sesji Naukowej Poświęconej Pamięci dra Zygmunta Abrahamowicza 20 Nisan 2004. (Ed. Ewa Siemieniec-Gołaś). Kraków: Księgarnia Akademicka, 109-130.
  • Şahin, H. (2001). Babıali’de Uygulanan Teşrifat: (1703-1839). Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı.
  • Talbot, M. (2016). “Gifts of Time: Watches and Clocks in Ottoman-British Diplomacy, 1693–1803”. Jahrbuch für Europäische Geschichte, 17, 55-79.
  • Tarım, Z. (2010). “Osmanlı İstanbul’unda Merasim ve Teşrifata Dair Kaynaklar”. TALİD, 8(16), 121-148.
  • Tevki’i Abdurrahman Paşa (2011). Osmanlı Devleti’nde Teşrifat ve Törenler (Tevki’i Abdurrahman Paşa Kanunnamesi), (Yay. Haz. S. M. Bilge). İstanbul: Kitabevi.
  • Topaktaş, H. (2014a). Osmanlı-Lehistan Diplomatik İlişkileri: Franciszek Piotr Potocki’nin İstanbul Elçiliği (1788-1793). Ankara: TTK Yayınları.
  • Topaktaş, H. (2014b). “Polonya’nın Türkiye’deki İlk Daimi Elçiliğinin Kurulma Süreci: Tarihsel Dinamikler”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 11(43), 105-125.
  • Topaktaş, H. (2015). “Osmanlı Diplomasisinde ‘Tayinat’ Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”. Akademik İncelemeler Dergisi, 10(1), 31-49.
  • Topaktaş Üstüner, H. (2019). “Diplomasi, Sanat, Siyaset, Aşk: Karol Boscamp Lasopolski’nin İstanbul Elçiliğinden Farklı Yansımalar (1776-1778)”. VII. Uluslararası Osmanlı İstanbul’u Sempozyumu, 3-5 Mayıs 2019, İstanbul (basımda).
  • Topaktaş Üstüner, H. (2020). Lehistan’da Son Osmanlı Elçisi. Numan Bey’in Lehistan Elçiliği ve Sefâretnâmesi (1777-1778). İstanbul: Okur Tarih.
  • Unat, F. R. (1992). Osmanlı Sefirleri ve Sefâretnâmeleri. Ankara: TTK Yayınları.
  • Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı Tarihi. Cilt 4/2. Ankara: TTK Yayınları.
  • Wasiucionek, M. (2011). Ceremoniał jako polityka. Intrady posłów wielkich Rzeczypospolitej do Jass w latach 1622–1714. Yüksek Lisans Tezi. Varşova: Varşova Üniversitesi, Yeniçağ Tarihi ABD.
  • Wasiucionek, M. (2012). “Diplomacy, Power and Ceramonial Entry: Polish-Lithuanian Grand Embassies in Moldavia in the Seventeenth Century”, Acta Poloniae Historica, 102, 55-83.
  • Werner, C. A. (2011). Padişahın Huzurunda, Elçilik Günlüğü 1616-1618. İstanbul: Kitap Yayınevi.
  • Wojna i pokój. Skarby sztuki tureckiej ze zbiorów polskich od XV do XIX wieku, Katalog wystawy, (2000). Warszawa: Muzeum Narodowe.
  • Yıldırım, İ. (2014). Osmanlı Devleti’nde Elçi Kabulleri. İstanbul: Kitap Yayınları.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Avusturya’da Aşırı Sağın Yükselişinin Ana Akım Siyasete ve Göçmenlerin Hayatlarına Etkileri

Faik TANRIKULU

Lehistan Elçisi Karol Boscamp Lasopolski’ye Babıali Tarafından Uygulanan Teşrifat ve Kabul (1776-1778)

Hacer TOPAKTAŞ ÜSTÜNER

Osmanlı Taşrasında Memur Suçları (XIX. ve XX. Yüzyıl Safranbolu Örneği)

Hakan TÜRKAN

Eşitsizlik Mekânları Olarak Mahalleler ve Kadınların Kent Hakkı

Şerife GENİŞ, Dilek KÖSE AKKİRMAN

Genç İşsizliği ve Geleceğe Uzanan Zorlu İşgücü Piyasası Koşulları: Diyarbakır, Suriçi Bölgesi Örneği

Işıl KURNAZ BALTACI