Salih Zeki HAKLI

8644

Erken Cumhuriyet Döneminde Polis Teşkilatının Kurucu Düşüncesi

Polis teşkilatının 1930’lu yıllarda siyasal sistem açısından taşıdığı değer artmaya başla-mıştır. Siyasal iktidar aldığı kararları uygulayabilme ve bu kararlara karşı söz ve fiilleri etki-siz hâle getirme kapasitesini polis vasıtasıyla güçlendirmek istemiştir. Nitekim bu dönemde siyasal iktidar polisi bir yandan kurumsal bir dönüşüme tabi tutarken diğer yandan onun ku-rucu düşüncesinin temel unsurlarını tayin etmiştir. Bir teşkilatın kurucu düşüncesini, onun hangi ilke ve değerlere atıf yapılarak oluşturulduğu; hangi amaçlara ulaşmada ona ihtiyaç duyulduğu ve onun hangi kural ve kurumları koruması beklendiği çerçevesinde değerlendir-mek mümkündür. Polisin kurucu düşüncesinde egemenliğin ve inkılapların korunması mer-kezî öneme sahip olmuştur. Siyasal iktidar varlığını güçlü biçimde sürdürmek adına inkılap-ların muhafazasına büyük önem vermiştir. Polis sadece siyasal alana temas eden bir kurum olmaktan öteye geçerek siyasal iktidarın toplumsal hayatı düzenleme gayreti esnasında yoğun biçimde istifade ettiği bir unsur hâlini almıştır. Bu durum, erken Cumhuriyet döneminde po-lisin kurucu düşüncesinin tam mânâsıyla anlaşılabilmesi için onun siyasal hayatta olduğu ka-dar toplumsal hayattaki faaliyetlerine de bakılmasını gerektirmektedir.

Founding Thought of the Police Organization in the Early Period of Turkish Republic

Since the political power in Turkey wanted to improve its capacity of implementing its decisions and of terminating actions and statements against these decisions, importance of Turkish police had started to increase during 1930’s. Thusly, the government had been not only transformed the police department but also had determined its main functions in this period. It is possible to evaluate the founding thought of any institution within the frame work of how it was established by referring any principles and values, which goals it is needed to achieve and which rules and institutions it is expected to protect. The preservation of sover- eignty and the Turkish revolution was central importance to the founding thought of the Turk- ish police. The political power has attached great importance to the preservation of the revo- lutions in order to maintain its existence strongly. In this period, the police were both con- tacted the political field and became an element that the political power heavily utilized during its effort to regulate social life. This fact necessitates looking at its activities in social life as well as in political life in order to fully understand the founding thought of the police in the early period of Turkish Republic.
PDF

___

  • BCA. Cumhurbaşkanını Korumakla Görevli Polis Teşkilatının Vazifelerine Ve İstihdam Şekillerine Dair Talimatnamenin Başbakanlığa Sunulduğu. 1.7.3.
  • BCA. İlmiye Sınıfının Giyeceği Elbise Ve Sarığın Münasip Olmasına Dair Genelgenin Köy Ve İmam Ve Hatiplerine Polis Ve Jandarmaca Tebliğ Edileceği Ayrıca Tarafınızdan Da Münasip Giyinmeyenlere İhtarda Bulunulması. 3.19.6.
  • BCA. Bağçecik'in Bir Köyünde Çocuklara Arapça Harflerle Ders Veren Bir İmamın Görevinde Kalmasının Uygun Olmayacağı. 8.69.32.
  • BCA. Ramazan'da Vaaz Verecek Vesikalı Hocaların İsim Ve Memleketlerini Gösterir Cetvelin Gönderilmesi Ve Emniyet Müdürlüğü'ne Müracaat Ettirilmeleri. 12.101.18.
  • BCA. Cumhurbaşkanı M. Kemal Atatürk İmzası İle Yayınlanan Ülkedeki Başkaldırışların Yok Edilmesi Hakkında Beyanname. 13.12.14.
  • BCA. İstanbul Belediye Zabıtası Görevlerinin Devlet Zabıtasına Verilmesi. 13.54.18.
  • BCA. Osmanlı Hanedanı Mensuplarının Resim Ve İsimlerini İhtiva Eden Mektup Ve Kağıtların Menfi Propaganda da Kullanılabileceği İçin Takrir-i Sükun Kanunu Gereği Satılmasının Yasaklanması. 14.43.7.
  • BCA. Ankara Belediyesi Zabıta Görevlerinin Polis Tarafından Yürütülmesi. 15.76.5.
  • BCA. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün, İl Teşkilatlarıyla Ve Durumlarıyla İlgili Raporu. 88.580.19.
  • BCA. Emniyet Teşkilatı'nın On Yıllık Cumhuriyet Dönemindeki Teşkilat, Mevzuat ve İcraatı. 88.581.14
  • BCA. İstanbul Ve Ankara Belediye Zabıtası Görevinin Polis Tarafından İfasına Dair 9813 Ve 10241 Sayılı Kararların 1950 Yılı Başından İtibaren Kaldırılması. 120.57.3.
  • BCA. Orta Ve Yüksekokul Talebeleriyle Öğretmen Ve Öğretim Üyelerinin Ders Notlarını Arapça Harflerle Tutmamaları İçin İkaz Edilmeleri. 144.32.10
  • MMZC. (1325). Serseri ve Mazanne-i Su’ Eşhas Hakkında Kanun Lâyihası. D. I, İç. 1, İn. 45.
  • RG (1341). Takriri Sükûn Kanunu. Sayı: 87, 04.03.1341.
  • RG (1929). Vilayet İdaresi Kanunu. Sayı: 1184, 05.05.1929.
  • RG (1932). Türkiye’de Türk Vatandaşlarına Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakkında Kanun. Sayı: 2126, 16.06.1932.
  • RG (1932). Sinema Filmlerinin Kontrolüne Dair Talimatname. Sayı: 2153, 19.07.1932.
  • RG (1935). Polis Vazife ve Salâhiyet Kanununun 5 inci Maddesinin A Fıkrasını Değiştiren Kanun. Sayı: 3029, 15.06.1935.
  • RG (1936). İş Kanunu. Sayı: 3330, 15.06.1936.
  • RG (1937). Emniyet Teşkilât Kanunu. Sayı: 3629, 12.06.1937.
  • RG (1939). Filimlerin ve Film Senaryolarının Kontrolüne Dair Nizamname. Sayı: 4272, 31.07.1939.
  • TBMMZC. (1932). Türkiyede Ecnebi Tebaası Tarafından Yapılması Memnu Olan Sanatlar Hakkında 1/70 Numaralı Kanun Lâyihası Ve İktisat Encümeni Mazbatası. D.: IV, İç.: 1, İn.: 59.
  • TBMMZC. (1932). Polis Teşkilâtı Hakkında 1/165 Numaralı Kanun Lâyihası ve Dahiliye Ve Bütçe Encümenleri Mazbataları. D.: IV, İç.: 1, İn.: 75.
  • TBMMZC. (1934). Polis Vazife ve Salâhiyetler Hakkında 1/278 Numaralı Kanun Lâyihası ve Dahiliye Encümeni Mazbatası. D.: IV, İç.: 3, İn.: 77.
  • TBMMZC. (1937). Reisicümhurun Nutku. D.: V, İç. 3, İn.:1.
  • TBMMZC. (1937). Polis Teşkilat Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Lâyihası ve Dahiliye ve Bütçe Encümenleri Mazbatası (1/625). D.: V, İç.: 2, İn.: 66.
  • TBMMZC. (1937). Polis Teşkilat Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun Layihası Ve Dahiliye Ve Bütçe Encümenleri Mazbataları (1/625). D. V., İç.: 2, İn.: 69.
  • Bayley, D. H. (2019). Patterns of Policing A Comparative International Analysis. New Brunswick NJ: Rutgers University Press.
  • Beriş, H. E. (2006). Küreselleşme Çağında Egemenlik Ulusal Egemenliğin Yeni Sınırları. Ankara: Lotus Yayınları.
  • Bowling, B. vd. (2019). The Politics of The Police. Oxford: Oxford University Press.
  • CHF (1927). Cumhuriyet Halk Fırkası Büyük Kongresi. Ankara: TBMM Matbaası.
  • CHF (1931). Cumhuriyet Halk Fırkası Üçüncü Büyük Kongresi Zabıtları. İstanbul: Devlet Matbaası.
  • CHP (1935). C.H.P. Dördüncü Büyük Kurultayı Görüşmeleri Tutulgası. Ankara: Ulus Basımevi.
  • CHP (1938). On Beşinci Yıl Kitabı. Ankara.
  • Davies, J. (1991). “Urban Policing and Its Objects: Comparative Themes in England and France in The Second Half of Nineteenth Century”. Policing Western Europe: Politics, Professionalism and Public Order, 1850-1940. (Ed. C Emsley ve B. Weinberger). New York: Greenwood Press.
  • DV (Dahiliye Vekâleti) (1937). Umumî Müfettişler Konferansında Görüşülen ve Dahiliye Vekâletini İlgilendiren İşlere Dair Toplantı Zabıtlarile Rapor ve Hulasası 1936. Ankara: Başvekâlet Matbaası.
  • EGM (2021). Belgelerle Türk Polis Tarihi Cilt 8. Ankara: EGM Belge Yönetimi ve Koordinasyon Daire Başkanlığı.
  • EİUM (1935). Geçen Dört Yılda Yapılan Ve Gelecek Dört Yıl İçinde Yapılacak İşlerin Hülâsası. Ankara: Başvekâlet Matbaası.
  • Emsley, C. (1991). Police Forces and Public Order in England and France During Interwar Years. Policing Western Europe: Politics, Professionalism and Public Order, 1850-1940. (Eds. C Emsley and B. Weinberger). New York: Greenwood Press.
  • Emsley, C. (2007). Crime, Police, and Penal Policy European Experiences 1750-1940. New York: Oxford University Press.
  • Ergut, F. (2021). Modern Devlet ve Polis Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Toplumsal Denetimin Diyalektiği. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Erim, N. (2021). Günlükler 1925-1979 I. Cilt. (Haz. A. Demirel). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Genç Yılmaz, A. (2018). “Polisin Özerkliği: Polis ve Siyaset İlişkisini Yeniden İncelemek”. Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 6(1), 169-185.
  • Gözler, K. (2008). İdare Hukuku Dersleri. Bursa: Ekin Yayınları
  • Haklı, S. Z. (2021). Modern Siyasî Kurumlar ve İdeolojiler. Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
  • Heper, M. (2015). Türkiye’de Devlet Geleneği. (Çev. N. Soyarık). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
  • İdare Mecmuası. (1938). On Beş Yıl Zarfında Cumhuriyet Zabıtasının Çalışmaları Hakkındâ Rapor. Sayı: 127, 29 Birinci Teşrin 1938, 9-63.
  • İnönü, İ. (1995). Fırkamızın Devletçilik Vasfı. Türkiye’de Devletçilik. (Der. N. Coşar). İstanbul: Bağlam Yayınları.
  • İnönü, İ. (2018). Hatıralar. (Haz. S. Selek). Ankara: Bilgi Yayınevi.
  • Kara, İ. (2016). Cumhuriyet Türkiyesi’nde Bir Mesele Olarak İslâm 2. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Kaya, Ş. (1938). Şükrü Kaya Sözleri-Yazıları 1927-1937. (Haz. E. Ergüven). İstanbul: Cumhuriyet Matbaası.
  • Kuruç, B. (2004). Kemalist Ekonomi Görüşü: Kesitler. Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce Kemalizm C. 2. (Ed. A. İnsel). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Miller, S. (2016). Political Theory, Institutional Purpose and Policing. The SAGE Handbook of Global Policing. (Eds.: B. Bradford, vd.). London: SAGE Publications.
  • Okçabol, D. (2016). Türk Zabıta Tarihi ve Teşkilat Tarihçesi (tıpkı basım). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
  • Pınar, M. (2020). “Fuhuş ve Zührevi Hastalıkların (Frengi) TBMM’de Tartışılması ve Resmi Raporlara Yansımaları (1920-1932)”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 15-42
  • PM (Polis Mecmuası) (1930). 2019 Sayılı Tamimname. Sayı: 244, Nisan 1930. 503-505.
  • PM (1930). Son Posta Gazetesinin Neşriyatı Üzerine Dahiliye Vekili Âlisi Şükrü Kaya Beyefendi Hz.nin Polis ve Jandarma Hakkındaki Hakimiyeti Milliye Gazetesine Vukubolan Çok Kıymetli Beyanatları. Sayı: 249, Eylül 1930. 556.
  • PM (1930). Otel, Pansiyon, Ticarethane Ve Sair Umumî Müesseselerde Oturan Ve Çalışanların Hüviyet Varakası Vermeleri Mecburiyetine Dair 1704 Numaralı Kanunun Tatbikisuretine Dair Talimatname. Sayı: 252, Birinci Kânun 1930. 604-611.
  • PM (1931). Dahiliye Vekâleti Celilesinin Kaçakçılık Hakkındaki 11/12/931 Tarih ve 1 2813 No.lu Tebligatı. Sayı: 264, Kânunuevvel 1931. 903-905.
  • PM (1931). Kararnameler. Sayı: 264, Kânunuevvel 1931. 918.
  • PM (1932). Serseriliğin Murakabesi. Sayı: 272, Ağustos 1932. 1167-1168.
  • PM (1933). Kanunlar Muvacehesinde Polisten Beklenenler. Sayı: 279, Mart 1933. 1383-1389.
  • PM (1933). Dahiliye Vekâleti Yüksek Makamından Bütün Vilayetlere Gönderilen Mühim Bir Tamim. Sayı: 287, İkinci Teşrin 1933. 1728-29.
  • PM (1934). Tamimname. Sayı: 289, İkinci Kanun 1934. 1800.
  • PM (1934). Dahiliye Vekâleti Yüksek Makamlarının Tamimleri. Sayı: 295, Temmuz 1934. 1980-1981.
  • PM (1934). Poliste Terbiye ve Bilgi. Sayı: 299, Kasım 1934. 2139-2143.
  • PM (1934). Üniformalı Polisin Halk ile Teması. Sayı: 300, Aralık 1934. 2882-2884.
  • PM (1936). Nizamatı Zabıtadan Serseri ve Mazennei su Eşhas Hakkında İzahat. Sayı: 304, Ocak 1936. 3330-3333.
  • PM (1936). Tetkiki Hüviyet Ne Demektir. Sayı: 304, Ocak 1936. 3334-3343.
  • PM (1936). Emniyet Bakımından Yurdumuzda Son Bir Yıl İçinde Meydana Gelen Hadiseler. Sayı: 305, Nisan 1936. 3693-3695.
  • PM (1937). Polis Mekteplerinin Tarihçesi. Sayı: 311, Birinci Teşrin 1937. 4201-4207.
  • Poggi, G. (2005). Modern Devletin Gelişimi Sosyolojik Bir Yaklaşım. (Çev. Ş. Kut ve B. Toprak). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Poggi, G. (2008). Devlet Doğası, Gelişimi ve Geleceği. (Çev. A. Babacan). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
  • Polis Akademisi (2016). Polis Okulu Broşürü 1937 (tıpkı basım). Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
  • Serim, N. (1940). İstihbarat I, Millî İstihbarat. Ankara: Alâeddin Kıral Basımevi.
  • Toprak, Z. (2017). “Türkiye’de Müstehcen Avam Edebiyatı (1908-1928)”. Toplumsal Tarih, 285, 50-63.
  • Yalçın, S. (1960). “İngilteredeki Sosyal Emniyet Sisteminin Nüvesi”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 9-10-11, 217-225.
Amme İdaresi Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-1795
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1968
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Politik İkiliklerin Müphemliği: Derrida’nın Hobbes’u

Özge KARA, Onur KABİL

Edebiyattan Felsefeye, Deneme Türü Üzerinden Toplumsal Aidiyet ve Eleştirel Kuram: Adorno’dan Öğreneceğimiz Bir Şey Var mı?

Hüseyin Ekrem ULUS

Türkiye’nin Bern Sözleşmesi’ne Katılım Sürecinde Telif Haklarını Koruma Cemiyeti ve Halide Edib Adıvar

Şerif ESKİN

Erken Cumhuriyet Döneminde Polis Teşkilatının Kurucu Düşüncesi

Salih Zeki HAKLI