Eşitsizlik Mekânları Olarak Mahalleler ve Kadınların Kent Hakkı

Kadınların kent hakkı genelde erkekler ile kadınlar arasında var olan cinsiyet eşitsizlikleri ve kentsel mekânın erkek egemen karakteri üzerinden tartışılmaktadır. Kadınların kentsel deneyimlerini bu iki yapısal öğeden bağımsız düşünmek kuşkusuz mümkün değildir. Ne var ki, bu bakış açısı, kadınların gelir, eğitim, ırk, etnisite, dil, din gibi tabakalaşmaya sebep olan sosyo-ekonomik, kültürel ve mekânsal eşitsizlikler temelinde farklılaşmış bir grup olduğunu, deneyimlerinin, yapabilirliklerinin ve ihtiyaçlarının da bu eşitsizlikler prizmasından geçerek şekillendiğini gözden kaçırma riski taşır. Bu makale Aydın kent merkezinde gerçekleştirilmiş bir alan araştırmasının bulgularına dayanarak kadınların farklılaşan sorunlarını ve ihtiyaçlarını tespit edebilmek ve bu yönde politikalar ve hizmetler geliştirebilmek için, kadınlar arasındaki sosyo-ekonomik ve kültürel eşitsizliklere ve bu eşitsizliklerin cisimleştiği mekânlara, öncelikle de yaşam alanları olan mahallelere odaklanmak gerektiğini iddia etmektedir.

Neighborhoods as Spaces of Inequality and Women’s Right to the City

Women’s right to the city is generally discussed in terms of gender inequalities between men and women as well as the patriarchal nature of the urban space. Of course, it is impossible to think of women’s urban experiences without considering these two structural factors. However, this perspective carries the risk of overlooking the fact that women constitute a differentiated group along socio-economic, cultural and spatial inequalities and, their experiences, capabilities and needs are shaped through the prism of these inequalities. Based on the findings of a field work carried out in Aydın city center, this article argues that in order to determine women’s differentiated problems and needs and, to develop policies and services addressing them, we must first focus on socio-economic and cultural inequalities among them and then those inequalities materialized in space, especially the spaces of everyday life, that is the neighborhood.

___

  • Akyol Altun, D. (2010). “Kapalı Konut Siteleri ve ‘Mahalle Kavramı’”. İdealkent, 1(2), 216-244.
  • Alkan, A. (2005a). Yerel Yönetimler ve Cinsiyet: Kadınların Kentte Görünmez Varlığı. Ankara: Dipnot.
  • Alkan, A. (2005b). Yerim mi Dar, Yenim mi? Cinsiyete Dayalı Kentsel Hak İhlalleri ve Ötesi. Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları. (Ed. S. Zeybekoğlu, M. Ökmen, K. Akkoyunlu Ertan vd.). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Alkan, A. ve B. Duru (2007). Türkiye’de Kent Çalışmalarının İzinden Giderken ‘Toplumsal Adalet, Eşitlik ve İktidar’ Nereye Düşer?, Ruşen Keleş’e Armağan-2: Kent ve Planlama –Geçmişi Korumak Geleceği Tasarlamak. (Der. A. Mengi). Ankara: İmge Kitabevi.
  • Alkan, A. (2009). Kadın Dostu Yerleşimlere Doğru. Planlama ve Hizmet Sunum Modeli Uygulama Rehberi. Ankara: BM.
  • Alkan, A. (2012). Şehircilik Çalışmalarının Zayıf Halkası: Cinsiyet. Nermin Abadan Unat’a Armağan - Birkaç Arpa Boyu: 21.YY.’a Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar. (Der. S. Sancar). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
  • Alver, K. (2010). “Mahalle: Mekân ve Hayatın Esrarlı Birlikteliği”. İdealkent, 1(2), 116- 139.
  • Arıkboğa, E. (1999). “Yerel Yönetim Açısından Mahalle Muhtarlığına Bir Bakış”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 8(3), 103-125.
  • Bal, H., Aygül, H., Uysal, M. T. ve Oğuz, Z. N. (2012). “Muhtarların Sosyal-Ekonomik Özellikleri ve Mahalle-Kentsel Sorunlara Yaklaşımları, Isparta Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 17-40.
  • Bayraktar, U. (2019). “Müşterekler Siyaseti: Kentte Hemmahal, Hemzemin, Hemhal, Hemdert Olabilmek”. Birikim, 358/359, 8-18.
  • Bayramoğlu Alada, A. (2001). Yeni Bir Toplumsal Yapılanma İçin İşlevsel Bir Kamu Alanı: ‘Mahalle’. Avrupa Birliği Süreci ve Planlama, 7-9 Kasım, 25. Dünya Şehircilik Günü, 5. Türkiye Şehircilik Kongresi. Ankara: TMMBOB-ODTÜ.
  • Bayramoğlu Alada, A. (2002). Dönüşüme Açılan Kapı: ‘Mahalle’. Yerel Yönetimler Sempozyumu Bildirileri.(Ed. B. A. Güler ve A. Sabuktay). Ankara: TODAİE.
  • Bayramoğlu Alada, A. (2007). Küreselleşen Şehrin Geleneksel Mahallesi’ne Reddiye. Kent ve Politika: Antik Kentten Dünya Kentine. (Ed. A. Mengi). Ankara: İmge.
  • Bayramoğlu Alada, A. (2008). Kentsel Yönetime Katılımda ‘Mahalle’. Dosya 08: Yerel Yönetimlere Katılım. Bülten 64. Ankara: Mimarlar Odası Şubesi Yayını.
  • Birleşmiş Milletler. (2005). World Charter For The Right to the City. http://www.urbanreinventors.net/3/wsf.pdf
  • Birleşmiş Milletler. (2012). Gender Issue Guide - Urban Planning and Design. Nairobi: UN Habitat.
  • Birleşmiş Milletler-Habitat. (2013). State of Women in Cities 2012-2013: Gender and the Prosperity of Cities. Nairobi, Kenya: UN.
  • Buckingham, S. (2010). Examining the Right to the City from Gender Perspective. Cities for All. (Ed. A. Sugranyes, ve C. Mathivet). Chile: Habitat International Coalition. Castells, M. (1977/1972). The Urban Question: A Marxist Approach. London: Edward Arnold.
  • Çılgın, K. ve F. Yirmibeşoğlu (2019). “Yerel Demokrasi Arayışında Mahalle”. Planlama, 29(2), 102–114.
  • Çılgın, K., Strutz, J. ve E. Çavuşoğlu (2011). Kentsel Dönüşüm Baskısı Altındaki Mahallelerde Güç İlişkilerinin Bourdieucu Bir Okuması. 7. Şehircilik Kongresi: Herkes İçin Kent, Herkes İçin Planlama. Bildiri Kitabı (14-16 Kasım). Ankara: TMMOB.
  • Danış, D. (2002). “Bahçeşehir Bir Mahalle mi?” İstanbul Dergisi, Ocak Sayısı, 102-105.
  • Demirbaş, G. (2012). Kadınların Mekân Algısı ve Mekânı Kullanma Biçimi. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Demirtaş-Milz, N. (2013). “Regime of Informality in Neoliberal Times in Turkey: The Case of the Kadifekale Urban Transformation Project”. International Journal of Urban and Regional Studies, 37(2), 689-714.
  • Demirtaş, N. ve S. Şen (2007). “Varos Identity: The Redefinition of Low-income Settlements in Turkey”. Middle Eastern Studies, 43(1), 87-106.
  • Dikeç, M. ve L. Gilbert. (2002). “Right to the City: Homage or a New Social Ethics?” Capitalism Nature Socialism, 13(2), 58-74.
  • Durakbaşa, A. ve D. Cindoğlu. (2005). Tezgah Üstü Karşılaşmalar: Toplumsal Cinsiyet ve Alışveriş. Kültür Fragmanları: Türkiye’de Gündelik Hayat. (Der. D. Kandiyoti ve A. Saktanber). İstanbul: Metis.
  • Erbaş, H. ve Kızılay, Ş. E. (2015). Kentsel Dönüşüm, Mülksüzleştirme, Yerinden Edilme ve Mahalle Mücadelesi: Sarıyer Derbent Örneği. I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiri Kitabı. (Ed. M. Altunoğlu ve Ş. Geniş). Eskişehir: Eskişehir Anadolu Üniversitesi.
  • Erdagöz, Ö. (2012). “Mahalle Yönetimi ve Geleceği”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 1, 59-101.
  • Erder, S. (2006). İstanbul’a Bir Kent Kondu: Ümraniye. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Erman, T. (2010). “Kent Çeperindeki Bir ‘Devrimci’ Mahalle: 1970’lerden 2000’lere Mahallenin Değişen Anlamı”. İdealkent, 1(2), 170-173.
  • Erses, S. M. (2002). “Mahalle Kimliği”. İstanbul Dergisi, Sayı 40: Mahalle Özel Dosyası, 59-65.
  • The European Urban Charter. (1992). The European Declaration of Urban Rights. http:// sustainable-cities.eu/upload/pdf_files/URBAN_CHARTER_EN.pdf
  • Fenster, T. (1999). Gender, Human Rights and Planning. London, New York: Routledge.
  • Fenster, T. (2005). “The Right to the Gendered City: Different Formations of Belonging in Everyday Life”. Journal of Gender Studies, 14 (3), 217–23.
  • Günlük-Şenesen, G., Y. Yücel, A., Yakar Önal, vd. (2017). Kadınsız Kentler. Toplumsal Cinsiyet Açısından Belediyelerin Politika ve Bütçeleri. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Güvenç, M. (2019). “Keşifsel Değerlendirmeler: İstanbul Mahallelerinde Yaş Profili Farklılaşması”. Beyond İstanbul, 05, 75-79.
  • Harvey, D. (1973). Social Justice and the City. London: Edward Arnold.
  • Harvey, D. (2006). The Right to the City. Divided Cities. (Ed. R. Scholar). Oxford: Oxford University Press.
  • Hill Collins, P. ve S. Bilge. (2016). Intersectionality. Cambridge: Polity Press.
  • Işık, O. ve M. Pınarcıoğlu (2015). Nöbetleşe Yoksulluk: Sultanbeyli Örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Jarvis, H., P. Kantor ve J. Cloke (2012). Kent ve Toplumsal Cinsiyet. (Çev. Y. Temürtürkan). Ankara: Dipnot Yayınları.
  • Kalaycıoğlu, S. ve H. Rittesberger Tılıç (2004). Cömert ‘Ablaların’ Sadık Hanımları. Evlerimizdeki Gündelikçi Kadınlar. Ankara: Su Yayınları.
  • Kalfa, A., B. S. Aytekin ve Z. Ö. Dinç (2009). Kent İçi Ulaşımın Cinsiyeti: Ankara Örneği. Cins Cins Mekân. (Ed. A. Alkan). İstanbul: Varlık Yayınları.
  • Karakaş Yalap, H. (2012). Aydın’ın Çeştepe ve Tepecik Yerleşimlerinde Yaşayan Göçmenlerin Uyum Süreçleri Üzerine Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Koskela, H. (1999). “Gendered Exclusions: Women’s Fear of Violence and Changing Relations to space”. Geografiska Annaler, Series B, Human Geography, 81(2), 111-124.
  • Kurtuluş, H., Ş. Aslan, B. Şen vd. (2018). Toplumsal Hafızada, Zamanda ve Mekânda: Maltepe. İstanbul: Maltepe Belediyesi.
  • Lefebvre, H. (2015/1967). Şehir Hakkı. (Çeviren I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayınları.
  • Lefebvre, H. (1991/1973). The Production of Space. (Çev. D. N. Smith). Oxford: Blackwell Publishing.
  • Lefebvre, H. (1996/1968). Writing on Cities. (Çev. ve Ed. E. Kofman ve E. Lebas). Oxford: Blackwell Publishers.
  • Lordoğlu, C. (2016). “Kent Coğrafyasında Kadınların Güvenlik Endişeleri”. Modus Operandi: İlişkisel Sosyal Bilimler Dergisi, 1(4), 151-176.
  • Lordoğlu, C. (2018). İstanbul’da Bekar Kadın Olmak. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Mackenzie, S. (2002/1989). Kentte Kadınlar. 20. Yüzyıl Kenti. (Ed. ve Çev. B. Duru ve A. Alkan) Ankara: İmge Kitabevi.
  • Marcuse, P. (2009). “From Critical Urban Theory to the Right to the City”. City, 13(2-3), 185-97.
  • Marcuse, P. (2014). “Reading the Right to the City”. City, 18(1), 4-9.
  • Massey, D. (1994). Space, Place, and Gender. Minneapolis-St. Paul: University of Minnesota Press.
  • Mayer, M. (2009). “The ‘Right to the City’ in the Context of Shifting Mottos of Urban Social Movements”. City, 13(2-3), 362-74.
  • McDowell, L. (1999). Gender, Identity and Place: Understanding Feminist Geographies. Minneapolis-St. Paul: University of Minnesota Press.
  • Mills, A. (2007). “Gender and Mahalle (Neighborhood) Space in İstanbul”. Gender, Place and Culture, 14(3), 335-354.
  • Mitchell, D. (2005). The Right to the City: Social Justice and the Fight for Public Space. New York: Guilford Press.
  • Mohanty, C. T. (2003). Feminism Without Borders: Decolonizing Theory, Practicing Solidarity. Durham, NC: Duke University Press.
  • Öner, R. V. ve F. Osmanoğulları. (2017). “Kentli Haklarına Karşı Şehir Hakkı: Farklılıklar, Benzerlikler, Eğilimler”. Emek Araştırmaları Dergisi, 8(11), 75-98.
  • Özbek Eren, İ. (2017). Mahalle: Yeni Bir Paradigma Mümkün mü? İstanbul: Tuti Kitap.
  • Purcell, M. (2002). “Excavating Lefebvre: The Right to the City and its Urban Politics of the Inhabitant”. GeoJournal, 58, 99–108.
  • Purcell, M. (2003). “Citizenship and the Right to the Global City: Reimagining the Capitalist World Order”. International Journal of Urban and Regional Research, 27(3), 577- 578.
  • Purcell, M. (2013). “Possible Worlds: Henri Lefebvre and the Right to the City”. Journal of Urban Affairs, 36(1), 141-154.
  • Sadri, H. (2011). “Kadınların Kent Hakkı”. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülten, 87, 48-51.
  • Sandercock, L. ve A. Forsyth. (2005). A Gender Agenda. Gender and Planning – A Reader. (Ed. S. Fainstein ve L. Servon). New Burnswick: Rutgers University Press.
  • Sipahi, E. (2016). “‘Geleneksel’ Mahalleden ‘Yeni’ Mahalleye Neoliberal Dönüşümün Risk Algısına Etkisi Üzerine Araştırma”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(45), 851-864.
  • Sugranyes, A. ve C. Mathivet (Ed.) (2010). Cities for All. Proposal and Experiences Towards the Right to the City. Chile: Habitat International Coalition.
  • Şenol Cantek, F., Ç. Ünlütürk Ulutaş ve S. Çakmak (2014). Evin İçindeki Sokak, Sokağın İçindeki Ev: Kamusal ile Özel ‘Ara’sında Kalanlar. Kenarın Kitabı. (Der. F. Şenol Cantek). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tuncer, S. (2012). “Beşeri Coğrafyaya Feminist İtirazlar”. Fe Dergi, 4(1), 79-90.
  • Uysal, Ü. E. (2012). “An Urban Social Movement Challenging Urban Regeneration: The Case of Sulukule”. Cities, 29, 12-22.
  • Ünsal, Ö. ve T. Kuyucu (2010). Neoliberal Kent Rejimi ile Mücadele: Başıbüyük ve Tarlabaşı’nda Kentsel Dönüşüm ve Direniş. İstanbul Nereye? (Ed. L. Soysal, İ. Türeli ve D. Öztürk). İstanbul: Metis.
  • Yarar, B. (Der.) (2015). Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
  • Yonucu, D. (2008). “A Story of Squatter Neighborhood: From Place of Dangereous Classes to the Place of Danger”. Berkeley Journal of Sociology, 52, 50-77.
  • Young, I. M. (2005). Justice and the Politics of Difference. Gender and Planning - A Reader. (Ed. S. Fainstein, S. ve L. Servon). New Burnswick: Rutgers University Press.
  • Zeybekoğlu Sadri, S., M. Ökmen, K. Akkoyunlu Ertan vd. (2005). Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları. İstanbul: Bilgi Üniversitesi.