KARASU-ARAS DAĞLARI’NIN GÜNEY YAMAÇLARINDA DOĞUBAYAZIT BÖLGESİ ERKEN DEMİR ÇAĞI YERLEŞMELERİ

Karasu-Aras Dağları, Doğu Anadolu Bölgesi’nin önemli yükseltilerinden biri olup, Erzurum hattından gelerek Ağrı ve Kars sınırlarını geçtikten sonra, Ağrı Dağı’nın batısında son bulur. Batı-Doğu uzantılı bu dağ silsilesi geçtiği coğrafyayı da kuzey-güney doğrultusunda ikiye ayrılmaktadır. Bu dağ silsilesinin birçok yüksek tepesinin özel isimleri bulunmaktadır. Aras Havzası’ndaki en önemli yükseltileri Zor ve Pamuk dağlarıdır. Makaleye konu Doğubayazıt bölgesi, Karasu-Aras Dağları’nın güneyinde kalırken Iğdır ise kuzeyinde kalmaktadır. Dolayısıyla Eski Çağ tarihi için önemli olan bu iki bölge Karasu-Aras Dağlarının üzerinden veya yamaçlarından geçen antik yol veya geçitlerle arkeolojik ve tarihi kültürel bir geçmişe sahiptirler. Doğubayazıt bölgesinde Sinek Yaylası ve Balık Gölü bölgeleri Karasu-Aras Dağları’nın en önemli arkeolojik alanlarıdır. Geniş otlaklarla ve bol su kaynaklarıyla kaplı bu bölgelerde özellikle Erken Demir Çağı’nda çok önemli yerleşim faaliyetlerinin olduğu bugünkü arkeolojik miras ile göze çarpmaktadır. Buradaki arkeolojik merkezler Erken Demir Çağı toplumlarının yer seçimi noktasında ne kadar özenli olduklarını ortaya koymakla birlikte toplumun benimsemiş olduğu ekonomik döngü ile alakalı da fikir edinmemizi sağlamaktadır. Otun ve suyun bol olduğu aynı zamanda korunaklı bu bölge özellikle Erken Demir Çağı’nda yoğun bir yerleşime sahne olmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Karasu-Aras Dağları, Doğubayazıt, Iğdır, Erken Demir Çağı, Transhümanist

PDF

___

Belli, O. 1997, Doğu Anadolu’da Urartu Sulama Kanalları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Belli, O. 2012, “Ağrı Dağı Bölgesi’ndeki Sinek Yaylası’nda Yeni Keşfedilen Urartu Sulama Kanalları”, II. Uluslararası Aras Havzası Sempozyumu, Iğdır Valiliği, İl Özel İdaresi Yayını, No: 1, Erzurum, 18-49.
Belli, O. – Konyar, E. 2003, Doğu Anadolu Bölgesi’nde Erken Demir Çağı Kale ve Nekropolleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2003.
Çelik, C. 2018, “Doğubayazıt Şehri’nin Turizm Yönünden Kalkınmasında Tarihi ve Kültürel Değerlerin Önemi”, IV. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayını, No: 21, Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını, No: 7, Ağrı Valiliği Yayını, No: 2, Erzurum, 189-198.
Doğan, A. – Gür, B. – Yardimciel, A. baskıda, “Ağrı-Iğdır İlleri Orta ve Son Tunç Çağı Aras Boyalıları Kültürü, Kale, Nekropol, Yerleşim Yerleri ve Çanak Çömlekleri 2019-2020 Yüzey Araştırması”, Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma Sonuçları Yayınları.
Erdem, A.Ü. Doğu Anadolu’da Demir Çağı Yivli Keramik Geleneği, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Danışman, Prof. Dr. Altan Çilingiroğlu, İzmir, 2009.
Köroğlu, K. 2009, “Urartu Dönemi Bey Konakları”, Sağlumtimur H., Abay E., Derin Z., Erdem Ü., Batmaz A., Dedeoğlu-Konakçı F., Erdalkıran M., Baştürk M.B., Konakçı E., (ed.), Altan Çilingiroğlu’na Armağan: Yukarı Deniz’in Kıyısında Urartu ya Adanmış Bir Hayat / Studies in Honour of Altan Çilingiroğlu: A Life Dedicated to Urartu on the Shores of the Upper Sea, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 383-394.
Özfırat, A. 2004, “Aras Boyalıları”, Arkeo Atlas Sayı 3, 119.
Saraçoğlu, H. 1989, Doğu Anadolu Bölgesi, Öğretmen Kitapları Dizisi, İstanbul.
Yardimciel, A.- Gizlenci, E. 2018, “Arkeolojik Yüzey Araştırmaları Işığında Ağrı-Doğubayazıt Bölgesi’nin Orta Tunç Çağı Kültürü”, IV. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh’un Gemisi Sempozyumu, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Yayını, No: 21, Belli Eğitim Kültür Tarih ve Arkeoloji Araştırma Merkezi Yayını, No: 7, Ağrı Valiliği Yayını, No: 2, Erzurum, 59-63.